Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
Айта-айта шаршадым. Жата-жата
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Абуханов-лексика
- Бұл бет үшін навигация:
- 4. Сыңар мәнді қос сөздер.
| Айта-айта
шаршадым. Жата-жата жамбасым тесілді. Ұрсып-ұрсып кетті. б) Есім сөздеріне -ма, -ме, -па, -пе, -ба, -бе дәнекерлік қосымшалары жалғанады да, сол сөз атау тұлғада қайталанады. Мұндай қайталама қос сөздер етістік сөзіне тіркесе айтылып, етістіктегі айтылған қимылдық әрекетке істі істеуші адамның тікелей қатысы барлығын білдіреді. Мысалы: қолма-қол бердім, ауызба-ауыз сөйлестім, жекпе-жек шықтым, бетпе-бет кездестім. в) Еліктеу сөздердің қайталанып айтылуы арқылы жасалады да, етістікке тіркесіп жұмсалады. Мысалы: тырс-тырс, сықыр-сықыр, шіңқ-шіңк, ыңқ-ыңқ. 4. Сыңар мәнді қос сөздер. Бір сөз ретінде қосарланып жарыса айтылатын сөздердің бәрі бірдей екі жағы да мағыналы бола бермейді. Қейде қосарланып айтылатын сөздердің бір сыңары мағыналы, екінші сыңары жеке тұрғанда лексикалық мағына бермейтін сөздер болып келеді. Мысалы: ас-мас, үй-мүй, қой-мой, сатыр-сұтыр, нан-пан, кәрі-құртаң, сүт-мүт, өте-мөте, сиыр-миыр, шай-пай. Сыңар мәнді қос сөздердін өзге сөздерден айырмашылығы бұлардың бірінші сынары жеке қолданыла алатын толык лексикалық мағынасы бар сөз болады да, екінші сыңары жеке колданылмайтын, дербес лексикалық 103 мағынасы жок, алдыңғы сөздің дыбыстық еліктеуіші ретіндегі сөз болып келеді. Сыңар мәнді қос сөздердің беретін мағынасын сол сөздердің мағыналы сыңарының жеке тұрғандағы мағынасымен салыстырсақ, негізгі сөзге кемсінушілік, қомсынушылық мағынасын береді. Мысалы, ас, шай, жылқы деген сөздер толық өз мағынасында тұрса, ас-мас, шай-пай, жылқы-мылқы дегенде, сол сөздің мағынасына айтушының көңілі толмағандық ұғым көрінеді. Сөйлеуші адам көнілі толса, ас жедім, шай іштім дейді де, көнілі толмаса, жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|