«Қазақ балалар әдеби үрдісі» ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені



жүктеу/скачать 1,1 Mb.
бет3/8
Дата16.11.2016
өлшемі1,1 Mb.
#1847
1   2   3   4   5   6   7   8

ОЖСӨЖ мазмұны: Әдеби теориялық ұғымдар

СӨЖ мазмұны: Өлең құрылысына талдау
11- апта

кредит –сағат 21

Тақырып: Соғыс кезеңі мен онан кейінгі жылдардағы балалар әдебиеті.

Дәріс мазмұны: М.Мәметова, Ә.Молдағұлова, Б.Момышұлы, Т.Тоқтаров т.б. туралы шығармалардың бастауышта оқытылуы.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  8. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

  9. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  10. Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.-А., 1967.

  11. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  12. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  13. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: С.Мұратбековтың «Жусан иісі» повесінің тәрбиелік мәні, жазушы тілінің пәрменділігі.

СӨЖ мазмұны: Схема бойынша талдау жұмысы

Кредит сағат - 22

Тақырып: Әдеби теориялық ұғымдар

Практикалық сабақ мазмұны: Шығарманың құрылысы. Көркем шығармаларға талдау жасау.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  8. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

  9. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  10. Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.-А., 1967.

  11. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  12. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  13. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Әдеби теориялық ұғымдар

СӨЖ мазмұны: Шығарма құрылысына талдау
12- апта

кредит –сағат 23

Тақырып: М.Әуезов өмірі, балаларға арналған шығармалары.

Дәріс мазмұны: М.Әуезовтың балалар әдебиетіне салған жаңа бағыты

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  8. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

  9. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  10. Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.-А., 1967.

  11. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  12. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  13. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Бастауышта М.Әуезов шығармаларының оқытылуы

СӨЖ мазмұны: Схема бойынша талдау жұмысы

Кредит сағат - 24

Тақырып: М.Әуезовтың балалар әдебиетіне салған жаңа бағыты

Практикалық сабақ мазмұны: «Көксерек» әңгімесінің көркемдік тілі

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  8. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

  9. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  10. Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.-А., 1967.

  11. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  12. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  13. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Әдеби теориялық ұғымдар. Шығарма құрылысына талдау

СӨЖ мазмұны: Еркін тақырыпта шығарма жазу.
13- апта

кредит –сағат 25

Тақырып: С.Бегалин- балалар жазушысы.

Дәріс мазмұны: «Сәтжан», «Бала Шоқан», «Көксегеннің көргендері» шығармаларының тәрбиелік мәні, тілінің көркемдігі.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  8. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

  9. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

ОЖСӨЖ мазмұны: «Сәтжан», «Бала Шоқан», «Көксегеннің көргендері» шығармаларының көркемдік тіліне талдау жасау.

СӨЖ мазмұны: Схема бойынша талдау жұмысы

Кредит сағат - 26

Тақырып: М.Иманжановтың балалар әдебиетінде алатын орны.

Практикалық сабақ мазмұны: М.Иманжановтың «Алғашқы айлар» повесіндегі балалар өмірінің шынайы көріністері.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  7. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

ОЖСӨЖ мазмұны: Әдеби теориялық ұғымдар. Шығарма құрылысына талдау

СӨЖ мазмұны: Еркін тақырыпта шығарма жазу.
14- апта

кредит –сағат 27

Тақырып: Қазіргі қазақ балалар ақындарының шығармалары.

Дәріс мазмұны: Ө.Тұрманжанов, М.Әлімбаев, Ә.Дүйсенбиевтің т.б. балаларға арнап жазған өлеңдері, танымдық, тәрбиелік сипаты, көркемдік ерекшеліктері.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  6. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Балалар әдебиетіндегі бейбітшілік тақырыбы, азаматтық лирика. Қ.Аманжоловтың, М.Мақатаевтың патриоттық жырлары.

СӨЖ мазмұны: Схема бойынша талдау жұмысы

Кредит сағат - 28

Тақырып: Балалар прозасы.

Практикалық сабақ мазмұны: Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов, Ә.Нұрпейісов, Б.Соқпақбаев, М.Қабанбаев, С.Сарқасқаев, Қ.Толыбаевтың балаларға арнап жазған әңгімелері, тәрбиелік сипаты, көркемдік ерекшеліктері.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

  4. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  5. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  6. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  7. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  8. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: :Бастауыштың ана тілі оқулығындағы Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов, Ә.Нұрпейісов, Б.Соқпақбаев, М.Қабанбаев, С.Сарқасқаев, Қ.Толыбаевтың балаларға арнап жазған әңгімелері, тәрбиелік сипаты, көркемдік ерекшеліктері.

СӨЖ мазмұны: Берілген тақырыптар бойынша реферат жазу.
15- апта

кредит –сағат 29

Тақырып: Туысқан халықтар әдебиетіндегі балаларға арналған шығармалар.

Дәріс мазмұны: Ш.Айтматовтың, Н.Хикмет, Л.Толстой, А.Чехов, Э.Хемингуэй, Х.К.Андерсен т.б. шығармаларының бастауышта берілу жайы.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  2. Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. – А., 2003.

  3. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  4. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Көркем шығарманы мәнерлеп оқу.

СӨЖ мазмұны: Ш.Айтматовтың, Н.Хикмет, Л.Толстой, А.Чехов, Э.Хемингуэй, Х.К.Андерсен т.б. шығармалары бойынша реферат жазу.
Кредит сағат - 30

Тақырып: Туысқан халықтар әдебиетіндегі балаларға арналған шығармалар.

Практикалық сабақ мазмұны: Ш.Айтматовтың, Н.Хикмет, Л.Толстой, А.Чехов, Э.Хемингуэй, Х.К.Андерсен т.б. шығармаларына талдау жасау.

Пайдаланылатын әдебиеттер :

  1. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  2. Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

  3. Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

  4. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.)

  5. Ергөбек Қ. ХХ ғ.басындағы әдебиет.А., 1994

  6. Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

ОЖСӨЖ мазмұны: Өткен тақырыптарды қайталау. Тест тапсырмалары.

СӨЖ мазмұны: Бастауышта тараулар соңында берілген тест тапсырмаларымен жұмыс.
3. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі


№

Жұмыс түрі

Тапсырманың мақсаты мен мазмұны

Ұсыныла-тын әде-биеттер

Орындау мерзімі және тапсыру уақыты (аптасы)

Балл

Бақылау түрі

1

ОЖСӨЖ тапсырма-ларын орындау (барлығы )




Жоғарыда көрсетілді

ОЖСӨЖ кестесі бойынша берілген уақыт шеңберінде

Тақы

рып бойын

ша 15% дейін


Тапсырмалардың орындал

уын, сұрақтарға жауап беру қабілетін тексеру

2

СӨЖ тапсырма-ларын орындау

(барлығы )
Ойлау қабілеттерін шыңдап, шығармашы-лықтарын дамыту

Жоғарыда көрсетілді

СӨЖ кестесі бойынша берілген уақыт шеңберінде

Барлы

ғы 8% балл
Өз беттері

мен жұмыста

нуға үйрету


3

Жазба жұмыс (реферат) түрінде аралық бақылау

Студенттерге реферат бере отырып, олардың іздендіру, білімдерін тереңдету.

Жоғарыда көрсетілді




Барлы

ғы 8% балл



5

Емтихан

Білімді кешенді тексеру







40

Тест


4. Пәннің оқу-әдістемелік қамтылу картасы

№

Әдебиет атауы
Барлығы

Кітапхана

Кафедра

да


Студенттердің қамтылу пайызы (%)

Элек

тронды түрі
Ескерту

з

1.Ахметов Ш.Қазақ балалар әдебиеті. – А.,1974.

2.Алпысбаев Қ. Қазақ әдебиеті. – А.,1992.

3.Айтыс І том, А., 1965.

4.Айтыс ІІ том, А.,1966.

5.Айтыс ІІІ том, А., 1956.

6.Ақшолақов Т.Көркем шығарманың эстетикалық талғамын таныту. А., 1975.

7.Аманшин Б. Махамбеттің тағдыры. – А., 1991.

8.Ахметов З. Өлең – сөздің теориясы. - А., 1973.

9.Әбдібаев Х. Талант, талап, тағдыр. - А..,1971.

10.Әдебиет. Оқулық-хрестоматия. Құраст: Ғабдуллин А.,Мақпыров С.,Құрманбаева А.,Рауан 1993.

11.Байтұрсынов А. Шығармалары.-А., 1989.

12.Бітібаева Қ. Абай шығармаларын оқыту. А., 2003.

13.Бітібаева Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту. А., 2003.

14.Бес ғасыр жырлайды. А.,1991.

15.Ғабдуллин М. Ауыз әдебиеті үлгілері.А.,1974.

16.Ергөбек Қ. ХХ ғ. басындағы әдебиет.А., 1994.

17.Ертегілер. Қазақ халық әдебиеті көп томдық. А., 1958.

18.Кенжеғалиев И. Махамбет Өтемісұлы.-А.,1974.

19.Қазақ әдебиетінің тарихы. –А.,1960.

20.Қазақ балалар әдебиеті кітапханасы. ХІІ томдық жинақ. А., «Балауса»1992.

21.Қазақтың халық жұмбақтары.- А., 1999.

22.Қазақтың мақал-мәтелдері. –А.,1985.

23.Құнанбаев А. Шығармалары. 2т.,А., 1986.

24.Кенжебаев Б.ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті.-А., 1976.

25.Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің қалыптасу кезеңдері.-А., 1967.

26.Садырбаев С. Қазақ халқының ауыз әдебиеті.-А., 1977.

27.Сәтбаев Ш.Шәкәрім Құдайбердиев.-А., 1990.

28.Сөз өнерінің сырлары. Әдебиеттану. Құраст:Дайыров Ә.,т.б.-А., 2003.

29.Қабдолов З. «Әуезов». –А., 1997.

30.Қабдолов З. Сөз өнері.-А., 1992.

31.Қазақ әдебиеті. Авт:

Әбдібаев Х.,т.б.А., 2002.

32.Ыбырайым Б. Сырлы әлем. (Қазіргі қазақ балалар прозасы.А., 1997.

2

2



10

2
2


2
5

2

2


4
3
2

2
2


5
2
10
5
5
2

20

20



2

2

5



2


-

-



-

-


-

50


50

50


100
100

100
15
15
100


10

100

100

100

-

-



-

-


-





5. Пән бойынша дәрістік кешен:

1- дәріс

Тақырып: Балалар әдебиеті – сөз өнерінің жеке бір өзекті саласы.

Мақсаты: Балалар әдебиеті туралы түсінік беру, мақсат-міндеттерін айқындау.

Дәріс мазмұны:

  1. Балалар әдебиеті туралы түсінік.

  2. Балалар әдебиеті жөніндегі ұлы адамдардың ой - пікірлері.

Балалар әдебиетінің алға қойған міндеттері - жасөспірімдерді патриотизмге, бірлікке, еңбекке, қоғамдық көзқарасқа және адамгершілікке деген ізгі қасиетке баулу. Балалар әдебиеті шығармаларының ықпалы, тәрбиелік күші жағымдық кейіпкерлер образын жасау проблемаларына байланысты шешіледі. Жақсыны үлгі етіп көрсету, олардың Отаны, халқы алдындағы қызметін өрсөту, типтік образын жасау, жасөспірімдердің еліктеуіне, солардай болуына, талаптануына жол ашады.

"Өнер алды - қызыл тіл", - деп Абай айтқандай балалар әдебиетінің басты проблемасының бір түрі - тіл. "Әдебиет сөз арқылы сұлу суреттелетін өнер" деді М.Горкий. Сондықтан балаларға арналған шығармалардың тілі, ең алдымен өзінің ана тілін жетік білуге, сөздік қорын байытуға жүйелі түрде қисынды сөйлеуге баулитын көркем құрал болуға тиіс. Әрбір сөз өз орнында өз міндетін атқара тұрып, балалардың уылжыған жас жанына қозғау салып, сұлу суреттерімен эстетикалық жағынан әсер ететіндей болуы керек.

Балаларға арналған өлеңдер ойнақы, жинақы, тілі балалардың жанындай мөлдір де тұнық, қызықты да қарапайым болуы шарт. Октябрь революциясынан кейін қазақ балалар әдебиеті сыншылар мен зерттеушілер, ғалымдар мен ақын жазушылардың ықыласы арқылы дамыды. Балалар әдебиетінің ерекшеліктері туралы С.Сейфуллин «Жұмбақ айтысу" деген еңбегінде: Жұмбақ айтысу - хат жаза білмеген көшпелі ел жастарының өз әлінше зейіндерін тапқыштыққа үйретіп тілін шеберлейтін, сөзді үйлестіріп, ұйқастырып айтуға жаттықтыратын сабақ тәрізді болған" дейді.Сөкен балалар әдебиеті нұсқаларын жинаушы, әрі зерттеуші. Ал І.Жансүгіров "Өтірік" атты жинақта жазған алғы сөзінде "Ел өтірігі үлкендерден гөрі балалардікі, балалар әдебиетіне жатады" деп жазды. М.Әуезов "Әр жылдар ойлары", "Ертегілер" деген ғылыми еңбектерінде балалар әдебиетінің түп - төркіні халықтық шығармалар екенін дәлелдеді. Жас жеткіншектердің өз араларында үлкен ерекшеліктері бар, сондықтан да балалар әдебиеті бірнеше салаға жіктеледі:


  1. Мектепке дейінгі балалар әдебиеті.

  2. Бастауыш сынып оқушыларына арналған әдебиет.

  3. 9 жылдық мектеп оқушыларына арналған әдебиет.

  4. Жоғары сынып оқушыларына арналған әдебиет.

1. Мектеп жасындағы балалар, олар оқырман емес. Оларға арналған шығармалар қысқа да, ықшам жазылған суретті кітаптар түрінде беріледі. Тақырыбы табиғат, өзін қоршаған ортадан алынады. Тілі жеңіл де ықшам келеді. Бас бармақ, шылдыр шүмек т.б. сияқты күлдіртіп ойнату. Бұл жастағы балаларға әсіресе өлең сөздер ерекше әсер етеді.

2. Бұл 7 - 1 О жастың арасын қамтиды. Бұл жастағы балалар мектеп бағдарламасымен тығыз

байланыста. Адам баласы тарихында ауыз әдебиетінің алтын қоры жыр өлеңдерінің бірінші бастамасы-бесік жыры. Бұл жырда қазақ қауымының балаға деген ең ізгі сүйіспеншілігі, тілегі, халықтың шешендігі, арманы, эстетикалық идеалы бейнеленген. Оның сөз жүйесінің ырғағы, мән-мағынасы аса ұқыпты. Бесік жырында дүниеге келген жас нәрестенің болашағын ойлап, қолдан келген мүмкіндігін соның жолына бағыштауға тырысады. Халық тәрбиесі баланы жастай көпшіл, ынтымақшыл.сый-сыйапат көрсете білетін өнегелі азамат болуын көздеген. Баладан адамгершілік қасу.етті талап еткен.

Баланы күту, бағу,мәпелеу, тәрбиелеу, әлпештеп ақ бесікке салу, оның мәңгілік қамқоршысы болу-ата-ананың борышы. Бала туғанда шілдехана жасау, жас нәрестенің дүниеге келуін өздеріне бақыт санау жалпыхалықтық салтқа, әдет-ғұрыпқа, эстетикалық идеалға айналған:

Бармақтарың майысып,

Ұста болар ма екенсің,-

деп, бала халыққа әр жақты өнерімен,білімімен,игі істерімен танылса деп арман еткен:

Таңдайларың тақылдап, Сөйлегенде сөз бермей, Шешен болар ма екенсің,-

деп, бесікте жатқан нәрестенің болашағын ойлаған. қай іске,қай өнерге болса да икемі бар сегіз қырлы, бір сырлы азамат болуын көздейді. Сондықтан да өз сәбиін өнердің, еңбектің қай түріне болса да баули беруді, ынталандыра беруді мақсат еткен. Бесік жырында адамның басынан кешірген тағдыры, қайғысы мен қуанышы, рахаты жырланады. Бесік жырының әсем де жеңіл айтылуы оның сазды әуенге қосылып, сондайлық баппен шырқалуы баланың. көңіл ­күйін ашып, оны көңілдендіреді. Бесіктің тербелуі мен ән ырғағының бір шығуы бала тербеткен ананың да, бесікте жатқан баланың да жүректерінің бірге соққандай әсері сезіледі. Бесік жыры ғасырлар бойы ұзақ өмір сүріп, ұрпақтан ұрпаққа ұласуымен қатар оған бала тәрбиелеуде заманы қойған талап, мақсатқа қарай жаңа мазмұнда, жаңа түрде айтылатын шумақтар қосыла берген. Бұл жыр оларды алға қарай талпынуға, ілгері ұмтылуға, жігер - қайратының шыңдалуына бастайды. Бесікте жатқан баланы тәрбиелеу ісінде халық осыларға зор мән берген.

Пайдаланылатын әдебиеттер :


  1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. Алматы, 1974.

  2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. Алматы, 1976

  3. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы, 1991.

  4. Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. Алматы, 1974.

  5. Қоңыратбав Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. Алматы, 1994

  6. Сүйіншалиев Х. ХІХ ғасыр әдебиеті. Алматы, 1992.

  7. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т.ІІІ т. Алматы, 1967.

2- дәріс

Тақырып: Балалар ауыз әдебиеті – балалар әдебиетінің алтын қоры.

Дәріс мазмұны: Ы.Алтынсарин - қазақ балалар әдебиетінің атасы. Ол қазақ халқынан шыққан халық ағартушыларының бірі ірі педагог, жазушы қ.б.ә. атасы. Ол 1841 жылы, 20 қазанда қостанай облысы, Затабол ауданында туған. Ыбырай өз әкесі Алтынсарыдан 4 жасында жетім қалады. Әкесі қайтыс болғандықтан, атасы Балғожаның тәрбиесінде болады. Ыбырай Алтынсаринді 1850 жылы Орынбор қаласында жаңадан ашылған мектепке жібереді. Ыбырай сабаққа зерек болып, уздік оқиды. Атасы Балғожанын өсиет сөздерін бұлжытпай орындайды.

Үміт еткен көзімнің нұры балам,

Жаныңа жәрдем берсін хақ тағалам.

Атаң мұнда анаңмен есен-аман,

Сүйіп сәлем жазады бүгін саған.

Шырағым мұнда жүрсең не етер едің,

қолыңа құрық алып кетер едің,

Тентіреп екі ауьтдың арасында.

Жүргенмен не мұратқа жетер едің?

Атаңды сағындым деп асығарсың,

Оқуға көңіл бөлсең басьтарсың.

Ата - анадцы өнер білсең асырарсың.

Надан боп білмей қалсаң аҺ ұрарсың - дейді .

Жас жігітті осылай өлең жолдары арқылы білімге тәрбиелейді.Атасының өсиетін немересі бұлжытпай орындайды. Ыбырай бүл мектепте 7 жыл оқып, 1857 жылы бітіреді. Мектеп бітірісімен халық ағарту ісімен айналысады. Ел ішінде мектеп ашады. қазақ балаларын жииап, оқытады, қыздар мектебін ұйымдастырады. Мектепке керекті оқу құралдарын жинайды. Тұңғыш рет орыс алфавитімен оқу кітаптарын жазады. Хрсстомагия құрастырып шығарады.

Ы.Алтынсарин .Хрестоматия" оқулығын алғаш рет 1870 жылы жазады, оны іс жүзінде өзі қолдап, қазақ балаларын оқыта бастайды. Ы.Алтынсарин халық ағарту саласында істеген жұмыстарына кесел келтірушілерге қарсы тұрып, аяусыз күрес жугізеді. Надан жатқан, бірақ әлі надан жолына түспеген, пайдалы заттарға жаны құмар халыққа шамасы келгенше қызмет ету әрқайсымыздың борышымыз" деп үндеу салады. Ы.Алтынсарин "ӘЙ, жігіттер" өлеңінде:

ӘЙ, жігіттер үлгі алмаңыз Азған елдің ішінен

Алыс - алыс қашыңыз, .

Зиян ойды кісіден - деп, ел ішіндегі халықты улап отырған бақсы - балгер, молда қазіреттер арандатып алмай, өнер білімге, жаңа мәдениетке шақыру қажеттігін айтады.

Ыбырай қазақ халқының өнер - білім, жаңа мәдениетке деген ынтасын, дарындылығын жоғары бағалаған. Халықтың ілгері дамуына өз үлесін қосып, қазақ даласында орыс - қазақ мектебін ашқан.


жүктеу/скачать 1,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет