ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ШЕШЕНДІК ЖƏНЕ АҚЫНДЫҚ ӨНЕРІ АЙТЫС ӨНЕРІНІҢ ШЕБЕРЛЕРІ Шал ақын Шал ақын, Тілеуке Құлыкеұлы (1748 – 1819) – ақын. Ол қазіргі Солтүстік Қазақстан
облысында дүниеге келген. Əкесі Құлыке батыр Абылай ханның жақын серігі болған.
Шал ақынның өлең, жырларынан өз дəуірінің өмір көріністері айқын аңғарылады.
Бұлардың бəрінде дерлік жақсылық пен жамандық, əділдік пен зұлымдық, ынсап пен
тойымсыздық, ақылдылық пен аңғалдық, ізгілік пен надандық, байлық пен кедейлік
тəрізді кереғар жайттар кең қамтылып сөз болады. Шал ақын кезінде ел өмірінен
елеулі орын алған айтыс-қағыстарға қатысып отырған. Бұлардан оның ұшқыр қиялды
тапқырлығы мен от ауызды, орақ тілді алғырлығы мол көрінеді. Бір топ жырлары «XVIII
– XIX ғасырлардағы қазақ ақындарының шығармалары» (1962), «Үш ғасыр жырлайды»
(1965), «Алдаспан» (1971), «XVIII – XIX ғасырлардағы қазақ поэзиясы» (1982), «Бес
ғасыр жырлайды» (1984) жинақтарында жарық көрген.
Шөже Қаржаубайұлы Шөже Қаржаубайұлы (1803 – 1884) – ақын.
Ол қазіргі Көкшетау облысы Қызылту ауданында
дүниеге келген. Жастай ауруға шалдығып, екі
көзінен бірдей айырылған. Бала кезінен қобыз,
домбыра тартып, ақындық өнеріне машықтанған.
Жоқшылық пен жарымжандықтың ауыр зардабын
тартқан. «Дəукейге», «Домбыра шыққан тыңқылдан»,
«Бəйдікті мақтағаны» т.б. өлеңдердің авторы. Шөже
– ірі айтыс ақыны. «Көзіме он жеті ақын түк қылған
жоқ» деуіне қарағанда, өз заманындағы аты мəлім
ақындардың біразымен айтысқан секілді. Шөже
– белгілі эпик ақын, əнші əрі композитор. «Қозы
Көрпеш – Баян сұлу» жырының ең көркем əрі толық
нұсқасы Шөженің айтуымен тараған. Оның халық
ауыз əдебиетінің асыл үлгілері мен ел шежіресінің
асқан білгірі екенін кезінде Ш. Уəлиханов атап көрсеткен. Абай Құнанбайұлы, С.
Торайғыров Шөженің ақындық талантын жоғары бағалаған, жасқанбай тура айтатын
өткірлігін қатты құрметтеген.
