Аман абасилов әлеуметтік лингвистика


Тілдің өмір сүру формалары және олардың бір-бірінен



Pdf көрінісі
бет32/111
Дата20.09.2022
өлшемі2,06 Mb.
#150094
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   111
Тілдің өмір сүру формалары және олардың бір-бірінен 
айырымдық ерекшеліктері
Тілдің 
өмір сүру 
форма-
лары
Фор-
масы
Жүзеге 
асуы
Қолд. 
сипаты
Тарал. 
сипаты
Тұты-
нушы-
лары
Нор-
масы
Қалпы
(ст-д.)
а
у
ы
з
ш
а
ж
а
з
б
а
ш
а
ж
е
к
е
к
ө
п
ш
і
л
к
т
і
д
а
й
ы
н
д
ы
қ
с
ы
з
д
а
й
ы
н
д
ы
қ
т
ы
ш
е
к
т
е
у
л
і
ш
е
к
т
е
у
с
і
з
ш
е
к
т
е
у
л
і
ш
е
к
т
е
у
с
і
з
б
і
р
і
з
д
і
в
а
р
и
а
н
т
т
ы
ж
ү
й
е
л
е
н
г
е
н
ж
ү
й
е
с
і
з
Ауызекі 
сөйлеу 
тілі
+
-
+
-
+
-
-
-
-
+
-
+
-
+
Ауызша 
әдеби тілі
+
-
+
+
+
+
-
+
+
-
-
+
+
+
Әдеби тіл
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
-
+
-
Диа-лекті
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
-
+
-
+
Кестедегі көрсетілген жеті қарама-қарсылық айырым белгілері 
бойынша ұлттық тілдің төрт түрлі өмір сүру формасын былай 
сипаттауға болады: 


54
1.Ауызекі сөйлеу тілі
қалған үш формадан мынадай ерекшелік-
терге ие: 
1.Тілдің жүзеге асу формасы бойынша – ауызша.
2.Тілдің қарым-қатынас актісінің жағдайы бойынша – жеке.
3.Тілдік қарым-қатынасқа субъектінің қатыстылық актісі 
бойынша –дайындықсыз.
4.Тілдік қарым-қатынасқа түсушілерді қаншалықты қам-
тығандығы бойынша – шектеусіз.
5.Тілдік құрылымның (форманың) таралу мүмкіндігі бойынша 
- шектеусіз. 
6.Сөйлеу нормасының сипаты бойынша – вариантты.
7.Сөйлеудің қалыпты нормасы бойынша – жүйеленбеген.
2.Ауызша әдеби тіл
өзге формалардаан төмендегіше ажыраты-
лады: 
1.Тілдің жүзеге асу формасы бойынша – ауызша.
2.Тілдің қарым-қатынас актісінің жағдайы бойынша – жеке кей-
де көпшілік болуы да мүмкін.
3.Тілдің қарым-қатынасқа субъектінің қатыстылық актісі 
бойынша – дайындықсыз кейде алдын ала дайындықты да болуы 
мүмкін.
4.Тілдік қарым-қатынасқа түсушілерді қаншалықты қамты-
ғандығы бойынша – шектеусіз.
5.Тілдік құрылымның (форманың) таралу мүмкіндігі бойынша 
- шектеулі.
6.Сөйлеу нормасының сипаты бойынша – вариантты болуы 
мүмкін.
7.Сөйлеудің қалыпты нормасы бойынша – жүйеленбеген болуы 
да мүмкін.
3.Әдеби тіл
– өзге өмір сүру формаларынан ерекшелігі:
1.Тілдің жүзеге асу формасы бойынша – ауызша және жазбаша.
2.Тілдің қарым-қатынас актісінің жағдайы бойынша – 
көпшілікті.


55
3.Тілдің қарым-қатынасқа субъектінің қатыстылық актісі 
бойынша – алдын ала дайындықты, дайындықсыз болуы да мүмкін.
4.Тілдік қарым-қатынасқа түсушілерді қаншалықты қамтыған-
дығы бойынша – шектеулі, шектеусіз болуы да мүмкін.
5.Тілдік құрылымның (форманың) таралу мүмкіндігі бойынша 
– шектеулі, шектеусіз болуы да мүмкін.
6.Сөйлеу нормасының сипаты бойынша - бірізді.
7.Сөйлеудің қалыпты нормасы бойынша – жүйеленген.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   111




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет