Қатты денелер физикасы
жүктеу/скачать 26,78 Mb.
|
| 2.17 - сурет
Осындай жағдай 2.16 б-суретте көрсетілген дислокация кезінде де бақыланады. Дислокация центріне қатысты симметриялы орналасқан жоғары қатардағы атомдарға әсер етуші күштер төменгі қатардағы атомдарға әсер етуші күштерге модуль жағынан тең, бағыттары жағынан қарама-қарсы Сондықтан, бұл күштердің тең әсерлі күші нөлге тең және дислокация тепе-теңдікте тұрады. 
2.18-сурет Бірақ та, дислокацияның кішкене жылжуы болса, онда симметриялы сырғанау жазықтықтарында дислокация центріне қатысты атомдардың орналасулары бұзылады, соның салдарынан дислокация қозғалысын бұзатын күш пайда болады. 2.17 – суреттен бұл күштің шамасы үлкен бола алмайтыны көрініп тұр, себебі 1 және 2 роликтердің жаңа тепе-теңдік күйге орын ауыстыруы 4 және 5 роликтер тарапынан әсер етуші күштер нәтижесінде болады, олар да орнықты күйге орналасуға тырысады. Есептеулер дислокацияны жылжытуға қажетті жанама кернеудің мынаған тең екендігін көрсетеді:  (2.17)
мұндағы  -ығысу модулі,  -Пуассон коэффициенті,  - ығысу бағытында орналасқан атомдардың ара қашықтығы,  - көршілес сырғанау жазықтықтарының ара қашықтығы.  - критикалық жылжу кернеуінің теориялық мәні.
 және  деп алсақ, онда  тең болады. Бұл тәжірибе жолымен алынған  мәніне тең. Сонымен, дислокация теориясы кристалдардың ығысуға беріктігінің теориялық және практикалық мәндері арасындағы қарама-қайшылықты жояды.
Орын ауыстырудың дислокациялық механизмі табиғатта жиі кездеседі. Жекелеп айтқанда жыландар, құрттар және молюскалар осы дислокацияның пайда болуы нәтижесінде қозғала алады. Жаңбыр құртының қозғалысы мойынға жақын жерде созылатын дислокацияның пайда болуынан басталады, ол бүкіл дене арқылы құйрыққа беріледі (2.18 а-сурет), ал көптеген жыландардың қозғалысы құйрығында сығатын дислокацияның пайда болып, оның басқа қарай орын ауыстыру нәтижесінде іске асады (2.18 б-сурет). жүктеу/скачать 26,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|