Алғы сөз психология ғылымы қазақ елінің өткен дәуірлерінде жеке ғылы- мы пән
§ 5. Едіктеу және оның адам мінезін қадыптастырудағы рөлі
жүктеу/скачать 0,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Ә,Алдамұратов Жалпы психология
| § 5. Едіктеу және оның адам мінезін қадыптастырудағы рөлі
Бұл жөкінде үлы Абай: “Болмасаң да ұқсап бақ, бір ғалымды керсеңіз”— дейді. Үйреншікті іс-әрекеттің бір тәсілі — еліктеу, сондай болсам екен деп ниет білдіру. Бала өзіне ұнаған адамнық қимыл-қозғалысына, іс- әрекетіне еліктейтін болса, онда сол кісінің бала мінезі не, ішкі жан дүниесіне әсерін тигізіп, мінез ерекшеліктерінің жақсы жақтарын қальштас-тыруға ықпал еткені. Адам мінезіне еліктеу оның іс-әрекетіндегі үлгілі жағы болса ғана пайдалы болмақ. Осы орайда, баланың жақсы көрген ұстазына, әдебиеттердегі кейіпкерлерге не тарихтағы саяси қайраткерлер мен Еңбек ерлеріне еліктеуі оның мінез-құлқындағы ұнамды қасиеттерді қалыптастырьш, дамытуға мүмкіндік береді. 1/Адам мінезіндегі кейбір ерекшеліктер мен қасиеттердің күрт өзгерістерге ұшырауы да мүмкін. Бұл адамның тіршілік бейнесіне, сыртқы жағдайдың өзгеруіне, сондай ақ, талас-тартысты, дау-дамайлы жағдайларға да байланысты. Мысалы, баланың жас кезіндегі басынан кешірген қиыншылықтары мен керіс-жанжал арасында өсуі, бір мектептсн екінші мектепке ауысқанда оған қой- ылатьш талаптардың түрліше болуы және мектеп пе ата-ана тәрбиесінің арасындағы алшақтық оған ерекш әсер етіп, мінез-құлқын өзгертетіндігі анықталған жайттар. Мұндай жағдайларда мінездің кейбір сапалары өзгеріп қана қоймай, соған ыңғайланып, қалыптаса да береді. Сонымен, адам мінезінің дамуы мен қалыптасу: сыртқы жағдайлар мен ішкі факторларға, тіршілік еткен ортаға, әлеуметтік жағдайға, тәлім-тәрбие істеріні нәтижесіне байланысты болып, олардың бәрі адам бойында із қалдырып отырады. Демократ ұстаз К. Д. Ушинский бала мінезінің дамуы мен қалыптасуын жаңа отырғызылып, көктей бастаған ағаш көшетімен салыстырып, көктеп келе жатқан ағашқа тырнақ дағымен із салса, ол өсе келе шорланып буынданып кетеді дейді, Сондықтан, бала мінезін тәрбиелеу — әрі нәзік, әрі игі мақсатты іс. Адамның мінзі — оның бүкіл өмір бойғы іс- 96 әрекеттері мен қылықтарына, өзін-өзі тәрбиелеуіне байланысты қалыптасып дамып отыратын психологиялық даралық қасиет. Халқымызда “Баланы жастан” деген мақал бар. Оның түпкі мәні адам бойындағы жағындағы мінез-құлық пен игі қасиетгер бала кезден бастап қалыптасады дегенге саяды. жүктеу/скачать 0,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|