Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


жарқ  етті. Жапалақ  жалп



Pdf көрінісі
бет259/406
Дата24.06.2024
өлшемі3,22 Mb.
#203464
түріОқулық
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

жарқ 
етті.

Жапалақ 
жалп 
етті 
деген сөйлемдердегі 
жарқ, жалп 
деген сөздер адамның көру 
қабілеті арқылы пайда болған бейнелеуіш сөздер. 
Жарқ 
деген сөз — электр 
сэулесінің бейнелік елес көрінісі, 
жалп 
деген сөз — жапалақтың ұшу 
қимылының бейнелік елес керінісі. 
Бейнелеуіш сөздер: 
жылт-жылт,
 
жарқ-жұрқ, жалт-жалт, лып-лып, лап-
лап, жымың-жымың, қылт-қылт, жалп-жалп, салп- салп, елбең-елбең, 
серең-серең, маң-маң, ербең-ербең, көлбең-көлбең, талтаң-талтаң, 
қалтаң-қалтаң.
Бейнелеуіш сөздер де бастапқы түбір түлғасында көптеліп, септеліп, 
тәуелденіп тұлғалық өзгерістерге енбейді. 
Бейнелеуіш сөздерге сөз тудырушы жұрнақтар жалғанып, есім сөздер де, 
етістік сөздер де жасалады. Бір буынды бейнелеуіш сөздердің түбіріне


-ыл, -іл 
жұрнақтары жалғанып, есім сөзі жасалады да, оның үстіне 
-да, -де
 
жұрнақтарының бір жалғанып, етістік сөзі жасалады. Мысалы: 
жалт + ыл + 
да, жарқ- + ыл + да.
Екі буынды бейнелеуіш сөздерге есім жұрнақтары жалғанбай, етістік 
тудыратын -да, -де жұрнақтары тбірге бірден жалғанады.Мысалы: жымың-да-
ды, елбең-де-ді, серең-де-ді, көлбең-де-ді, жалтаң-да-ды,
Бейнелеуіш сөздер де ет көмекші етістігімен тіркесіп айтылып, күрделі 
баяндауыш құрамында жұмсалады. Мысалы: Күн күркіреп, найзағай жарқ 
етті.Жұлдыздар жымың-жымың етеді.Қарға қарқ етті, ірімшік жерге салп етті. 
Бейнелеуіш сөздер қайталанып айтылып, қос сөз ретінде қолданылғанда
сөйлемдегі етістіктен болған мүшемен байланысып, пысықтауыш болып 
келеді. Мысалы: 
Жаттан бетер жамандар
Жалбарынып күн көріп. 
Жақынын сатып, жөн көріп, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   406




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет