Ауыз қуысының және оның туындыларының сілемейлі қабықшасының гистофизиологиясы. Өңештің гистофизиологиясы



Pdf көрінісі
бет1/3
Дата13.04.2023
өлшемі2,74 Mb.
#174429
түріСабақ
  1   2   3
Байланысты:
ас корыту жуйеси 1





Практикалық
 
сабақ

Тақырып: 
Постнаталдық
кезеңіндегі
ас қорыту 
жүйесі
бӛлімдерінің
морфофункциялық
сипаттамасы.
Асқорту
жүйесінің
алдыңғы
бӛлімі.
Ауыз
қуысының
туындылары. Тіл.
Бадамшалар.Сілекей
бездері
.
Тіс.Ӛңеш 



Сабақтың
 
мақсаты

1.
Асқорту
жүйесі бӛлімдерінің
ерекшеліктерін
микроскопиялық
және
ультрамикроскопиялық
деңгейде 
анықтай білу.
2.
Ауыз
қуысы
және
оның
туындыларының
гистологиясын 
зерттеу.
3.
Тілдің
гистологиясы

батамшалар

сілекей бездерінің гистологиясы
4.
Тістердің және ӛңештің гистологиялық құрылысын, қызметін білу 
Қажетті
бастапқы
білім
деңгейі
1)
Ас
қортыу
жүйесінің
жалпы
құрылымы

қызметтері

2)
Ауыз
қуысының
шырышты
қабықшасының
гистофизиологиясы

3)
Тілдің
құрылысы

4)
Бадамшалар
және
олардың
түрлері

5)
Сілекей
бездері

олардың
секреттері

6)
Тістің
жасушалық
құрамы
және
құрылымдық
-
функционалды
сипаттамасы
8)
Ӛңештің
жасушалық
құрамы
және
құрылымдық
-
функционалды
сипаттамасы


Ас қорыту жүйесінің классификациясы
Ас
 
қорыту 
 
жүйесі
Алдыңғы
бӛлім
Ауыз
қуысы,
оның
туындылары
және
жұтқыншақ,
ӛңеш
Ортаңғы
бӛлім
Асқазан,
жіңішке
ішек
және
тоқ
ішек, 
бауыр,
ұйқы
без
Артқы
бӛлім
Тік
ішектің
каудальді
бӛлімі


Ас
қорыту
жүйесінің
дамуы
 
Энтодермадан
Асқазанның
шырышты қабатының 
бірқабатты
призмалық 
эпителиі
Жіңішке
және
тоқ 
ішектің
эпителиі
Бауырдың
және
ұйқы 
бездің
безді 
паренхимасы
Эктодермадан
Ауыз қуысының және 
оның
туындыларының, 
сілекей
бездерінің,
жұтқыншақ
пен
ӛңештің 
эпителиі
Тік
ішектің
каудальді 
бӛлімінің
эпителиі
Мезенхимадан
Қан тамырлары, 
лимфа
тамырлары, 
бұлшықет
жасушалары
және 
дәнекер тіні
Мезодермадан
Сыртқы
серозды 
қабаттың
бірқабатты
жалпақ
эпителиі


Ас қорыту түтігінің 
 
жалпы 
 
морфологиялық 
 
құрылысы
 
1.
Шырышты
 
қабықша:
а)
 
эпителий
б)
 
өзіндік
 
пластинка
в)
 
бұлшықетті
 
пластинка
2.
Шырышасты
 
негізі
3.
Бұлшықетті
 
қабықша
4.
Сірлі н/е адвентициялы 
 
қабықша


Ауыз
қуысының
құрылысы.
 
Ауыз
құрылысы
қалыпты
жағдайда
шырышты
қабығының
үстіңгі
беті
тегіс
және
дымқыл
болады.
Ауыз
қуысы
кӛп
қабатты
жалпақ
мүйізденбейтін
эпителиймен
қапталған

кілегей
асты
негізі
жақсы
дамыған
бӛліктерінде
қан
тамырлары
мол

сондықтан
ашық
қызғылт
түске
түске
дейін
рең
береді.
Эпителийі

Ауыз
қуысының
шырышты қабығының
эпителийі:

кӛп
қабатты
жалпақ мүйізделмеген

кӛп
қабатты
жалпақ
мүйізделген
2-
і
түрі
болады.
Ауыз
қуысының
кӛпшілік
тұстарында,
ауыз
қуысының
түбі,ерін,
ұрт

жұмсақ
таңдай
мен
қызыл
иек
сайының
эпителийі
мүйізделмеген
болып
келеді.
Ал,
тілдің
жіп
тәрізді
бүртіктері,
қатты
таңдай
мен
қызыл
иектің
бос
бӛліктері
мүйізделген
эпителиймен
жабылған

Ауыз
қуысының
кілегейлі
қабығының
ӛзіне
ғана
тән
ерекшелігі
ылғи
жаңарып 
отыратындығы


Шырышты
 
қабықша
 
Эпителий
Асқорыту
түтігінің
алдыңғы
және
артқы
бӛлімдерінің
эпителиі—
кӛпқабатты
жалпақ, 
ал
ортаңғыда—
бірқабатты 
призмалы.
Меншікті 
 
пластинка 
 
Эпителидің
астында
орналасады
,
одан
базальді
мембранасы
арқылы
бӛлініп
тұрады

Негізін
БТҚДТ
құрайды.
Бұлшықет 
 
пластинкасы
Шырышасты
негізімен
шекаралас
орналасады,
бұлшықет
жасушарынан
түзілген
1-3 
қабаттан
тұрады

Кейбір
бӛлімдерде
(тіл,
қызыл
иек)
тегіс
миоциттер
болмайды
.


Асқорыту жүйесінің
 
алдыңғы
 
бөлімі
 
Асқорытудың
алдыңғы
бӛлімі
ауыз
қуысын
және
оның
туындыларын,
жұтқыншақ
пен
ӛңешті
біріктіреді

Ауыз
қуысының
аталған
туындыларына
ерін,
ұрт,
қызыл
иек,
қатты
және
жұмсақ
таңдай,
тіл,
бадамшалар,
сілекей
бездері,
тіс
жатады

Алдыңғы
бӛлімнің
негізгі
механикалық
 
қызметі

оның
құрылымының


ерекшелігін
анықтайды

Сонымен
қатар
асқорыту
жүйесінің
алдыңғы
бӛлімінде
сілекей
ферменттерінің
қатысумен
(амилаза
және
мальтаза)
кӛмірсулардың
біріншілік
химиялық
 
өңделуі
 
жүзеге
асады
.
Сонымен
қатар,
кейбір
ағзалар
қорғаныш
қызметін
де
атқарады



Ауыз
 
қуысы
 
Ауыз
қуысының
шырышты
қабықшасы
кӛпқабатты
жалпақ
эпителимен
(қалыңдығы
180-600
мкм)
астарланған

Шырышты
қабатының
бұлшықет
пластинкасы
жоқ

Кейбір
бӛліктерінде
тіпті
шырышасты
негізі
де
болмайды

Соңғы
жағдайда

шырышты
қабаты
астындағы
тіндерге
бекініп,
бұлшықеттің
немесе
сүйектің
үстінде
орналасады

Шырышты
қабаты
лимфа
түйіндері
орналасқан
жерлерде
қатпарлы
болып
келеді

Шырышты
 
қабықшаның
 
шырышасты

негізі
 
Борпылдақ
талшықты
дәнекер
тіннен
тұрады

Шырышасты
негізгі
шырышты
қабаттың
қозғалмалылығын
және
қатпар
түзуін
қамтамасыз
етеді

Қан
және
лимфа
тамырлары

лимфоидты
тіндердің
жиынтығы
және
шырысасты
Мейснер
(
plexus nervorum
submucosus

нерв
ӛрімдері
орналасады



Тіл
Тіл
 
бұл
 
бұлшықетті
 
ағза.
 
Негізгі
 
қызметтері:
а)
сӛйлеу
б)
жұту
в)
механикалық
ӛңдеу 
г) дәм сезу.
Тілдің
 
құрылысында:
Шырышты
қабат

кӛпқабатты
жалпақ
мүйізденбеген
эпителий
(1), 
ол
біркелкі
тегіс
емес
үстіңгі,
бүйір
беттерінде
бүртіктерді
қалыптастырады
және
шырышасты
негізімен
бірігіп
кеткен,
ал
тӛменгі
бӛлігінде
ол
бар.
-
Меншікті
пластинка
Шырышасты
негіз
(2)
Кӛлденең
жолақты
бұлшықет
тіні
(3)


Адам
 
тілінде
 4 
түрлі
 
бүртік
 
кездеседі:
1.
Жіп
тәрізді
(
papillae filiformes
) - 
(тіл
жотасында
ұзына
бойы);
2.
Саңырауқұлақ
тәрізді 
(
papillae fungiformes
)-
(тіл
ұшы, бүйір
беті);
3.
Науа
тәрізді
(
papillae vallatae
)-
(тіл
беткейі,
түбірі);
4.
Жапырақ
тәрізді 
(
papillae foliatae
)-
(екі
бүйір
беті).







Тілдің
жіптәрізді
 
және 
 
саңырауқұлақ 
 
тәрізді
бүртіктері.
1.
Жіптәрізді
емізікше
2. 
саңырауқұлақ 
тәрізді емізікше 
а
)
кӛпқабатты
жалпақ
эпителий
акӛпқабатты
жалпақ
эпителий
б

шырышты
қабаттың
ӛзіндік
пластинкасы
3.
тілдің
бұлшықеттері
4.
тілдің
сірлі
бездері
Жапырақ
тәріздібүртіктер.
1.кӛпқабатты
жалпақ
эпителий
2. 
шырышты
қабаттың
ӛзіндік
пластинкасы
3.тілдің 
бұлшық
еті
4.ақуызды
бездер
5.тілдің
безі
секрет 
бӛлетін
ӛзектері
6.шырышты
бездер 
7.дәм
сезу
түбі.
Науа
 
тәрізді
 
бүртіктер.
1.кӛпқабатты
жалпақ
эпителий
2. 
шырышты
қабаттың
ӛзіндік
пластинкасы
3.шырышты
бездер
4.сірлі
бездердің
шығару ӛзегі
5.дәм
сезу
түбі
6.қантамырлары


Тілдің
 
бұлшық
 
еттері

тілдің
негізін
үш
бағытта
бір
-
 
біріне
перпиндикуляр
айқыш

ұйқыш
болып
жатқан
 
кӛлденең жолақты бұлшық ет талшықтары, тік бағытта, 
ұзына бойы
және
кӛлденең.
Онда
май
торшалары
мен
сілекей
бездерінің
соңғы
бӛлімдері
де
бар.
Тілдің
 
сілекей
 
бездері
 

 
тілде сілекей
бездерінің
мынадай 
түрлерін
ажыратады:
деген
3-
түрі
бар.
белокты
шырышты
аралас


Сілекей
 
бездері
 
Ауыз
қуысының
әр
түрлі
бӛлімдеріндегі
кілегейлі
қабықтың
қалың
қабаттарында
кӛптеген
майда
сілекей
бездері

ерінде,
ұртта,
тілде,
таңдайда
орналасып
жатады.
Олар
ӛздерінің
белокты,
шырышты,
аралас
болып
келген
секреттерін
орналасқан
тұстарына
шығарып
отырады.
Бұлардан
басқа
ауыз
қуысына
ірі,
әрі
жұп
сілекей
бездерінің
тамақтары
келіп
ашылады,
олар

құлақ
түбі,
жақ
асты,
тіл
асты
сілекей
бездері.
Ӛздерінің
орналасуымен
сілекей
шығаратын
тармақтары
сағасының
барып
тірелер
тұсы
бойынша:
Ауызының
кіреберіс
тұсының
бездері
және 
меншікті ауыз қуысы
бездер
деген
2- 
топқа
бӛлінеді.
Тілдің
 
сілекей
 
бездері
1.
Белокты
 
бездер
 
науа
және
жапырақ
тәрізді
бүртіктерге
жақын
орналасады

Бұл
қарапайым
түтікшелі
тармақталған
бездер.
Секреторлы
бӛлімінде
пішіні
конус
тәрізді
жасушалар
орналасады

белокты
секрет
бӛледі

Бұларға
құлақ
түбінің
және
тілдің
сілекей
бездері
жатады.
Құлақ
түбі
безі
ауыз
қуысына
белоктық
секрет
шығаратын 
және эндокриндік
қызметті
атқаратын
күрделі
тармақты
альвеолярдан
тұратын
без.


Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет