Ашекеева Ќ
Саяси жүйе ұғымы коғам мен биліктің өзара әрекеті ретінде
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
Саясаттану пәнінен дәріс жинағы 2021-2022(1) (1)
| 1. Саяси жүйе ұғымы коғам мен биліктің өзара әрекеті ретінде.
Қоғамның саяси жүйесі – деп билік жүргізіп, қоғамда тұрақтылық пен тәртіпті қамтамасыз ететін, әлеуметтік топтар, таптар, ұлттар, мемлекеттер арасындағы саяси өзара қатынастарды реттейтін ұйым мен мекемелердің жиынтығын айтады. Себебі, мемлекеттік істер алға қойған мақсатты амал-әдістерді оларға жету жолдарын қамтитын арнайы жете зерттелген шаралар, саяси бағыт арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар оны жүйе дейді. Себебі оған мемлекеттен басқа мемлекеттік билікке ықпал ету үшін басқалармен бэсекеге түсетін, одақтарға кіретін, мәмлеге келетін мемлекеттік емес көптеген ұйымдарда кіреді. Бұл саяси қатынастардың күрделі көрінісі жүйелілікті, тұтастықты білдіреді. Сонда саяси жүйенің құрлымы қандай? Зерттеушілер оның мынандай негізгі төрт бөлігін атайды: 1. Саяси институттар. 2. Саяси қатынастар. 3. Саяси ережелер. 4. Саяси мәдениет. Қоғамның саяси жүйесіне діни ұйымдар да кіреді. Олар рөлі әсіресе феодалдық қоғамда зор болды. Ол кезде олар ақсүйектер билігінде өздеріне қаратқысы келді.Сондықтан олар мемлекеттік билікпен қатар өздерінің заң шығарушы, атқарушы, сот билігінде құрды. Олардың ішіндегі ең озбыры католик шіркеуінің XIX ғасырда өздеріне карсыларды ерекше қатал кудалаған сот, полиция ұйымы- инквизиция еді. Олар 5 миллионға жуық адамды қуғын-сургінге салып , біразын тірідей отқа жағып жіберді. Капитализм кезінде дін орындарының әсері әлдеқайда бәсеңдеді, бірақ саяси өмірде ықпалын тоқтатқан жоқ. Бұрынғы Кенестер Одағы кезінде олар қатты қүдаланған болатын. Қазіргі кезде жағдай өзгерді. Қазақстан Ресапубликасы Конститутсиясының 10-бабында: «Республика азаматтарының сөз,сенім бостандығына жэне олардың еркін білдіруге құқы бар.Ешкімді де өз сенімін білдіруге мәжбүр етуге не сенімі үшін қудалауға болмайды»,- делінген. Қайткен күнде де соңында миллиондаған дінге сенушілері бар ұйыммен санаспауға болмайды. Жоғарыда көрсетілген ұйымдардың ішінде мемлекет пен саяси партиялардың саяси жүйеге тікелей қатынасы бар. Кәсіподақтар мен шіркеудің тура болмағанмен жанама қатынасын байқаймыз. Олардың қатарына жастар одағын,еңбек ұжымдарын, кооперативтерді жатқызуға болады. Солармен қатар биліктен алшақ, дегенмен белгілі-бір жағдайларда оған ықпал да жасай алатын ұйымдар бар. Оларға жазушылар, суретшілер, композиторлар одағы, ғылыми-техникалық қоғамдар, көптеген ерікті, спорт, мәдени және т.б. ұйымдар жатады. Қоғамдық жүйенің екінші бөлігін саяси қатынастар кұрайды. Оған таптардың, этникалық бірлестіктердің, тұлғалар мен қоғамның, азамат пен мемлекеттің арасындағы қатынастар кіреді. Олардың (экономикалық,ұлттық діни, жанұялық т.б.) қатынастан айырмашылығы мұнда олардың саяси және мемлекеттік билікке қатынасы көрініс береді. Біз осыған дейін мемлекеттің ішіндегі саяси жүйе туралы сөз еттік. Сонымен қатар саяси жүйе дүниежүзілік (БҰҮ), аймақтық (Еуропалық одақ, НАТО және т.б.), екі жақты (Шығыс пен Батыс қатынастары) болуы да мүмкін. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|