Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Абуханов-лексика
| 2.
ы, і әріптері сөздің барлық буындарында жазыла түрса да, мына сияқты жағдайларда сөздің соңғы буынында түсіп қалып отырады: а) кейбір сөздерге тәуелдік жалғауының қосымшасы жалғанса, түбірдің соңғы буынындағы ы, і әріптері түсіріліп жазылады: халық-халқым, орын- орның, көрік-көркі, бөрік-бөркі, дауыс-даусын, әріп-әрпі. ә) бірқатар түбір с өздерге дауысты дыбыстан басталған қосымша жалғанса, түбірдің соңғы буынындағы ы, і әріптері түсіріліп жазылады: ойын- ойнау, орын-орна(ды), сарын-сарна-(ды), алты-алтау; б) ы, і дыбысына аяқталған етістіктерге -у жұрнағы жалғанса, түбірдің соңындағы ы, і әріптері түсіріліп жазылады: мысалы: оқы — оқу, таны — тану, телі — телу; ы, і қысаң дауысты дыбыстары сөз басында р, л әріптерінің алдында көмескі естіліп, оны жазбағанда, сөздің лексикалық мағынасы бүзылмаса, ол дыбыстардың әріптері жазылмайды: рас (ырас емес), рет (ірет емес), рақат (ырақат емес), лай (ылай емес), лас (ылас емес), лақтыру (ылақтыру емес). 6-жаттығу. Көп нүктенің орнына а, е, ы, і әріптерінің тиістісін қойып жазыңдар. Балап...н, ет...к, қаб...рға, қорғ...н, пыш...қ, күр..к, көл...к, ...рық, ...дыс, к...леді, ор...ды, себ...ді, ки...м, қи...н. 2. о, ө, ү, ү, ә әріптері қазақтың байырғы сөздерінде сөздің бірінші буынында ғана жазылады. Мысалы: от, орман, өр, көрші, құлын, құрық, ұлы, үлкен, күлкі, түлкі, сәнді, әңгіме, әдемі, дәмді. Бұл әріптер біріккен сөздер мен қос сөздердің екінші сыңарларының бірінші буындарында да жазылады. Мысалы: Караөткел, Көктөбе, Бибігүл,, Момышұлы, Асанәлі, бүрсігүні, өте-мөте. 3. ұ, ү, ә әріптері бірқатар жалаң сөздердің екінші буынында да жазылады. Мұндай сөздер қазақ тілінде көп емес. Олардың кейбіреулері бір кездегі қазақ 17 тіліне еніп, сіңісіп кеткен араб-иран сездері: мазмұн, бұлбұл, мақұл, дәстүр, мәжбүр, іңкәр, сірә, куә. Көп буынды сөздердің екінші және онан арғы буындарында ашық дауысты дыбыстың жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|