Қазақ ӘдебиеТІ
Маз мұн дық-та қы рып тық тал дау
жүктеу/скачать 2,89 Mb. Pdf көрінісі
|
811-002-002к-20 КазЛитра 11 каз УЧЕБНИК ЕМН
| Маз мұн дық-та қы рып тық тал дау
– шы ғар ма ны тұ тас тай ала оты рып, тал дау. Ком по зи ция (лат. compositio – құ рас ты ру, қиыс ты ру) – әде би шы ғар ма ның құ ры лы сы, оның үл кен-кі ші лі бө лім-бөл шек те рі нің бір-бі рі мен қи сын ды түр де қию лас ты рып, әр түр лі тә сіл мен бай ла ныс ты рыл ған тұ тас тық бір лі гі. Көр кем әң гі ме не поэма, не ро ман да әр алу ан сю жет ке құ ры ла ды. Сю жет (франц. sujet – зат) – көр кем шы ғар ма ның маз мұ нын ашып, маз- мұн ды пі шін ге кө ші ру дің не гіз гі тү рі, жо лы жә не тә сі лі. Сю жет тек оқи ға лы шы ғар ма лар да ға на қол да ны ла ды: – шы ғар ма да ғы адам дар дың бір-бі рі мен бай ла ны сы, қа рым-қа ты сы, кү рес- тар тыс та ры; – шы ғар ма да ғы оқи ға ның да муы. Ен де ше оқи ға бел гі лі бір тәр тіп пен да ми- ды. Бір оқи ға се бе бі бол са, екін ші сі – оның нә ти же сі. Адам дар дың ара сын да ғы кү рес-тар тыс тар тек кез дей соқ нәр се емес, өмір шын ды ғы, өмір ге түр лі көз қа рас, түр лі мі нез дің түй ісуі екен ді гі аң ға ры ла ды. Оқи ға ның бел гі лі бір ме кен де, бел гі лі мез гіл дер де бол ған ды ғы көр се ті ле ді. 109 Әң гі ме адам дар ту ра лы бол ған дық тан, олар дың сырт қы пі ші ні, кес кі ні, мі нез-құл қы, іс-әре ке ті, күй ініш-сүй іні ші, сөй ле ген сө зі беріледі, қыс қа сы, өмір де гі адам қан дай бол са, көр кем шы ғар ма да да біз тап сон дай адам дар ды кез дес ті ре міз. Сөйт іп, жазушы шы ғар ма да кез де се тін оқи ға ның осы лар тә різ ді әр алуан бөлшектерінің қалауын тауып, асқан шеберлікпен қиюластырып, бір бүтін нәрсе етіп шығарады. Оқиғаның басталуы, өрбуi, шешімі – барлығы бiртұтас композицияны құрайды. Ко ме дия (грек. komodia ) – дра ма лық жанр дың не гіз гі бір тү рі, өмір де гі ке лең сіз, жа ғым сыз құ бы лыс тар ды, адам бой ын да ғы мін дер ді, ос па дар лық ты күл кі лі етіп бей не лейт ін сах на лық шы ғар ма. Әде би ет те гі ко ми ка лық ны сан ның ең ерек ше тү рі ре тін де ко ме дия ның ең ма ңыз ды ерек ше лік те рі – юмор ды, иро- ния ны, сар казм ды, са ти ра ны қа был дап, бе ре бі луі. Ко ме дия лық шы ғар ма да шы найы тап қыр лық, ас қан зе рек тік та ны та тын жар қыл да ған ашық кө ңіл ді күл кі ден бас тап, кей іп кер дің аң ғал ды ғы, еп сіз ді гі не ме се то пас ты ғы на не гіз де- ле тін, іш тен шық па ған, сырт тай ға на кө рі не тін жа сан ды күл кі ге дей ін кез де сіп оты ра ды. |