Қатты дене ұғымына анықтама беріңіз
§64. Кристалдық торлардың физикалық түрлері
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
Без имени (копия)
| §64. Кристалдық торлардың физикалық түрлері. 64.1 64.2 23-27 353 иондарымен қоршалған, ал ѳрбір хлор ионы алты натрий иондарымен қоршалған. Химияда түздар деп аталатын көптеген заттардың кристалдары иондық кристалдар болып табылады. Мүндай кристалдар эр түрлі за- рядталған иондарды олардың арасындағы тарту күш імен “ ұстап” тұра- ды. И о н д ы қ кристалдарды ң балқу н ү кте л е р і өте ж оғары {N aC l 800°С, KC l 790°С ) болады. 2. Атомдық кристалдар. Атомдық кристалдардың түйіндерінде бей тарап (нейтраль) атомдар орналасады. Мұндай түрдегі кристалдардың түзілуі, атомдар арасындағы коваленттік (гомеополярлық) байланыс- тар арқылы жүреді. Коваленггік байланыстар тек атомдық кристалдарға ғана тән емес, олар бірқатар екі атомды ( Н つ,0 つ，Д^2және т.б.) қосылыстарға датән. Мүндай байланыс әрбір атомньщ бір элекіронының коллективтенуінен (бірлесуінен) туады. Сыртқы валентгік электрондары бірлескен екі атом- дардың арасында өте күш ті электрлік өзара тартьшыс күш і пайда бола ды. Мүндай байланыс атомдардьщ валенттілігіне сэйкес бір, екі, үш және төрт қос электрондармен жүреді. Мысалы, алмаз, кремний жэне германий элементтерінде, атомдардьщ барлық тѳрт валенттік элект рондары коваленттік байланысты жасауға қатынасады. 64.2-суретінде кремний кристалдарыньщ ковалентгік байланыстары көрсетілген. Әрбір кремний атомыньщ төрт валенттік электрондары кремнийдің жақын орналасқан төрт атомдардьщ электрондарымен (әрбір атомнан бір элек троннан бір байланысқа) бірлескен. Электрондарды осылай қоғамдас- тыру атомдардьщ валенттік қабықшаларын толтыруға әкеліп соғады (қабықшадағы электрондар саны сегізге тең болады). Коваленггік бай ланыс өте мықты болады, оның дәлелі алмаз жэне кремний секілді заттардың қаттылығы өте жоғары және жоғары балқу температурасы болатындығында. Алмаз жэне кремний химиялық табиғаты жағынан үқсас (екеуі де көміртегі атомдарынан қүрьш ған), бірақ кристалдық қүрылымдары жағьшан өзгешелігі бар. 64.3, а-суретінде алмаздың торы, ал 64.3,б-суретте графиттің торы көрсетілген. Бүл мысалдан заттың қасиетінде кристалды к қүры лы м ы ны ң әсері аны қ кө ріне д і. Тәжірибенің көрсетуіне қарағанда, катализатордьщ қатысуымен гра- 354 фиттен алмазға өту өте жоғары 1700°С температурада жэне ерекше үлкен қысымда ( ю 10П а -ға дейін) жүреді. 64.3 3.Метадцық кристадцар. Металдық кристалдардың кристалдық тор- ларының түйіндерінде оң иондар орналасады да, осы иондар арасын- дағы бос кеңістікте еркін электрондар қозғалып жүреді. Мүндай крис- талдардағы байланысты барлық жүйенің еркін электрондары жүзеге асырады. Бүл электрондар оң иондарды бірге біріктіріп үстап түратын “ цементтің” ролін атқарады. Бүлай болмаған күнде, иондар арасындағы тебілу күш інің әсерінен тор шашылып қалар еді. Сонымен қатар, крис талдык тордың аумағында бұл иондар электрондарды үстап түрады, сондықтан да электрондар одан сытылып кете алмайды. Е ркін электрондар металдың көлемінде, кристалдық тордың туйіңдеріндегі иондардьщ бар жоғына көңіл аудармай, қозғалып жүреді. Демек, металдардың өте жоғары электр ө ткізгіітш осымен түсіңдіріледі. 4. Молекулалық кристалдар. Кристалдық торлардың түйіндерінде белгілі ретпен бағытталған молекулалар (егер олар көп атомды болса) орналасады. Бүл жағдайдағы байланыс күш тері молекулааралық Ван- дер-Ваальс күштері болады. Молекулалық торлар, мысалы төмендегідей заттарды: Я 2 ,ТѴ2,0 , ,С 0 2, Н 20 - ны түзеді. Сонымен кәдімгі мүз, сол сияқты құрға қ мұз (қатты көмірқы ш қы л) молекулалық кристалл болып табылады.
жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|