ақыл-өсиетін патшалық тәртіптің иелері мен кейінгі кеңестік тоталитарлык
ж үйенің идеологтары ұғып түсінді. Сондықтан да екі үкімет те А.Байтүр-
сынұлы қазақ еліне жайылған арманды сөздеріне тыйым салуға әрекеттеніп
бақты.
1910 жылы А.Байтұрсынұлы патшалық тәртіптің қүрсауына түсіп, туган
ел, туған ж ерден жырақталып Орынборға жер аударылды. Одан соң
большевиктердің де бүғауына түсті. Өйткені, ол қазақ даласына адам айткы-
Ұлы Түранның Үлдары
143
сыз зобалаң тәж ірибе жасауға тырысқан олардың “қызылгвардияшылық”
жобасымен келіспеді.
1929 жылы ОГПУ тергеуш ілеріне берген жауабында саясаттан гөрі,
ғылыми жұмыспен шұғылдануды мақсұт еткенін жазады. Бірақ тағдырдың
бұйрығымен өмірінің соңына дейін ұққан еді, ақтық демі қалғанша саяси
іспен айналысу пеш енесіне жазылыпты. Одан басқа жол ж оқ екенін ол
ұқты.
Қашанда ұлттық сана-сезімнің өрлеу дәуіріндегі зиялы қауымның сая
саттан тыс қалуы мүмкін емес. Ол өзінен тергеушілер жауап алған сәтте
былай деген:
“М енің бар ой-мақсұтым — қазақ халқының тұрмыс жағдайын, рухани
мәдениетін көтеру. Ал, мұның өзі оның игілікті дамуының алғышарты бол-
ғандықтан мен осы мұратты қандай билік қамтамасыз ете алса, соған риза
болмақпын!”
Ә сіресе, ана тіліміздің атасы Ахметтің тіл ғылымындағы теориялық,
психологиялық қисындары, әдістемелік ой-пікірлері аса мәнді.
“Тілдің міндеті — ақылдың андуын андағанша, қиялдың меңзеуін меңзе-
генш е, көңілдің түйгенін түйгенінше айтуға жарау... С өз көңілге сипат
жағының көркемдігімен, сөз мағына жағының күштілігімен жағады. Тіл
дәлдігі деп ойлаған ұғымға сөз мағынасы сәйкес келуі айтылады...”
Достарыңызбен бөлісу: |
