Алтын адам

Талды ханзадасы

Тәуелсіздік жылдары табылған құн­ды қазынамыздың бірі – Талды ханза­дасы. Бұл жәдігер Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданы орталығынан 44 шақырым қашықта орналасқан. Обаға 2009-2010 жылдары археолог Арман Бей­сеновтің жетекшілігімен қазба жұ­мыс­тары жүргізілді. Өңірде бір-біріне жалғасып жатқан жеті қорған-оба тізбегі Талды өзені аңғарын көлбей қоныс теп­кендіктен ғылыми тілде «Талды қор­ған­дары» деген атауға ие.

• Арқа өңіріне тән ежелгі кезең тарихын зерттеуші Игорь Кукушкиннің пікіріне жүгінсек, мұндағы қорғандар тізбегі Алтын Орда заманынан бастап, қола дәуірді қамтитын нысандар көрі­неді. Сондықтан да шығар, археологтер Талды – 2 қорымының № 2 обасын ж.с.д. VІІ ғ. Үлесіне жатқызса, ір­гелес тұрған № 5 обаға ж.с.д. VІ ғ. Деген анықтама бе­ріпті.

Қорымға қазба жұмыстарын жүргізу нәтижесінде, 200-ге жуық ірі алтын бұйым, 22 мыңнан астам ұсақ бұйымдар табылған. Сөйте тұра, мамандар барлық оба ерте кезде тоналғанын айтады. Десек те, көпшілік назарын аударған дүние – №5 обада жерленген 30-35 жастағы ер адам мен №2 обадан табылған 50-55 жастағы әйелдің мүрдесі. Антрополог А.Исмағұлова бұл адамдар аздаған моң­ғо­лойд қоспасы бар еуропалық нәсіл еке­нін айтады.

Экспедиция жетекшісі, археолог Арман Бейсенов «қорымнан табыл­ған сақ жауынгері алтын киіммен жерлен­ген­діктен бұл да кезекті «алтын адам» ретінде танылуы тиіс. Екіншіден, бұл пенде әрі билеуші, әрі жауынгер болған сыңайлы» деген жорамал айтады.

• Өйткені адамның кеудесі толықтай алтынмен апталған. Сонымен қатар аталмыш қорған ішінен 130 дана дара алтын бұйым, сонымен қатар алтыннан жасалған көптеген інжу-маржан мен қабыршақ, қоладан жасалған 14 жебе, тас моншақ табылса, алтын бұйымдар арасында мысықтектес жыртқыштың шебер мүсіндері, садақ оқтарын салып белде тағып жүруге арналған оқ­шан­тай қорамсақ, сырғалар, алқалар, т.б. Бұйымдар анықталған.