Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
О дауысты дыбысы мен Р
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Жүнісбеков
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ тілі дыбыстарының үйлесім тіркесімі
| О
дауысты дыбысы мен Р дауыссыз дыбысы дауысты+дауыссыз түрінде ғана тіркесе алады. Ш ө , Ж ө , Л ө : тіл (екінші сыңары) ауыз қуысында жоғары жатады, тілдің тік қалпына қарай жоғарылы дыбыс болып табылады, ерін сүйірленіп барып жасалады, ерін қалпына қарай сүйір еріндік дыбыс болып табылады, тілдің дөңес арқалығы ауыз қуысының ілгергі жартысында жатады, тілдің көлденең қалпына қарай ілгерінді дауыссыз дыбыс болып табылады (6.50-сурет). Дауыссыз – тілдің тік қалпына қарай жоғарылы, ерін қалпына қарай сүйір еріндік , тілдің көлденең қалпына қарай ілгерінді дауыссыз дыбыс. Үйлесім жасалым белгілері: жоғарылы, сүйір еріндік, ілгерінді дауыссыз дыбыс. 157 7.50- сурет. Ш ө , Ж ө , Л ө дауыссыздарының үйлесім моделі 6.50-сурет. Ш ө , Ж ө , Л ө дауыссыздарының үйлесім моделі Дауыссыздардың үйлесім моделінің көрнекі сипаттамасы дауыс- сыздардың жасалу орнына қарай топтастырылып берілді. Дыбыс- тардың үйлесім түрленімі (үндесім түрленім тәрізді) жүйелі көрінетінін ескерсек, онда көрнекі суреттің үйлесім белгілері барлық дауыссыздарға ортақ болып шығады. Қазақ тілі дыбыстарының үйлесім тіркесімі Қазақ тіліндегі дыбыстар өзара артикуляциялық үйлесімін тапқан- да ғана бір-бірімен тіркесіп, бір буынға (сөзге) біріге алады. Ол үшін бір буынның (сөздің) құрамындағы дыбыстардың үйлесім белгілері бірдей болу керек. Сонда ғана қазақ тіліндегі буын (сөз) біркелкі үй- лесім әуезбен айтылады, сөйтіп қазақ сөзі қазақы жатық естіледі. Өйт- кені қазақ сөзінің үйлесім құрылымы мен үйлесім естілімінің арасында тікелей байланыс бар. Басқаша айтқанда, сөздің үйлесім жасалымынан (артикуляциясынан) үйлесім естілім (перцепция) туындап, сөз табиғи (акцентсіз) қабылданады. жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|