«Агрономияның барлық міндеттері, егер олардың мәнін байыбына жете ұғынсақ, өсімдіктердің дұрыс қоректену жағдайларын анықтап, дәл жүзеге асыру болып табылады», деп тұжырымдалған

32 33

Қазақтың В.Р.Вильямс атындағы егіншілік ғылыми-зерттеу институтының қызметкерлері А.И.Сирица мен Л.М.Барановский тыңайтқыш түрі мен мөлшерінің жүгері өніміне тигізетін әсерін эксперименттік шаруашылығында кәдімгі қара қоңыр топырақта егістік тәжірибе жүргізу арқылы зерттеді.

Елімізде агрохимиялық зерттеу әдістеме ілімінің да-муына Қазақстанның басқа да мемлекеттік және салалық ғылыми-зерттеу мекемелері де біршама үлес қосты.

Солтүстік Қазақстанның ғылыми мекемелерінің жүргізген көпжылдық егістік тәжірибелерінің деректері фосфор тыңайтқышын жаздық бидай тұқымын сепкен-де жүйекке енгізу агрономиялық және экономикалық жағынан ең тиімді екенін көрсетті. Мысалы, Қостанай облысындағы Қарабалық тәжірибе стансасының 1949, 1950, 1957 және 1965-1968 жылдардағы деректеріне сәйкес, жаздық бидайды себу кезінде жүйекке супер-фосфат енгізгенде оның өнімі 12,5%-ға артса, ал Ақмола облысындағы Қазақ астық шаруашылығы институтының 1958-1964 жылдары қарашіріндісі аз оңтүстік қара топырақта жүргізген егістік тәжірибесі жүйекке енгізілген түйіршікті суперфосфаттан жаздық бидай өнімі орта есеп-пен 10,1%-ға көтерілген. Павлодар облысының оңтүстік қарбонатты қара топырағында А.Н.Золотарев жүргізген тәжірибеде жүйекке енгізілген фосфор тыңайтқышы жаздық бидай өнімін 12%-ға өсірген.

Республикамыздың агрохимик-ғалымдары мақта дақылына тыңайтқыш қолдану ойдағыдай нәтиже беретінін 1929-1934 жылдардың өзінде-ақ анықтаған. Осы жылда-ры Оңтүстік Қазақстан облысында 87 рет егістік тәжірибе жұмыстары жүргізілді. Мақтарал тәжірибе стансасының өндірісте жүргізген тәжірибесі, мақтаға азот пен фосфор тыңайтқыштарын енгізу тиімді екенін дәлелдеді.

Суармалы аймақта өсірілетін астық дақылдарының ішінде күрішке тыңайтқыш қолдану, оның өнімділігінің артуына айтарлықтай әсер ететінін Қызылорда, Оңтүстік

Қазақстан, Алматы облыстары жағдайларында жүргізілген егістік тәжірибелер дәлелдеп берді.

Кезінде Қызылорда тәжірибе стансасында З.А.Глебова мен А.И.Хван күріш дақылына егістік тәжірибе салып азот, фосфор, калий тыңайтқыштарының тиімділіктерін сынап, солардың ішінде күріш өнімінің артуына неғұрлым көбірек әсер ететіні азот тыңайтқышы екендігі анықталды.