Қазақстан мұздықтарының ерекшелігі Ғалымдар қармен жабылған тау шыңдарын, мұздықтарды, көпжылдық аязды топырақтың таралу аймақтарын және планетадағы мәңгі аяздың басқа аймақтарын "криосфера" деп атайды. Бұл аудандар жүздеген миллион адамды тұщы сумен қамтамасыз ететін ең үлкен өзендерді тамақтандырады, зиянды парниктік газдарды ұстап, мұхиттардың тиісті деңгейін сақтайды[5].
Криосфераның одан әрі жылынуы теңіз деңгейінің көтерілуіне әкелуі мүмкін, бұл дүние жүзіндегі 100 миллионнан астам адамның жағдайына кері әсер етеді. Бұл тек Гималай аймағындағы 1,5 миллиард адам тәуелді су ресурстарына да қауіп төндіреді. Ал мәңгі тоң топырағының (мәңгілік тоң) еруі 2100 жылға қарай атмосфералық көміртегінің 30 пайызға артуына әкеледі[5].
Әлемдік тәжірибені ескере отырып, мұздық құбылыстардан қорғану жолдарына салыстырмалы баға беру Жердегі температураның көтерілуі тарих бойы мұздықтардың еруіне себеп болғаны сөзсіз. Бүгінгі таңда климаттың өзгеруінің жылдамдығы олардың рекордтық уақытта жойылуына әкелуі мүмкін. Мұздықтардың еру себептерін толығырақ қарастырайық:
CO2 шығарындылары:өнеркәсіп, көлік, ағаш кесу және қазбалы отынды жағу арқылы өндірілген көмірқышқыл газы мен басқа парниктік газдардың (ПГ) атмосфералық концентрациясы, адамның басқа іс-әрекеттерімен бірге планетаны қыздырады және мұздықтардың еруіне әкеледі.
Мұхиттардың жылынуы:Мұхиттар Жердегі жылуды 90% сіңіреді және бұл факт негізінен полюстерде және Аляска (АҚШ) жағалауларында орналасқан теңіз мұздықтарының еруіне әсер етеді[5].
Мұздық құбылыстардың алдын-алу шаралары Қауіпті мұздық құбылыстар — бұл мұздықтармен байланысты кез-келген процестер, олар тікелей немесе жанама түрде қолайсыз әлеуметтік, экономикалық және экологиялық салдарға әкелуі мүмкін. Олардың кейбіреулері таулы аймақта локализацияланған. Алқаптардан төмен қарай селдер мен су тасқыны, лахарлар түседі.
Мұз көшкіні – фирн мен мұз массаларының мұздықтарынан бұзылуы. Бұл тік беткейлерде орналасқан мұздықтардан заттарды тұтынудың қалыпты процесі. Құлау кезінде мұз әдетте ең кішкентай бөліктерге және мұз шаңына бөлінеді, сондықтан оның жойқын әсерінен мұз көшкіндері қар көшкіндеріне ұқсас[6].
Республикамызда таулы аудандардың болуына байланысты сел, қар көшкіндері құбылыстары байқалады. Біздің оңтүстік және оңтүстік-шығыс биік таулы аймақтарда 2724 мұздық бар. Осылардың еруінен және қардың қалың түсуіне байланысты күшті селтасқындары болып түрады. Апатты сел тасқындары 1921 жылы Алматыда, 1963 жылы Есікте, 1977 жылы Медеуде болды. Олардың алдын алу үшін шаралар жасалмаған жағдайда зор материалдық және адам шығыны болуы мүмкін[3].
