Фосфордың бейметалдармен қосылыстары

Фосфор сутекпен тікелей әрекеттеспейді, Гиббс энергиясы оң сан, сондықтан фосфинді активті металдардың фосфидтерін суда немесе сұйытылған қышқылдарда ерітіп алады.

Ca₃P₂+6HCl→3CaCl₂+2PH₃ – фосфин, газ, улы, иісі шіріген балық иісі сияқты, суда ериді. Фосфин молекуласының құрылысы аммиак молекуласынікі сияқты тригоналды пирамида.

Протонакцепторлық қабілеті нашар болғандықтан фосфин судан протонды тартып ала алмайды, онымен қосылыс түзбейді, сондықтан сулы ерітіндісі бейтарап болады. Фосфоний ионы қышқылдармен фосфин әрекеттескенде түзіледі: H₃⁺O+PH₂^- ↔ PH₃ + H₂O ↔ PH₄⁺ + OH^-; PH₃-амфотерлі зат,

рК_қышқ. = 28,7; рК_нег. = 28,4 өзара тең. Фосфин суда нашар ериді. Ауада жанып фосфор қышқылын түзеді: PH₃+O₂= H₃PO₄. Фосфоний тұздары – түссіз кристалдық заттар, суда гидролизге ұшырайды. Сілтілік ортада фосфин алтынның, күмістің, мыстың, қорғасынның иондарын тотықсыздандырады. Гидразиннің аналогы – дифосфин Р₂Н₄ түссіз, сұйық зат.

Фосфор галогендермен жақсы әрекеттеседі, олар улы заттар:

2Р+ 3Г₂→2РГ₃ және 2Р + 5Г₂ → 2РГ₅. Сумен күшті әрекеттеседі:

РСl₅+ H₂O→POCl₃+2HCl; РСl₅+ 4H₂O→H₃PO₄ + 5HCl судың артық мөлшерінде гидролизге ұшырайды; РГ₅ – sp³d – гибридтелу болады. PCІ₃, PBr₃ түссіз, сұйық, Рφ₃-кристалл; Pφ₃ + 3H₂O→ H₃PO₃+ 3Hφ, Pφ₃ – қышқыл түзгіш зат.