«Саяси партиялар: большевиктер, кадеттер, әлеуметтік революционерлер , «Алаш», «Үш Жүз», «Шуро-и Исламия», «Шуро-и-улемия» және т.б. тақырыптар бойынша ғылыми-зерттеу жобасын әзірлеу.
Алаш партиясы
1905 ж. "Алаш" қозғалысы пайда болды.
1917 ж. 21-26 шілдеде Орынборда өткен бірінші жалпықазақ съезінде Алаш партиясы құрылды.
Мақсаты: Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету.
Автономикалық ұлттық мемлекет құру.
"Алаш" партиясы өкімет билігі жолындағы күресте большевиктерге оппозиция болды.
Жетекшісі: Ә.Бөкейханов
Мүшелері: М.Тынышбаев, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбергенов және т.б
Үш жүз партиясы
1917 ж. қазан-қараша "Қырғыз социалистік партиясы" - "Үш жүз" құрылды. Мақсаты: Большевиктік бағыт ұстау
Жетекшілер: негізін қалаған Мұқан Әйтпенов, төрағасы - Көлбей Тоғысов, мүшесі - Шаймерден Әлжанов
Жұмысы: алғашында социал-революцияшылдар партиясымен одақтасты. Большевиктерге алашордашыларға қарсы күресінде одақтасы болды.
1918 жылғы мамыр-маусым. Колчак бастаған "Сібір үкіметі" құрылды. Осыдан бастап "Үш жүз" басшыларына қарсы "ақ террор" басталды. Көп ұзамай К.Тоғысов, Ш.Әлжанов, Ы.Қабенов, С.Төленгітовті Колчак жендеттері азаптап өлтірді.
Кадеттер партиясы
1905 ж. Ресейде конституциялық - демократиялық партия құрылды. Ә.Бөкейханов 1906 жылы кадеттер партиясының Орталық Комитетіне мүше болып сайланды.
Мақсаты: Бөлінбес, біртұтас Ресей және конституциялық саясатын қолдау.
Әлихан Бөкейханов "Мен Кадет партиясынан неге шықтым?" мақаласында "Кадет партиясы ұлт автономиясына қарсы. Біз Алаш ұранды жұрт жиылып, ұлт автономиясын тікпек болдық" дей келеді де Кадет партиясының жолы ұлттық мемлекет жолымен қиыспайтынын айтып: "Мен сонан соң қазаққа Алаш партиясын ашуға тырыстым. Мұны мен июльдегі Жалпықазақ сиезінде айтқан едім" деп жазды.
Шура - ислама
1917 жылы 17 наурызда Ташкентте құрылған Түркістан өлкесінің елеулі саяси ұйымы. Ұйымның жұмысында М.Шоқай, А.Кари т.б белесенді рөл атқарды
"Шура-ислами" араб тілінен аударғанда "Ислам кеңесі". Құрамына ұлттық буржуазия мен зиялылар, жер иелері, мұсылман діни қауымның өкілдері енді.
Мақсаты: Ресейдің құрамына Түркістан ұлттық-діни автономиясын құру, уақытша үкіметтің Түркістан комитетіне қолдау көрсетту, оқу-ағарту мен тұрмыс саласында реформалар жүргізу 1918 жылдың басында Кеңес үкіметіне қарсы әрекеттері үшін таратып жіберді.
Шура - улема
1917 жылы 10 шілдеде Ташкентте қазақтың белгілі қайраткері Серәлі Лапиннің жетекшілігімен құрылған қоғамдық саяси ұйым.
Түркістан өлкесі халқының мүддесін қорғау ислам діні қағидаларымен ұштастырғанда ғана жүзеге асады деп есептеді.
Түркістан өлкесіне Ресей Федерациясы құрамында аумақтық автаномия берілуін жақтады.
Күнделікті өмірдің өзекті мәселелерін жолымен шешуді айтты. 1918 жылы ұйымды Кеңес өкіметті таратты.
Меньшевиктер мен большевиктер
Меньшевиктер мен большевиктер XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясының құрамындағы фракциялар болды.
Большевиктер мен меншевиктер бірқатар ортақ белгілері мен сенімдеріне ие болды:
Екеуі де капиталистік жүйені жоюға ұмтылды;
Екеуі де патша режимін құлатқысы келді; және
Екеуі де Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясының (РСДЛП) мүшесі болды.
Алайда, екеуінің арасындағы шешілмеген келіспеушіліктер бірнеше турбуленттік конференциялар мен қақтығыстардың алдында болған нақты бөлінуге алып келді. Бөлінудің себебін дұрыс түсіну үшін әр топтың жеке ерекшеліктерін талдау қажет.
Большевиктер:
Большевиктер:
Ленин басқарған;
Кәсіби революционерлер құрған жоғары орталықтандырылған саяси партияның қажеттілігі туралы айтты;
Ресей социалистік партиясының радикалды көпшілігінің мүшелері;
Кірістерді алудың күмәнді әдістері, соның ішінде тонау;
Пролетариаттың билігін дереу басып алуды жақтады; және
Ресей монархиядан коммунистік қоғамға тікелей көше алады деп сенді
Меньшевиктер:
Ресей Социалистік партиясының неғұрлым байсалды фракциясы оның большевиктік әріптесімен салыстырғанда біршама ерекшеленді. Меньшевиктердің және олардың жетекшісі Мартовтың пікірінше, әлеуметтік өзгерістерге буржуазиямен ынтымақтастық және инклюзивті, біртіндеп процесс арқылы қол жеткізу керек болды.
Сонымен қатар, олар:
Жаңа партия инклюзивті және барлығына ашық болуы керек;
Жаңа партия қолданыстағы жүйе аясында жұмыс істеуі керек;
Өзгеріс біртіндеп болуы керек және парламенттік демократияның орнауына әкелуі керек;
Пролетариат буржуазиялық революцияға үстемдік етпеуі керек; және
Социалистік қоғам алдында либералды капиталистік жүйе тұруы керек; сондықтан патшалықтан коммунизмге тікелей өту мүмкін болмады.
