19
кішіге қамқорлық сияқты барлық адами қаситтерді) бойына сіңіріп отырған . Психологтарға үйреншікті ой бойынша тұлға әлеуметтік ортада өмір сүріп, тәрбиелену негізінде дамиды. Адам әлеуметтік тіршілік иесі болғандықтан әлеуметтік өзара әрекеттерге түседі. Ең бірінші араласу тәжірибесін бала сөйлемей тұрып-ақ өз жанұясында алса, кейін үнемі субъективті тәжірибе жинайды. Ол тәжірибе кісінің (тұлғаның) ажырамас бөлігі. Осы процесс, сондай-ақ кейін текті жанның әлеуметтік тәжірибесін белсенді жандандыратын-дықтан әлеуметтену деп аталады.Педогогия бала туралы ғылымдарды: психология, педаго-гика, физология, психотех-ника, т.б. комплексті түрде біріктіретін, баланың жан-жүйесі жайлы жанжақты мағ-лұмат беретін синтездік ғылым болып табылады. Ғұлама ғалым Х.Досмүхамедұлының өз еңбектерінде бала психологиясының қалыптасу жолдарын, қазақ халқының үлттық ерекшеліктерін негіздей отырып түсіндіреді. Оның педогогия саласында жүргізген зерттеулерінде: қазақ баласының шыр етіп жерге түскеннен бастап кәмелетке толғанға дейінгі тыныс-тіршілігі ән-жырдың құшағында өтетіндігі, әдетте оның бірінші еститін үні-анасы айтқан бесік жырының әуені талданып көрсетілген. Қазақ баласын тәрбиелеуде дыбысты-ырғақтардың басты орынға шығуы- қазақтар өмірінің кез келген жағдайында өлең шығарып, ән айтуы себеп болған. Х.Досмүхамедұлының осы орайдағы ой-пікірі де,бізге демеу бола алады Н.Құлжанова (1887-1934). мектепке дейінгі тәрбиенің басты бағыттарын анықтап, қоршаған ортаның ықпал-әсерінен туындайтын психологиялық өзгерістерді де кеңінен талқылаған ғалым. Сәбилердің кісілікке жету жолында кездесетін кедергілерді,сол дәуірдегі қазақ өмірімен ұштастыра отырып айқындап,оларды болдырмау жолын көрсеткен ақыл-кеңестерді сиғызған ,ата-ана,тәрбиешілерге арналған отбасылық оқулық жазып қал-дырған, тамаша талант иесі,ұстаз ана.Мәселен, “ Ойын – оның шын тіршілігі… Төңіректегі нәрседен өзіне қызықтысы ғана көзіне түсіп, ықылас тартады. Және бір мінезі-сөйлеуге жалықпайды. Тынымсыз қимылының бәрі сөзімен жалғасып
24
Достарыңызбен бөлісу: |
