Алюминий, алыну, қасиеттері, қолданылуы. Алюминийдің физикалық және химиялық қасиеттері. Оксидтері, гидроксидтері, амфотерлі қасиеттері

1. Ауадан азотты, судан немесе табиғи газдан сутегіні алып аммиак алады: N₂ + 3H₂ ↔ 2NH₃;

2. Аммиакты катализатор қатысында тотықтырып NH₃ + O₂ =^к NO + H₂O;

3. Азот(ІІ) оксидін ауаның оттегісімен тотықтырып 2NO + O₂ = 2NO₂ ;

4. Азот оксидтерін суда ерітеді 3NO₂ + H₂O(ыстық) = 2HNO₃+NO.

НNO₂ түзілмес үшін ыстық суда ерітеді. Азот қышқылы ұшпауы және ыдырамауы үшін процесті вакуумда жүргізеді. HNO₃ сумен шексіз араласады, сулы ерітіндіде толық диссоциацияға түседі, күшті тотықтырғыш, металдарды да, бейметалдарды да ерітеді:

As + HNO₃ + H₂O = H₃AsO₄ + NO;

S + 6HNO₃ = H₂SO₄ + 6NO₂ + 2H₂O;

Au, Pt, Os, φr,Nb, Ta, W + HNO₃ → ерімейді.

Fe, Al, Cr + HNO₃(конц.)→пассивтеледі, яғни оксид қабатымен жабылады. HNO₃ сұйық болған сайын, тотықсыздану тереңірек жүреді, себебі сұйық HNO₃ -те NO₃^– иондары аз, сондықтан әр N⁵⁺ атомы тотықсыздандырыштан көп электрон алуға тырысады, ал концентрлі HNO₃-те, керісінше, N⁵⁺ иондары көп болғандықтан, әр HNO₃ тотықсыздандырыштан аз электрон алады.

1. 2NO₃^- + 10e^- +12H⁺ →N₂+6H₂O

2. 2NO₃^- + 8e^- +10H⁺ →N₂O+5H₂O

3. NO₃^- + 3e^- +4H⁺ →NO+2H₂O

4. NO₃^- + 2e^- +3H⁺ →HNO₂+H₂O

5. NO₃^- + 8e^- +10H⁺ →NH₄⁺+3H₂O

6. NO₃^- + e^- +2H⁺ →NO₂+H₂O

7. NO₃^- + e^- +H₂O →NO₂+2OH

а) конц. HNO₃, сутегіден соң металдармен (6) теңдеу бойынша;

Cu(Ag, Hg) + 4HNO₃ = Cu(NO₃)₂ + 2NO₂+2H₂O;

Сұйытылған HNO₃ (3) теңдеу бойынша:

3Cu(Ag, Hg)+ 8HNO₃= 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O;

б) активтігі орташа металдар (H₂ маңайындағы Fe, Cd, Ni, Sn, т.б. конц. HNO₃ (3) теңдеу бойынша: 3Cd+ 8HNO₃(конц.) = 2NO + 3Cd(NO₃)₂ + 4H₂O.

Өте сұйық 10HNO₃ + 4Cd = 4Cd(NO₃)₂ + NH₄NO₃+ 3H₂O (5)теңдеу бойынша;

в) активтігі орташа металдар ішінен Со (ерекше) еруі, ол (1) теңдеу бойынша жүреді: 5Co + 12HNO₃ → N₂ + 5Co(NO₃)₂ + 6H₂O.

Азот қышқылында ерімейтін алтын, платинаны күшті тотықтырғыш «патша сұйығында» HNO₃+3HCl ерітеді, олар анионды комплекстер түзеді: HNO₃+3HCl = 2Cl(атомдық) + NOCl(нитрозилхлорид) +H₂O түзілуі, олар күшті тотықтырғыштар Au + HNO₃ + 3HCl = AuCl₃ + NO + 2H₂O немесе

Au + HNO₃ + 4HCl = Н[AuCl₄] + NO + 2H₂O.

HNO₃ тұздары нитраттар, суда жақсы ериді. Нитраттардың ыдырауы катион табиғатына байланысты:

1. Сілтілік, сілтілік-жер металдар нитраттары 2KNO₃ = 2KNO₂ + O₂

2. Активтігі орташа металдар (магний – мыс) нитраттары

Pb(NO₃)₂ = PbO + 2NO₂ + 1/2O₂

3. Активтігі өте төмен металдар нитраттары Hg(NO₃)₂ = Hg + NO₂ + O₂

бос металл түзе айрылады.