Алаштың АҚИЫҚтары мақалалар, деректі құжаттар, аудармалар жинағы
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
АЛКА
- Бұл бет үшін навигация:
- Жол таппай қараңғыда басшысына
ТҮРКІСТАН ӨЛКЕСІБіздің Арқа қазақтарының Бұқара, Ташкент, Самарқанд шаһарларын білмейтіні аз шығар. Осы шаһарлар маңайындағы өлкенің барлығын "Түркстан өлкесі" дейді. Бұл өлкеде қырық рудан жиналған түрлі халық бар: көбі сарт пен қырғыз-қазақ. Одан кейін өзбек, орыс, еврей, армян, тағы басқалар. Түркстан өлкесі бұрынырақ заманда мазары дін ғылымымен Русиядағы түрік балаларының атағын шығарған бір өлке еді. Бертінірек келген соң мұнда ғылым деп жалғыз дін ғылым ғана танылғандықтан һәм халыққа да тұрмыс, кітап, мәдениет пікірі кіре бастағаннан кейін шеттен ағылып келушілер тоқталып, Түркстан бұрынғы айбарынан айырылыңқырап, біраз ұйқыға кеткен еді. Міне, сол ұйқысымен Түркстан 5-6 жылғы қозғалыс дәуірін өткізді. Сарт қорқорын тартып, қобызын шалып жат дүниеден хабарсыз жүргенде, құдайым мына өзгеріс таңына келтірді. Бірақ не істемек, халықты қалай басқармақ керек? Заман өзгеріс үстіңде. Ат көп, кісі аз: шама үлкен, шапан зор. Кешегі үміт айтып оқуға берген текешіктер бүгін халықты қырық руға бөліп, байлар мен ғұламалар партиясын ашты. Жат дүние, шариғат тұрмысқа жаңаспайтын істер хақында түрлі дәуітнама таратып, жұрттың шырқын бұзды. Қысқасы: осы күнде Түркстанда екі түрлі партия адамдарының істері үкім сүреді. Бірі - байлар, ғұламалар партиясы, көпшілік осының қолында: екінші, түркішілер - "Шора-и-ислам" партиясы. Бұлар азшылық бүктемеде келеді. Ташкенттің городской думасына мұсылмандардан кірген 74 гластныйлардың 63-і ғұламалардан болды. "Миға көнген дене азбас, милыға ерген ел азбас" дейді. Қоныстас отырып сарттан тәлім алған Түркстан қазақтары да сарт ишандарының етегіне намаз оқып келеді. Үкілер күндіз соқыр, түнде көргіш, Ишекең сыр мінезін білмей ергіш. Жол таппай қараңғыда басшысынаДін қуып, жарықта да жөн сілтегіш-деп "Маса" айтқандай, намаз оқытқан ишанды жұрт саясат, тұрмыс ісінде имам қылмақ болып жүр. Ташкентте болып өткен қырғыз-қазақ съезінің һәм Орынборда болған жалпы қазақ съезінің қаулысына риза болмаған қазақтардан Ташкент шаһарында бір партия шығып "Тәрбие әл-Ислам'" деген бір ұйым — жәмиат ашты. Басында Сералы Лапин мен Садық қожа тұрады. Бұлар халық арасына ардақты Бөкейхановты жамандап қағаз таратты. "Тәрбие әл-Исламның" тұтынған жолы: жалпы қазақ съезіндегі билік ісіне наразылығын білдірумен, "бұл күні мырза Бөкейханов болып ислам дінін былай қойып қазақ халқын орыс жолына түсірейін деп жүр" деген қара халық арасына пікір тарату. Адасып жүрген халқын, тұрмыс-тіршілігін діни-шариғат жолымен басқару. Ой ғып ұлт намысына берілмеген халық, қайдан білсін, ауырып осылардың соңынан жүр. "Тәрбие әл-Исламның" 15-ші сентәбірде Ташкент шаһарында бір съезі болмақ. Съезге әр ұлыстан бірер өкіл шақырылды. Бұл съезге басқа уездің қалай қарары мағұлым емес. Ташкент уезіне қараған ұлыстардан өкілдер болар. Ойға, тұрмысқа қарап іске берілмеген, құр шариғат десе тұра қалатын қара халыққа сөз жоқ, ал шариғатты жамылып келін болып жүрген Сералы Лапиннің пікірі біраздан соң білінер. Неше жылдан бері аңсап сағынған ерік қолға тигенде де естиярлық көрсете алмай, партия шығарғандағымыз — ұлт, дін, тұрмыс, саясат істерінде бала екенімізді көрсетеді. Жұрттың "дін" десе тұра қалатыны жақсы-ақ, бірақ діндегі қаяусыздықты кісіде де бар деп түсінеді. Қызметіне қарап кісісін алу бізде әлі жоқ. Түркістан-Ташкент ғұламалары думаға сайланып алған соң халық арасына жасырып агита туралы шығарып, төте оқуға қарасты. Ташкентте 18-ші ағүсте босқын қырғыздардың аяныш халдерін ескеріп мұсылман солдаттар тарапынан жасалған демонстрацияны (қыр көрсетуді) таратып жібермек болып солдаттар шығартты. Санаққа қарсы халық арасына кісі шығарып қағаздар таратты. 8-ші сентәбірде ашылған Түркстан Федерациясы хұқындағы Ташкенттегі съезге қатысып халықты құтыртып, өкіл жіберткізбей, 15-ші сентәбірде нағыз мұсылмандардың съезі (деп) айтып өздері бір съезд ашпақ. Ташкенттегі "Тәрбие әл-Ислам" тарапынан ашылатын қазақ съезі де осылармен бірге болмақ. Тарих жолына қарағанда оқығаннан басшы болса халық арасына ғылым, бірлік, ынтымақ таралуды көтпек керек еді, халықты түрлі партияға бөлгеннен басқа Түркстан маңайындағы ғұламалар тарапынан ашылған тәртіпті бір медресе, не бір мектеп жоқ. Енді әр істі өзінің кісісінен күтуге бізге бұл бір үлгі де! жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|