Қарағанды облысы мәслихаттың 2014 жылы 11 желтоқсандағы ХХХІ сессиясының №356 шешімімен бекітілген

1. 
   БАҒДАРЛАМАНЫҢ ТӨЛҚҰЖАТЫ
   

** - Қазақстан Республикасында 2011-2020 жылдарға арналған Білім беруді дамыту мемлкеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде.

*** - Нысаналы индикаторлар және көрсеткіштердің сандық мағыналары ҚР заңнамасына сәйкес қаржылық жылдарға республикалық және жергілікті бюджеттерді бекіту және нақтылау кезінде нақтылануы және өзгертілуі мүмкін.

2. АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
2.1. Өңірлердің позитивтік және келеңсіз жағдайын, сондай-ақ олардың елдің әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси дамуына ықпал етуін бағалау

Қарағанды облысы Қазақстан Республикасының индустриялық аймақтарының бірі болып табылады. Бұл жерде түсті және қара металлургияның, машиана жасау, тамақ, жеңіл және ағаш өңдеу өнеркәсібінің, құрылыс индустриясы мен энергетиканың ірі кәсіпорындары шоғырланған.

Қарағанды облысында экономиканың негізі тау-кен және өндіруші өнеркәсіп болып табылады, оларда өңірдің 41%-дан жалпы артық қосылған құны құрылады. Облыс өнеркәсібінің базалық салаларына өнеркәсіптік өндірістің 86,6% тиесілі, оның ішінде:

• 
  тау-кен металлургиялық кешені (қара және түсті, бағалы және сирек металлдар кенін өндіру, сондай-ақ қара және түсті металлургия және металл өңдеу) –59,5%;
  
• 
  көмір өнеркәсібі – 7%;
  
• 
  жеңіл өнеркәсіп - 0,4%;
  
• 
  машинанешеге жасау – 4,1%;
  
• 
  химия өнеркәсібі– 1,7%;
  
• 
  фармацевтикалық өнеркәсіп– 0,04%;
  
• 
  бейметалл құрылыс материалдары өндірісі – 2,3%.
  

Қарағанды көмір бассейні ТМД елдерінің көмір бассейіндері бойында табиғи газы бар аймақ болып табылады. Облыста металлургия және құрылыс индустриясы үшін кенсіз шикізаттың ірі қорлары бар.

Ауыл шаруашылығының мүмкіндігі облыстың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және сыртқы нарыққа экологиялық таза өнім шығаруға қабілетті. Ауыл шаруашылығында шаруашылықтардың ұсақтауарлығынан, жер телімдерінің аздығынан селекциялық асылдандыру шараларын кең көлемде жүргізуге және ғылыми негізделген егістік жер айналымының сақталуына, кең көлемде замануи жаңа технологияларды пайдалануға, өндіріс процестерін механикаландыруға және автоматтандыруға мумкіндік бермейді. Суару жүйесінің техникалық жағдайы нашар болғандықтан, жыртылған жерлерді ұтымсыз пайдаланылып, ауыл шаруашылығы дақылдарының түсімділігі азайды. Ауыл шаруашылығы техникаларының 97 пайызы тозды, сол себепті еңбек өнімділігі төмендеп, өнімнің өзіндік құны көтеріліп, бәсекеге қабілеттілік деңгейі түсіп қалды.

Қарағанды облысының сыртқы сауда айналымы Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау Комитетінің мәліметі бойынша 2013ж. 4 760,5 млн. АҚШ долларын құрады. Экспорт көлемі 3594,8 млн. АҚШ долларын(немесе 75,5% ДСҮ -ден), импорт көлемі – 1165,7%-ға(немесе 24,5% ДСҮ -ден) құрады.

Сыртқы сауда айналымының үлес салмағы жалпы республикалық көлемде – 4,4%, бұл жалпы республикалық көлемде 8-орынды алады.

Облыстың экспорттық-импроттық операцияларында континеттер қимасында ең үлкен үлес салмағы Азия елдері алады (57,8% немесе 2 млрд. 753 млн. АҚШ долл), елдер Еуразиялық одақ (25,8% немесе 1 млрд. 229,9 млн. долл), ТМД (13,8% немесе 656,3 млн.АҚШ долл.) және Америка (1,7% немесе 80,9 млн.АҚШ долл.).

Басқа елдермен-серіктестер болып Қытай (45,2%), Ұлыбритания (15,4%), Украина (6,5%), Иран (5,9%), Германия (3,7%), Қырғызия (3,0%), Өзбекстан (2,5%), Түркия (2,1%), Финляндия (1,9%), Польша (0,9%), Чехия (0,5%) табылады. 2013 жылы жаңа елдер-серіктестігі болып: Лихтенштейин, Ирак, Непал, Барбадос, Бенин, Бурундин, Маврикия, Свазиленд болды.

Облыстың экоспорт көлеміндегі ең уүлкен үлес салмағын келесі тауарлық топтар алады: металл және одан жасалған бұйымдар – 75,7%; минералдық өнімдер – 12,5%; басқа тауарлар – 8,6%; жануар және өсімдік өнімдерінен өнімдер – 2,2%.

Облыстың көлемінде ең үлкен үлес салмағы келесі тауарлық топтары алады: машина және жабдықтары – 38,6%; маталл жәнен одан жасалған бұйымдар –19,7%; химия саласының өнімдері 19,2%; жануар және өсімдік өнімдерінен өнімдер – 9,8%, басқа тауарлар

2013 жылы экспорт көлемінің жалпы төмендеуі кезінде жеке тауар топтары бойынша экспорт өсімі байқалды: құрылыс материалдары – 118,7%-ға, машина және жабыдықтар, көлік құралдары, құралдар мен аппараттар - 74%-ға, тоқыма және тоқыма өнімдері – 21,5%-ға, минералдық өнімдер – 5,5%-ға,жануар және өсімдік өнімдерінен өнімдер – 1,8%-ға.

Облыста келесі тауар топтарына кейбір ұлғайтулар байқалды: басқа тауарлар 77,6%, металл және одан жасалаған бұйымдар – 17,4%, химия өнеркәсібінің өнімдері – 2,6% ұлғайды.

Аймақтың дамуы көбінесе инвестициялық ағынды тарту үшін қаншалықты қолайлы орта туғызылғанына байланысты болады. Ондай ортаны қалыптастыру нарықта бизнес-үдерістер үшін аса тиімді инфрақұрылым тудыратын компаниялардың болуына, оның дамуына ықпал ететін мемлекеттік органдардың өнімді жұмысына, сондай-ақ бизнесті дамыту үшін жаңа ресурстар іздейтін жергілікті компаниялар мен кәсіпорындардың белсенділігіне байланысты.

2010 жылдан бастап Қарағанды облысына 1 192,9 млрд. теңге инвестицияланды, соның ішінде өнеркәсіпке инвестиция 724,4 млрд. теңгені, өңдеуші өнеркәсіпке 409,9 млрд. теңгені құрады.

2013 жылы облыс кәсіпорындары негізгі капиталға 405 млрд. теңге инвестиция игерілді, бұл 2013 жылдың деңгейінен 52,7% жоғары (2010 жылы – 211,1 млрд. теңге).

Негізгі капиталға инвестициялаудың негізгі қаржыландыру көзі кәсіпорындардың өз қаражаты болып табылады (68,5%), бюджеттік қаражат үлесі 10,3%, шетелдік инвестицялар – 3,7%, қарыз қаражат – 14,1%.

Өзінің географиялық орналасуы бойынша қолданылып жүрген автомобиль жолдары халықаралық жүк тасмалының негізгі бағытына сәйкес келеді. Оңтүстік-Шығыс Азия және Қытай мемлекеттерінің жоғарғы даму қарқынын ескеріп, Қарағанды облысының аумағында аталған халықаралық көлік коридорлары транзиттік тасмалдау көлемдерін игеруде қолайлы келешектерге ие.

Қарағанды облысының аумағы бойынша Қазақстанның магистралдық көлік коридорлары өтеді. «Сары-Арқа» халықаралық әуежайы облыстың транзиттік әлеуетін іске асыру үшін барлық қажетті инфрақұрылымды орналастырады.

Жана теміржол желілері құрылысы бойынша үлкен жобалар аяқталу кезіңде «Жезказған - Саксауыл», «Арқалық - Шұбаркөл». Бұл желілер тасымалды Шығыс пен Батыс арасында 1200 шақырымға Оңтүстік пен Солтүстік арасын 700 шақырымға азайту арқылы көлік әлеуетін жаксартады. Ағымдағы жылдың тамыз айында Елбасының қатысуымен жаңа теміржол желілерінде жұмыс пойыздарының қозғалысы ашылды.

2015 жылы аталмыш нысаналар толық инфрақұрылысымен эксплуатацияға тапсырылады. Бұл кезеңде облыстан шалғай орналасқан елді- мекендердің дамуына оң әсерін тигізеді, жаңа жұмыс орындары ашылады, жергілікті елді мекеннің кірісі ұлғаяды.

Моноқалалар және Ұмыспен қамтудың жол картасы -2020 мемлекеттік бағдарламаларын орындау шеңберінде жолды жөндеу бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Елді мекендерді қосатын жолдармен бірігіп, қала ішілік және кент ішілік жолдарды жөндеу бойынша жұмыстар орындалуда.

2014 жылы аталған бағдарлама бойынша 43 жобаға арналған жұмыстар жүргізілуде, 17 елді мекендерде 61 көше жөнделетін болады.Қайта жөндеуге, күрделі және орта жөндеу, жергілікті маңызы бар автомобтль жолдарын ұстауға 4,6 млрд. теңге қарастырылды (2013 жылдан қарағанда 16,4%-ға артық).

Біздің облыстың аумағында «Орталық-Оңтүстік» (Анар-Теміртау) ұзақтығы 93 км транзиттік коридорын қайта жөндеу жобасын іске асыру жүргізілуде, ол облыстың дамуында экономикалық тиімділікті көрсетеді (рұқсаттама әдісі жақсарады, жол бойындағы сервис дамиды, рұқсаттама қабілеттілігі артады және халықты жұмыпен қамту, кірістерді дамыту) және жол қозғалысының қауіпсіздігін арттырады.

Облыс бойынша жалпы жұмыссыздық деңгейі 2010 жылдан 2013 жыл кезеңіне 0,5% төмендеді және 2013 жылы жаңа және қолданыстағы өндірісті кеңейту, шағын және орта бизнесті дамыту, жаңа жұмыс орындарын құру есебінен 5,6% (2010 жылы 5,5%)құрайды.

Облыстың әлеуметтік саласының жағдайы халықтың табиғи өсімінің оңтайлы қарқынымен қолайлы демографиялық жағдайымен сипатталады.

Сонымен қатар, қолайсыз жақтары да бар, ол бар әлеуетті толық пайдалануға және экономиканың дамуын ұстауға жол бермейді.

Кейінгі екі жылда өңдеуші өнеркәсіпте физикалық көлем индесінің төмендеуі әлемдік қаржылық дағдарысқа байланысты «Қазақмыс» корпорациясы ЖШС және «АрселорМиттал Теміртау» АҚ түсті және қара металлдар (металлругиялық өндіріс) өндірісінің өткізу көлемінің төмендеуінің әсерінен болды.

Машина жасау саласындағы өнімдердің төмендеуі электрлік аппаратураны өндіру көлемдерін «Kazcenterelektroprov»ЖШС төмендету, «Қазақмыс» Корпорциясы» ЖШС көпір крандары, «Вектор» ЖШС тау-кен өндірісі үшін машина бөлігі, «САЭМ-Орталық» ЖШС дайын металл бұйымдарын орнату бойынша қызметтер, «Энегрияны қорғау» ЖШС, сұраныстың төмендеуімен байланысты «Мит-Энергияжөндеу» ЖШС арнайы тағайындау жабдықтарын орнату бойынша қызметтер.

Жеңіл өнеркәсіпте – «Қазақмыс» корпорациясы ЖШС және «Ютария Ltd» ЖШС арасындағы Серіктестік бағдарлама шеңберінде 2016 жылға дейінгі келісім шарттың орындалмауы, сондай-ақ жылдың басынан бастап тендерларды өткізумен байланысты тек 2013 жылдың бірінші жарты жылдығының аяғына дейін «Galex Plus» Саран тігін-тоқыма фабрикасы» ЖШС, яғни кәсіпорынға 2012 жылғы көрсеткішке жетпеуіне жол берді.

Химиялық салада мамандандырылған көміртек, күкірт қышқылы диоксидін шығаруда «Қазақмыс» корпорациясы ЖШС мен «АрселорМиттал Теміртау» АҚ азайуы тарапында өндірістік бағдарламаны оңтайландыру байқалуда, сондай-ақ тапсырыс портфелінің төмендеуіне байланысты «ТЭМК» ЖШС карбид кальцийін өндіру қысқартылды.

Білім берудің жағымсыз жақтары жекелей аймақтарда мектепке дейінгі білім беру қызметтерімен 1-ден 6-жасқа дейінгі жаста балаларды қамтудың төменгі деңгейімен, тиісті жабдықтар және инвентралрамен мекетепке дейінгі білім беру нысандарының қамтамасыз етудің жеткіліксіз деңгейінде көрсетеді.

Экономикалық кеңістіктің қалалық жоғары деңгейінде байқалады: қала тұрғынының үлесі 78,7-78,8% құрайды. Қарағанды қалалық агломерациясының ядросы жіті, және оның қалалық зоналары, тірек-қаңқалы құрылымын жаңа жерге орналастыру айрықша дамуда.

Негізгі республикалық басымдықтар бойынша облыста 293,5 млрд.теңге артық инвестиция көлемімен 12 мемлекеттік және салалық бағдарламалар іске асырылуда (2014 жылы - 93,2 млрд.теңге). Бағдарламаны іске асыру өнеркәсіпті әртараптандыру, шағын өнеркәсіпті дамыту, АӨК , тұрғын үй құрылысын, электр энергиясын, автомобиль жолдарын, халықтың өмір сүру деңгейін арттыруға, денсаулық сақтау, білім беру және қоршаған ортаны қорғау салаларын дамыту жолымен тұрақты экономика өсіміне қол жеткізуге бағытталған.

2010 - 2013 жылдар аралығында Қарағанды облысының өнеркәсіптік өндіріс көлемі қолданыстағы бағаларда 1032,1-ден 1324,7 млрд. теңгеге дейін немесе 28,3 пайыздық тармаққа артты. ЖӨӨ құрылымында өнеркәсіптің жалпы қосымша құны 914,5-дан 1234,7 млрд. теңгеге дейін артты немесе 35%.

Өнеркәсіп облыс экономикасының негізін құрайды. Ай сайын Қарағанды облысының кәсіпорындары өнеркәсіптік өнімнің республикалық көлемінің 7-8%, мыс кенін - 77,2%, темір кенін - 26,1%, жазық илектің барлық көлемін, тазартылған мыс - 74%, тазартылмаған болат - 88%, тазартылған күміс - 24%, тазартылмаған алтын - 15%, жылу энергиясы- 15,5%, электр энергиясы-14%, көмір - 31,3% өндіреді.

Қарағанды облысының аумағында 209 ірі және орта тау-кен, өңдеуші өнеркәсіптік кәсіпорындары, электрмен жабдықтау және сумен жабдықтау қызмет атқарады.