Төлем балансының негізгі баптары: дебет және кредит болып табылады.
Төлем балансының негізгі баптары: дебет және кредит болып табылады.
Кредитте елден кететін құндылықтар (экспорт) көрсетіледі, кеткен құндылықтар үшін ел резиденттері шетел валютасымен төлем алады (олар «плюс» белгісімен жазылады).
Мәселен, шетелге тауар сату, шетел туристеріне қызмет көрсету, шетелден зейнетақы алу, шетелдіктердің отандық компаниялардың акцияларын сатып алуы кредитке жазылады, өйткені аталған мәмілелер шетел валютасының түсімін көрсетеді.
Мәселен, шетелге тауар сату, шетел туристеріне қызмет көрсету, шетелден зейнетақы алу, шетелдіктердің отандық компаниялардың акцияларын сатып алуы кредитке жазылады, өйткені аталған мәмілелер шетел валютасының түсімін көрсетеді.
Дебетте сырттан келген құндылықтар (импорт) көрсетіледі, яғни алған құндылықтар үшін ел резиденттері шетел валютасын жұмсайды. (олар «минус» белгісімен жазылады). Мұндай мәмілелер резиденттің шотындағы шетел валютасы қорын азайтады.
Дебетте сырттан келген құндылықтар (импорт) көрсетіледі, яғни алған құндылықтар үшін ел резиденттері шетел валютасын жұмсайды. (олар «минус» белгісімен жазылады). Мұндай мәмілелер резиденттің шотындағы шетел валютасы қорын азайтады.
Төлем балансының дебет шотында, мысалы, автокөлік импорты, лицензия сатып алу, шетел компанияларының табысын осы елден аудару, ұзақ мерзімді қарыз беру сияқты мәмілелер көрсетіледі.
Төлем балансының дебет шотында, мысалы, автокөлік импорты, лицензия сатып алу, шетел компанияларының табысын осы елден аудару, ұзақ мерзімді қарыз беру сияқты мәмілелер көрсетіледі.
Осындай мәмілелер елдің шотындағы шетел валютасы қорын азайтады.
Кредиттің жалпы сомасы дебеттің жалпы сомасына тең болуы тиіс.
Төлем балансының құрылымы екі негізгі шоттан және ресми резервтер өзгерісінен құралады:
Төлем балансының құрылымы екі негізгі шоттан және ресми резервтер өзгерісінен құралады:
Ағымдық операция-
лар
шоты
Капитал қозғалысы және қаржылық операция-лар шоты
Ресми резерв-
тер өзгерісі
кредит
дебет
І Ағымдық операциялар есебі
1. Тауар экспорты
2. Тауар импорты
Сауда балансы
3. Қызметтер экспорты (шетелдік туристерге көрсетілген қызметтен түсетін табыс т.б. несиелік қызметтен басқа )
4.Қызметтер импорты (шетелдегі туризмнің төлемі т.б.,несиелік қызметтен басқа )