Асанбаи асқаров үлы түраннын үлдары «НҮрлы әлем»


М ұсылман әлем інде таққа отырған ғалым болған ем ес. Сондықтан



Pdf көрінісі
бет103/299
Дата19.08.2023
өлшемі27,11 Mb.
#179883
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   299
Байланысты:
ҰЛЫ ТҰРАННЫҢ ҰЛДАРЫ

М ұсылман әлем інде таққа отырған ғалым болған ем ес. Сондықтан
Үлықбекті ешкіммен теңестіруге де, салыстыруға да болмайды. Оны оқу-
білімге баулыған әжесі Сарай-Мүлік пе, әлде тәрбиешісі Ш ах-Мәлік пе, ол
жағы бізге беймәлім жәйт. Былай ойлап қарасаң, екеуінің де өнер-білімнен
хабары жоқ. Тіпті, оны атасы оқытып, тоқытты деп айтудың өзі қиын.
Үлы қбектің балалық шағы басқа да ханзада бауырлары сияқты өтті.
Т ем ірдің барлық немерелері мейлі ұл, мейлі қыз болсы н, бәр і бірдей
тәрбиеленді. Оларды бір-бірінен артық не кем көрген жоқ. Темірдің өз
немерелерін жолымды қусын деп темірдей қатал тәртіппен ұстап өсіргені
мәлім.
Ақсақ Темірдің дәуірінде Самарқан мен Бұқарада ғылыми ойлар жаңа-
дан өріс ала бастаған еді. Тарихшылардың тұжырымдауынша, осы ой-өріс
бала Үлықбектің зерделі көңіліне ұяласа керек. Ол кезде Орта Азиядағы
білім мен ғылымды дамытуға араб пен парсы ғалымдары игі әсерін тигізді.
Осындай мәдениеті өркендеген дәуірде өмір сүрген Үлықбек ғылым-
білімге зор ден қойды. Оның алғашқы ұстаздары: Сагах ад-дин Мұса ибн
Махмұд Қази-заде Руми, Ғияс ад-дин Жәмші ибн Масуд еді.
Үлықбек әмірші болып тұрған кезде Ғияс ад-дин оның сарайында тұрды.
1427 жылы олар Үлықбек кітапханасы үшін математикалық туындылар жа-
зып бітірді. Өкінішке орай Ғияс ад-диннің астрономиялық тізбе кестесі
бізге жеткен жоқ. Сондықтан оны Үлықбектің таблицасымен салыстырып
қарау мүмкін емес. Бір анығы — Үлықбек астрономиялық білімді Fияс ад-
диннен үйренген. Обсерваториясы түгелдей салынып біткенше оның екі
бірдей ісін жалғастырушы өз заманының “Птоломейі” атанған Әл ад-дин
Әлі Мүхамед Қүсшы болды. Ол Үлықбектің сарай адамдарының біріне ай-
налды. Қүсшы тек оның ғылыми жұмыстарының жәрдемшісі ғана емес-тін.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   299




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет