мүлдесіні сай келетін болғандықтан, топтар ішіндегі қарым-катынас жандана бермек;
б) корпорация,
мұнда да жеке
мүлделерге сәйкес қатынас ассоциациялық негізде дами бермек;
в) ұжым
—- топтың ен жоғары деңгейде ұымдасқан
формасы, мұнда топ ішіндегі қарым-қатынынас жалпы мақсатты іс-әрекеттер арқылы жүзеге асып, бір адамның
қоғамдық мақсат-мүлдесімен ұштасып жатады.
Ұжымдық карым-қатьшас жасаудың негізгі объектісі — адамдар-дың ұйымшылдығы мен бірлігі,
топтағы
психологиялық ахуал, әрбір ұжым мүшесінің көңіл-куйі сергектігі, болашақ максат-мүлдесі әлеуметтік психологияда
өзекті жайт ретінде дара түрді қарастырылады. Бұл мәселелердің бәрі ұжымдық мүлде деп саналады.
§ 2. Қарым-қатынастық мән-жайьш зерттеу тәсілдері
Американдык психолог әрі социолог Дж. Морено шағын топтағы адамдардың қарым-қатынасын зерттеу үшін
социометриялық әдісті
ұсынған болатын. Бұл әдісі бойынша
ұстаздар мен тәрбие-шілер, шағын ұжымдардың
жетекшілері, өндірістік-кәсіптік мекемелердегі топтардың басшылары қарамағындағылардың
өзара рым-катынасын
анықтай алады, Бұл тәсілдің негізгі өлішемі (критерий) әр қилы, Басты мақсаты — топ ішіндегі адамдардың тілегі мен
мүлдесін анықтау, Топтағы адамдардың өзара карым-қатынастарының үйлесімді болуы, немесе бір-бірін ұнатуы,
ұнатпауы олардың сезімдік-эмоциялық күйлеріне байланысты, Топ ішіндегі қатынастар социограммасы мен адамдардың
таңдауын көрсететін матрицалық кесте — “А”, “Ә” суреттерінде берілген.
54
5-А
сурет.
Топтағы адамдардын өзара таңдауын
көрсететін матрица
— кесте.
55
Матрица кестесінде I, II, III деп көрсетілген рим цифрлары таңдалған серіктер ретін білдіреді, ал “—” белгісі
партада бірге отырғысы келмейтін құрбыларды көрсетеді I цифр бойынша таңдалғандарды Ә-суреттегідей етіп
социограмма жасап көрсетуге болады. Ол үшін сьшыптағы экспериментке қатыстырылған оқушыларды тандау алған
санына сәйкес 5 топқа бөлу керек. 1-топқа тандауды көп алғандар жатады. Олар — топ ішіндегі “ұйытқы”. 2-топтағылар
құрбылары арасында беделді Олар 25—75% таңдау алған. 3-топтағылар — ішінара, 25% таңдалғандар. 4-топ — бірде-
бір
таңдау алмай, елеусіз қалғандар. 5-топтағылар — кұрбылары жаратпай не менсінбей,
бір партада отырғысы
келмейтіндер.
Социограмма құрастыру үшін ұлдар Д, кыздар О белгісімен таңбаланады. Социограммада ұлдарды шеңбер
диаметрінің
оң жағына, қыздарды сол жағына орналастыру керек*.
Кіші топташ оқушылардың өзара қарым-қатъшасының тұрақтылығы оқу-тәрбие істерін тиімді әдіс-тәсіл-
Достарыңызбен бөлісу: 
