2 Оқушылардың география бойынша дайындық деңгейінің жағдайы
Қазақстанда оқушылардың білімжәне дағдыларының педагогикалық өлшеу аспектілерін ғана емес, білім беру ұйымдары беретін білімнің тиімділігін мемлекеттік тұрғыдан бақылаудың түрлі формаларын да қамтитын білім сапасын бағалаудың Ұлттық жүйесі жұмыс істейді.
Мониторингтік зерттеуді жүргізудің мақсаты Қазақстандағы жалпы білім беретін мектептердің географиядан білім беру үдерісінің, білім алушылардың дайындық деңгейінің жағдайын анықтау болып табылды.
Зерттеу келесі міндеттерді шешуге бағытталған:
жалпы білім беретін мектептердегі оқушылардың географияны игерудегі білім сапасын анықтау;
оқушылардың зияткерлік жарыстарға қатысу дәрежесін анықтау;
оқушылардың зияткерлік біліктерін қалыптастырудың педагогикалық шарттарының тиімділік дәрежесін анықтау.
Мониторингтік зерттеу республиканың жеті облысында (Ақмола, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қостанай, Қызылорда, Маңғыстау, Павлодар), Астана және Алматы қалаларында өткізілді.
6-9 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша үлгерімі мен білім сапасы туралы мәліметтер 3-кестеде көрсетілген.
3-кесте – 6-9-сынып оқушыларының география пәні бойынша үлгерімі мен білім сапасы
Облыс/қала
|
2012-2013 оқу жылы
|
2013-2014 оқу жылы
|
2014-2015 оқу жылының
І-жартыжылдығы
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
Ақмола
|
39340
|
100%
|
67,8%
|
39364
|
100%
|
67,9%
|
39450
|
100%
|
66,8%
|
ШҚО
|
37429
|
100%
|
64,4%
|
57998
|
100%
|
65,4%
|
21815
|
100%
|
61,7%
|
Жамбыл
|
67010
|
98,2%
|
59,8%
|
66039
|
98,9%
|
56,9%
|
66340
|
98,2%
|
57,8%
|
Қостанай
|
39555
|
99,9%
|
58,2%
|
39600
|
99,9%
|
58%
|
39178
|
99,9%
|
57,6%
|
Қызылорда
|
49127
|
100%
|
76,8%
|
47399
|
100%
|
76,9%
|
46235
|
100%
|
78,1%
|
Маңғыстау
|
35640
|
99,4%
|
62,1%
|
36129
|
99,5%
|
61%
|
35125
|
99,2%
|
60,4%
|
Павлодар
|
32729
|
100%
|
70,8%
|
31859
|
100%
|
73,4%
|
31841
|
99,8%
|
70,7%
|
Алматы қаласы
|
59434
|
100%
|
65,5%
|
59160
|
100%
|
71,3%
|
63846
|
100%
|
73,4%
|
Астана қаласы
|
31174
|
100%
|
76,3%
|
31938
|
100%
|
79,3%
|
34539
|
100%
|
78,8%
|
2012-2013 оқу жылы география пәні бойынша білім сапасы негізгі орта мектепте 58,2%-дан бастап 76,8%-ға дейін ауытқып отырған. Ең жоғары нәтижені Қызылорда облысы көрсетті – 76,8%, ең төмен нәтиже Қостанай облысының оқушыларында – 58,2%. 2013-2014 оқу жылы ең жоғары білім сапасын Астана қаласы оқушылары көрсеткен (79,3%), ең төмен нәтиже Қостанай облысының оқушыларында – 58%. Ақмола, Қызылорда, Павлодар облыстары мен Астана қаласында тұрақты нәтижелер байқалуда. Қостанай облысы 6-9 сыныптар оқушылары білім сапасының жылдан жылға төмендеуі байқалады (58,2%, 58% және 2014-2015 оқу жылының І жартыжылдығында 57,6%). Алматы қаласында білім сапасының жылдан жылға өсуі көрінеді.
6-9 сынып оқушыларының география пәні бойынша білім сапасының салыстырмалы талдау динамикасы көрсетілген (1-сурет)
1-сурет – Аймақтар бойынша 6-9 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша білім сапасы
6-9 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша білім сапасын салыстырмалы талдаудың қорытындысы бойынша:
- жылдан жылға Қызылорда облысы, Астана қаласы бойынша оқушылардың білім сапасының жоғарлауы;
- Ақмола, Жамбыл, Павлодар облыстары, ШҚО, Астана қаласы бойынша оқушылардың білім сапасының тұрақты еместігі;
- Маңғыстау, Қостанай облыстары бойынша оқушылардың білім сапасының төмендеуі байқалады.
10-11 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша үлгерімі мен білім сапасы туралы мәліметтер 4-кестеде көрсетілген.
4-кесте – 10-11 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша үлгерімі мен білім сапасы
Облыс/қала
|
2012-2013 оқу жылы
|
2013-2014 оқу жылы
|
2014-2015 оқу жылының
І-жартыжылдығы
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
барл
|
үлгер
|
сапа
|
Ақмола
|
9775
|
100%
|
70%
|
9781
|
100%
|
71,8%
|
9772
|
100%
|
71,2%
|
ШҚО
|
11821
|
100%
|
67,1%
|
17674
|
100%
|
68,9%
|
6192
|
100%
|
70,1%
|
Жамбыл
|
20294
|
98,6%
|
69,6%
|
18598
|
97,9%
|
58,8%
|
17795
|
98,6%
|
54,4%
|
Қостанай
|
9687
|
99,6%
|
61,1%
|
9054
|
99,5%
|
60,7%
|
8847
|
99,6%
|
61%
|
Қызылорда
|
16279
|
100%
|
73,9%
|
14699
|
100%
|
72,8%
|
14338
|
100%
|
73,4%
|
Маңғыстау
|
8646
|
99,3%
|
59,8%
|
8196
|
99,2%
|
64%
|
8399
|
99,3%
|
64,1%
|
Павлодар
|
9795
|
99,9%
|
78,4%
|
8548
|
100%
|
77,6%
|
7713
|
99,8%
|
73,7%
|
Алматы қаласы
|
14256
|
100%
|
65,7%
|
15122
|
100%
|
69,8%
|
15176
|
100%
|
73,4%
|
Астана қаласы
|
8425
|
100%
|
81%
|
9025
|
100%
|
81,5%
|
97711
|
100%
|
85,9%
|
Жалпы білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушыларының 2012-2013 оқу жылындағы география пәні бойынша білім сапасы 59,8%-дан бастап 81%-ға дейінгі аралықтағы ауытқуды көрсетеді. Ең жоғары нәтиже Астана қаласында – 81% және сапаның жылдан жылға өсіп отырғаны байқалады, ең төмен нәтиже Маңғыстау облысында – 59,8%. Астана қаласы 2013-2014 оқу жылында да ең жоғары көрсеткішті сақтап отыр (81,5%), өткен оқу жылымен салыстырғанда Жамбыл (69,6 және 58,8%) облысында білім сапасының керісінше төмендегенін көруге болады, ал Маңғыстау облысында екі жылдың салыстырмалы талдауы білім сапасының 59,8%дан 64%-ға дейін көтерілгенін көрсетеді.
Келесі суретте 10-11 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша білім сапасының салыстырмалы талдау динамикасы көрсетілген (2-сурет)
2-сурет – Аймақтар бойынша 10-11 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша білім сапасы
10-11 сыныптар оқушыларының география пәні бойынша білім сапасын салыстырмалы талдаудың қорытындысы:
- жылдан жылға Маңғыстау облысы, ШҚО, Астана және Алматы қалалары бойынша оқушылардың білім сапасының жоғарлауы;
- Ақмола, Қостанай, Павлодар, Қызылорда облыстары бойынша оқушылардың білім сапасы тұрақты еместігі;
- Жамбыл облысы бойынша оқушылардың білім сапасының төмендеуі байқалады.
Білімберудің келесі деңгейіне көшуге байланысты оқушылардың 2012-2013 оқу жылы бойынша географиядан білім сапасыныңсалыстырмалы талдауы келесі диаграммамен берілген (3-сурет).
3-сурет – 2012-2013 оқу жылындағы оқушылардың білім беру деңгейлері бойынша география пәнінен білім сапасы
Білімберудің келесі деңгейіне көшуге байланысты оқушылардың 2013-2014 оқу жылы бойынша географиядан білім сапасыныңсалыстырмалы талдауы келесі диаграммамен берілген (4-сурет).
4-сурет – 2013-2014 оқу жылындағы оқушылардың білім беру деңгейлері бойынша география пәнінен білім сапасы
Білімберудің келесі деңгейіне көшуге байланысты оқушылардың 2014-2015 оқу жылының І-жартыжылдығы бойынша географиядан білім сапасыныңсалыстырмалы талдауы келесі диаграммамен берілген (5-сурет).
5-сурет – 2014-2015 оқу жылының І-жартыжылдығында оқушылардың білім беру деңгейлері бойынша география пәнінен білім сапасы
2014-2015 оқу жылының І-жартыжылдығында оқушылардың білім беру деңгейлері бойынша география пәнінен білім сапасының салыстырмалы талдау динамикасы төмендегідей:
Ақмола, Қостанай, Маңғыстау, Павлодар облыстары, ШҚО және Астана қаласында білім сапасы артқаны;
Жамбыл, Қызылорда облыстарында білім сапасының төмендегені;
Алматы қаласы бойынша тұрақты екені байқалады.
Жалпы орта білім беретін мектептерде оқу жетістіктерін сыртқы бағалау (ОЖСБ) 2012 жылдан бастап жүргізіліп келеді.
9-сыныптардағы ОЖСБ шараларына міндетті түрде қазақ тілі және жыл сайын осы шаралар қарсаңында уәкілетті ұйыммен анықталатын 3 пән енгізіледі. Соңғы үш жылда «География» пәні 2014 жылы ғана таңдап алынды. Жылдар бойынша ОЖСБ-ға енгізілген пәндер 5-кестеде көрсетілген.
5-кесте – 2012-2014 жж. ОЖСБ пәндері
№
|
2012 жыл
|
2013 жыл
|
2014 жыл
|
1
|
Қазақстан тарихы
|
Алгебра
|
Дүние жүзі тарихы
|
2
|
Алгебра
|
Физика
|
География
|
3
|
Химия
|
Ағылшын тілі
|
Химия
|
Достарыңызбен бөлісу: |