Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd

168
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Ы 
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
қы-
саң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
Үшінші (дауыссыз) құрақ
Қ
ы 
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
қысаң езулік, кейінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез 
де 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді 
болып шығады.
8.7-
сурет. 
[
Ылаң
]
сөзінің құрама желісі
7.6-сурет. 
[Ыйық]
сөзінің құрама желісі
Кейінді, 
жоғарылы,
езулік/кейінді, 
төменді,
езулік үйлесім 
әуезді сөздердің жасалым желісі
Кейінді, 
жоғарылы,
езулік/кейінді, 
төменді,
езулік 
[ылаң]
сөзінің 
құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.7-сурет).

169
Бірінші (дауысты) құрақ
Ы 
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
дауысты дыбыс.
Л
а 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
А 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қатысына қарай 
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыс- 
ты дыбыс.
Ң
а 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
кейінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
кейінді 
болып 
шығады.
8.7-
сурет. 
[
Ылаң
]
сөзінің құрама желісі
7.7-сурет. [
Ылаң
] сөзінің құрама желісі

170
Кейінді, 
жоғарылы,
 езулік/кейінді, 
жоғарылы,
 еріндік үйлесім 
әуезді сөздердің жасалым желісі
Кейінді, 
жоғарылы,
езулік/кейінді, 
жоғарылы,
еріндік 
[ысұу]
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.8-сурет).
Бірінші (дауысты) құрақ
Ы 
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, кейінді
дауысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
С
ұ
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Ұ
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
да-
уысты дыбыс.
.
8.8-
сурет. 
[
Ысұу
]
сөзінің құрама желісі
7.8-сурет. 
[Ысұу]
сөзінің құрама желісі

171
Үшінші (дауыссыз) құрақ
У
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
кейінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, доғал еріндік, кейінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы,
кейінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
жоға-
рылы, кейінді 
болып шығады.
Ілгерінді, жоғарылы, езулік үйлесім әуезді сөздердің жасалым 
желісі
Ілгерінді, жоғарылы, езулік 
[ійін]
сөзінің құрамындағы құрақтар-
дың жасалым сипаты (7.9-сурет).
8.9-
сурет. 
[
Ійін
]
сөзінің құрама желісі
7.9-сурет. 
[Ійін]
сөзінің құрама желісі
Бірінші (дауысты) құрақ
І
– тілдің тік қалпына қарай – 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай – 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай – 
ілгерінді
дыбыс. 

172
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
да-
уысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Й
і
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
қысаң 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
І – 
тілдің тік қалпына қарай – 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай – 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай – 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
да-
уысты дыбыс.
Үшінші (дауыссыз) құрақ
Н
і
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
қысаң 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
қысаң езулік, ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім 
әуез де 
жоғарылы, қысаң езулік, ілгерінді 
болып шығады.

жүктеу/скачать 10,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: