Перифраза (гр. perіphrasіs — айналым) — құбылыстар мен заттардың атын атап, түсін түстемей, суреттеп көрсету, тұспалдап айту дегенді білдіреді.Перифраз мәтіннің идеялық-эстетикалық және көркемдік байлығын арттырады. Мағыналық реңк пен оның әсерін күшейтеді. Мысалы, орман патшасы (арыстан дегеннің орнына), дәрігер деудің орнына «ақ желенді абзал жандар»,қара алтын (көмір), т.б. Бұл, біріншіден, стильдік мақсатта айтылып тұрса, яғни бір сөзді қайталап айта бермес үшін ойды түсініктірек баяндау үшін, бір ұғымды түрлендіріп әрқандай атаулармен атап, жалпы мәтінің көркемдігін арттыру болса, екіншіден, перифразалар заттың, кейіпкердің қасиетін, ерекшеліктерін баса көрсетуде, уақиғаны суреттеуде образдылық жасап, айтылған ойдың әсерлілігін арттырады, сонымен бірге автордың субъективті сезімдерін білдіру үшін қолданылатын стильдік тәсіл болып табылады.
Парафраза,(ежелгі грек тілінен аударғанда retαράφρασις «мазмұндау») - мәтінді өз сөзіңізбен баяндау.
Парафразалар - бұл мәтінді өңдеудің әр түрлі түрлері (атап айтқанда, әдеби шығарма): қысқа мәтінді егжей-тегжейлі түсіндіру, үлкен мәтінді қысқартылған түрде көрсету (бейімдеу), түсіну қиын мәтінді қысқаша түсіндірмелермен жеңілдетілген түрде ұсыну, прозалық мәтінді өлеңге ауыстыру, поэзияны прозаға ауыстыру. Парафраза мәтінді ішінара қайта айтуға да болады. Парафраза - бұл, атап айтсақ, теориялық мәтінге түсіндірменің ерекше, тәрбиелік түрі, ол мәтінге жақын түсініктемесімен түпнұсқаны ұсыну болып табылады. Түсіндірменің бұл түрін ежелгі грек комментаторы Аристотель Фемистий ойлап тапқан. Оның парафразалары Аристотельдің сәйкес мәтіндерімен параллель оқуға арналған.
Дәріс. Дәрістердің түрлері. Тезис жазу
Дәріс - қарапайым емес,белгілі бір тақырып бойынша оқу материалын логикалық нақты, ғылыми тұрғыдан ұсыну. Онда дәрісті жүргізуші алдын-ала ойластырылған жоспарға сүйене отырып, тақырыптың тұтас бейнесін береді, тыңдаушылардың назарын негізгі ғылыми категорияларға (кілт сөздер-ұғымдар) аударады, проблемаларды, пікірталас көзқарастарын ажыратады.Дәріс түрлері:
Кіріспе лекцияда курспен жұмыс істеудің жалпы әдістерін әңгімелеу, курсқа ұсынылған оқулықтар мен оқу құралдарының сипаттамасын беру, қажетті әдебиеттер тізімімен таныстыру, емтихан талаптары мен басқа да курсты толықтыратын оқу түрлері туралы әңгімелеу пайдалы болады. Осындай кіріспе студенттердің курстың жалпы мазмұны мен құралымын пайымдауына көмектеседі, оларды лекциямен және арнайы әдебиеттермен жұмыс істеуге бағыттайды, курспен жұмыс істеу әдістерімен таныстырады.
Дәріс - ақпарат жалпы ақпараттық сипатта болады. Ақпаратты түсінуге және есте сақтауға жатады. Дәрістердің көп бөлігі осыған ұқсас түрде өткізіледі.
Шолу дәрісі тақырып туралы мәліметтерді жинақтайды. Әдетте бұл дәрістер қысқа сағаттарға арналады.Шолу жасау лекцияларында емтихан билеттеріне енгізілген күрделі, өте қиын сұрақтарды нақтылап қарау және бөліп көрсету пайдалы.
Проблемалық дәрісті оқытушы дайындайды және белсенді студентті (студенттерді) тартады. Дәріс диалогтық сипатқа ие, студент мәселені өз бетінше қоюға және талқыланатын мәселелер бойынша әртүрлі көзқарастарды салыстыра отырып, оның шешімін табуға тырысады.
Дәріс-визуализация (бейне-дәріс) ақпараттық технологиялардың қазіргі заманғы шарттарын жүргізудің ең танымал түрлерінің бірі. Жұмыстың бұл формасы оқытушы көрнекі материалды қолданып, оның мәнін түсіндіріп, құбылыстың, процестің, оқиғаның белгілі бір сипаттамаларын баса көрсетсе тиімді болады. Көрнекілік есте сақтаудың қалыптасуына әкеледі, көрсетілген суреттерді, суреттерді, кестелерді және т.б. материалдарды салыстыру кезінде ассоциативті ойлауды қалыптастырады.
Екілік дәріс - бұл даулы ғылыми мәселе бойынша оқытушы мен студент арасындағы диалог түрінде дәрістің сирек қолданылатын түрі.
Дәріс-кеңес беру "сұрақ-жауап" типі бойынша, әсіресе студенттерді емтиханға дайындамас бұрын жүзеге асырылады.
Баяндаманың, мақаланың немесе басқа да көлемді материалдың тезисі дегеніміз - логикалық жағынан бір-бірімен байланысты жекелеген ережелердің жиынтығы.
Кез келген тезисті жазудың негізгі мақсаты - қолдағы бар материалды жинақтап қорыту, оның негізгі ойын қысқаша беру, көлемі жағынан үлкен баяндаманың немесе мақаланың мазмұнын ашу; мәселеге терең бойлап, оған талдау жасау және басқалардың ойына өз ойын қарсы қоя білу не өзгенің ойын толықтыра білу.
Басқа ғылыми мәтіндерден тезистің айырмашылығы оның көлемінің аздығында (1 -2 бет), соған қарамастан, тезисте баяндаманың (мақаланың) барлық негізгі идеясы берілуі керек. Оқырман сапалы жазылған тезистен тұтас жұмыс туралы мәлімет алады және толық көлемдегі материалмен танысудың қажеттілігі туралы шешім қабылдайды.
Әдетте, тезистің көлемі 1-2 бет болып белгіленеді. Кейде сөз немесе таңба санымен белгіленеді. Тезистерді ресімдеудің жиі кездесетін талаптары Times New Roman, 12 шрифт, бір интервал, Word форматты құжатта, басылған мәтіннің 1 бетінде шамамен 45 қатар немесе 5-7 абзац болады.
Тезис жазу алгоритмі
1.Сіздің тезисіңіз қандай типке жататынын анықтаңыз және тиісті құрылымды таңдаңыз.
2.Сіздің жұмысыңыздың негізгі нәтижесі немесе тұжырымы не болатынын анық белгілеңіз.
3.Тезиске тақырып таңдаңыз.
4. Тезис құрылымын құрыңыз. Әр бөлімде не айтатыныңызды, тезистің негізгі идеясын бір сөйлеммен беріңіз. Әдетте, тезис мәтініндегі бір бөлімге (нақтырақ айтқанда, әрбір идеяға) бір абзацтан сәйкес келуі керек. Егер сіздің бір бөліміңізде бірнеше идея болса, бұл бөлім бірнеше абзацтан тұрады. Осылайша, сіз тезистің жоспарын түп-түгел жасап аласыз.
5. Жазған тезисіңізді мұқият оқып шығыңыз, тақырыптың толық ашылуына бөлімдер мен абзацтар жеткілікті ме, тағы бір рет тексеріңіз.
7. Дайын болған тезисті ғылыми жетекшіңізге, танысыңызға көрсетіп, тезистің мазмұны, жаңалығы, жұмыстың стилі туралы олардың ой-пікірін тыңдаңыз. Егер айтарлықтай түзетулер мен толықтырулар қажет десеңіз, енгізіңіз.
Дайын тезисті конференцияның ұйымдастыру комитетіне жіберіңіз
