Қазақ ӘдебиеТІ
жүктеу/скачать 2,89 Mb. Pdf көрінісі
|
811-002-002к-20 КазЛитра 11 каз УЧЕБНИК ЕМН
| Кітап–асылқазына
Желтоқсанызғары:Проза/ЕрболатӘбікенұлы.–Алматы:«Жалынбаспасы» ЖШС,2015. «Пәтеріздепжүредік»әңгімесі Әде би ет – өмір дің үзі ліп түс кен бір бөл ше гі. Де мек, өмір бар жер де – әде би ет бар. Қай қо ғам да да та қы рып тау сыл ған емес. Ер бо лат Әбі кенұлы Са ти рик жа зу шы Ер бо лат Әбі ке нұлы ның сту дент ке зін де жаз ған «Пә тер із деп жүр едік» әң гі ме сі – ша ғын да бол са, әде би ет қау ымын елең ет кіз ген шы ғар ма ның бі рі. Мұн да елі міз де гі, әсі ре се, жас тар дың ба сын да ғы әлеу мет- тік мә се ле лер дің маңыздысы – бас па на мә се ле сі сөз бо ла ды. Та ба ны нан то зып, пә тер із деу ма ша қа тын шы найы си пат тай ды, Ал ма ты қа ла сын да ғы пә тер 49 із деу ші лер дің ұзақ жыл ор ны бол ған «же тім бұ рыш» ту ра лы да кел ті ре ді: «Ал- ма ты ны ал ты ай на лып, же тім бұ рыш ты же ті ай нал ған да өк шем опы ры лып түс- ті. Ен ді май мақ жү ріс ке бас тым, ая ғым ау ыр ды деп ке лін ше гім оты ра кет ті». Пә тер із деу ші лер Жағ дай ды кө зі міз ге дәл елес те ту үшін диа лог пен бе ре ді, құ ла ғы мыз ға пә тер үшін жан талас қан жан дар дың дау ыс та ры ке ле ді: «Құ мы рс қа ның илеуін ше қай на ған же тім бұ рыш тан біз ге лай ық пә тер та- был ма ды. Та был ма ды емес, та был ды-ау, әке сі нің құ нын сұ рай ды, тіп ті дел дал са ған қа рай тын емес, сөй ле су үшін де ке зек ке тұ ра ды екен сің. – Пә тер бар ма, апай? – Бір қыз ке рек. – Пә тер бар ма, ағай? – Бір жі гіт ке рек. – Апа, пә тер ке рек еді. – Екі қыз ке рек. – Ке лін ше гім екеу міз тұр сақ бо ла ма? – Бол май ды, ке лін ше гің нің қа сы на бір қыз қос та, өзің бас қа сын жал да. – Пә тер ке рек еді. – Жас отау ке рек. – Біз жас отау мыз, – қу анып ке тіп пін, дау ысым шәңк етіп шық ты. – Он да ес тіп ал, елу мың тең ге ден, жүз елу мың тең ге үш ай дың ақ ша сын ал дын ала тап сы ра сың. 50 – Бө ліп тап сыр са ше? – Он да ба рың дар ары». Ав тор осы шы ғар ма сы ның жа зы лу та ри хы ту ра лы бы лай дей ді: «Сту дент ке зім де ба ра хол ка да ғы (Ал ма ты да ғы ки ім-ке шек ба за ры ред .) бір дос та рым ның жал да ма лы пә те рі не бар дым. Іші – ит бай ла са, тұр ғы сыз. Іш ке еніп, тақ тай дан құ рас ты рып жа са ған, тө сек сы мақ қа оты ра бер ге нім де қо жа й ын әй ел (өз ге ұлт өкі лі) кі ріп, ме нің кел ге ні ме бо ла ре ніш біл дір ді. Ана лар жүз тең ге бе ріп еді, жай ына кет ті. Дәл сол кез ой ыма әл гі әң гі ме нің сю же ті кел ді. …Екі-үш күн нен соң, өзім тұ ра тын ҚазҰУ-дың 17-жа тақ ха на сын да ғы бөл мем де ты ныш тық ты пай да ла нып, екі са ғат та қа ғаз ға тү сір дім. Екі жі гіт тің ор нын жас жұ бай лар- ға ал мас тыр дым да, бі рін ші жақ пен ба ян да дым. Ел дер «Өз ба сың нан өт кен бе?» – деп сұ рай бер ген соң, кей ін гі лер ді үшін ші жақ пен жа зу ға ты рыс тым». Осын дай бас па на деп атау ға ау ыз бар май тын «пә тер сы мақ та» жас отбасы не ше түр лі ит қор лық ты кө ре ді, кей іп кер жі гіт қай на ға сы ның ал дын да мас қа ра бо ла ды. «Ел ау ыл дан туы сым ке ле тін бол ды деп қу ан са, мен бұл күн де рі туы сым ке ле тін бол ды деп қор қа тын бол дым. Әу ел де се ңіз, дәл мы нан дай кез де әкем мен ше шем нің ке луін де қа ла май тын едім. Бұл – ме нің жал ғыз қор қы ны шым. Қай на ғам кел се – қайт тім, ой бай, ұят бол ды-ау! Қай сы тө сек ке жат қы зам деп са ры уай ым ға са лын дым. Те ле фон мен сөй лес кен де «әді рі сін айт қан соң, өзім тау ып ба ра мын» де ген еді. Бір кү ні кеш те ой ла ма ған жер ден жаң быр ла тып же тіп кел ме сі бар ма, ла шы ғы мыз ды кө ріп, шо шып кет ті. Есік тен төр ге дей ін кө зі ша ра сы нан шы ға жаз дап, үрей ле не көз жү гі рт ті». Жа зу шы жас жұ бай лар дың әлеу мет тік мә се ле ні ше ше ал май, ша ңы рақ та ры күй реп жа та тын се беп те рі нің бі рі бас па на қи ын ды ғы еке нін де аң ғар та ды. «Мен қол мен ұс тап, көз бен кө ру ге бол май тын, өмі рім де тап бол ма ған тыл сым бір ба- қыт сыз дық күй ке шу де мін. Қай на ғам тұн жы рап, ке лін ше гім жы лап отыр, оған жа ным ашы ды. Ай мен күн дей жар қы ра ған сұ лу ке лін шек, еш кім нің қо лы жет- пе ген, ме нің ға на қо лым жет кен сұ лу ке лін шек, үріп ау ыз ға са лар дай ап пақ сұ лу ке лін шек көз ал дым да жы лап отыр. Мен оны жы ла ту үшін алып па едім?! Оның көз жа сы ме нің жү ре гі ме, жү ре гім нің ішін де гі өзек ке там шы лап жат қан дай». Осы жайт қа бай ла ныс ты Әбі ке нұлы ның шы ғар ма шы лы ғын зерт теп жүр ген Әсия Бағ дәу лет қы зы осы мә се ле нің ау руы тым те рең де жат қа нын ай та ды: «Пә- тер із деп жүр едік…» бір қа ра ған да, көп қа зақ тың ба сын да ғы жағ дай ғой. Таң- ға ла тын, таң сық еш те ңе сі жоқ. Бі рақ Ер бо лат тың жа зу ын да сіз тұр мы сы ның қиюы қаш қан қа зақ ты ға на көр мей сіз. Сіз сол тұр пайы тұр мыс тың аза мат тың аза мат ба сын қа лай ит ше теп кі леп, қор лай ты нын кө ре сіз». Шы ғар ма кө ле мі ша ғын бол ға ны мен, ай та тын ойы сал мақ ты, күр де лі: оқыр ман се зі мі не дәл тиер сөз дер ді, сөй лем дер ді қол да на ды: «Жау жа ға дан ал- ған да, бө рі етек тен алып», сол сәт дас тар қан ның екі ше ті нен екі та ра қан пай да бол ды да, қа ра ма-қар сы жор ға лай жө нел ді. Ке лін ше гім шө гіп ба ра ды. Та ра қан құд ды со ғыс май да ны на жек пе-жек ке шық қан қас ба тыр дай ек пін деп кел ді де, бір-бі рі не тұм сық түй іс тір ді. Бір-бі рі не ай бар шек ті. …Қай на ғам те ріс қа ра ды. Әй елім бе тін бас ты. Мен күй іп-жа нып ба ра жат тым. Та ма ғым ке бер си бер ді, құрт мал тап отыр едім, сол құрт өңе ші ме ты ғы лып қал ған дай, сөй ле сем, ды бы- сым шық пай тын дай се зіл ді». Жа зу шы ның ті лі – әде би ет ке Хе мин гуэй ен гіз ген «те лег раф тық стиль»: ай тай ын де ген ой ын қыс қа да нұс қа, нақ ты, ше бер жет кі зе ді. 51 Ойталқы 1. Ер бо лат Әбі кен ұлының шы ғар ма ла ры ның та қы ры бы қан дай? 2. Елімізде баспана мәселесін шешу үшін қандай шаралар қолға алынып жатыр? жүктеу/скачать 2,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|