Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

дария, жүрек күйге шомылсын, Айдын көлде жүзген ерке аққудай. (Қ. А.) 2) Өлеңім

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	339/406
Дата	13.06.2022
өлшемі	3,22 Mb.
	#146458
түрі	Оқулық

1 ... 335 336 337 338 339 340 341 342 ... 406

Байланысты:
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика

Қастек, Қаскелең , Сөйлесін кәрі бауырың. (Ж- Ж-) 3) Әрине
§ 134. Қаратпа сөз және оның тыныс белгілері Сөйлемдегі айтылған ойдың кімге, неге арналғандығын білдіру үшін

дария,
жүрек күйге шомылсын, Айдын көлде жүзген ерке
аққудай. (Қ. А.)
2)
Өлеңім,
шарла ауылды. Тыңда
, дала
, Жамбылды!
Тыңда,
Қастек, Қаскелең
, Сөйлесін кәрі бауырың. (Ж- Ж-)
3)
Әрине,
бұл
құрылыс озаттарының бірінші қатарында Жантас та болмақ ( Б.Соқб.)
4)
Япырай,
қандай сұлу! (М. Ә.)
Бірінші, екінші мысалдардағы
дария, өлеңім, дала, Қастек, Қаскелең
деген
сөздер тыңдаушы адамның көңілін айтайын дегеңг ойға аудару үшін
қолданылған. Үшінші сөйлемдегі
әрине деген сөз сөйлеушінің сол айтылған
ойға
шексіз нанатындығын көрсетіп тұр. Төртінші сөйлемдегі
япырай
деген
сөз сөйлеуші адамның ішкі сезімін, көңілінің шалқуын көрсету үшін
қолданылып тұр.
Сөйтіп,
сөйлемде сөйлем мүшелерімен тікелей грамматикалық
байланысы жоқ және өздері сөйлем мүшесі бола алмайтын, тек
сөйлемдегі ойдың кімге, неге арналғанын, сөйлеушінің сол ойға
көзқарасын, ішкі сезімін білдіру үшін айтылған сөздерді о қ ш а у с
ө з д е р дейді.
Оқшау сөздер атқаратын қызметіне қарай үш түрлі болады: 1) қаратпа
сөз, 2) қыстырма сөз, 3) одағай сөздер.

307
§ 134. Қаратпа сөз және
оның тыныс белгілері
Сөйлемдегі айтылған ойдың кімге, неге арналғандығын білдіру үшін,
оған өзге адамдардың көңілін аудару үшін қолданылатын оқшау сөзді қ
а р а т п а с ө з дейді.
1)
Нартай,

сен әкеңе барып, не болып жатқанын айт! ( Ғ.М.) Бірақ
әділетіңді өзің айтшы,
Дәрмен!
(М. Ә.)
Бұл сөйлемдердегі
Нартай, Дәрмен
деген кісі аттары мен қаратпа сөз
болып тұр. Өйткені сөйлемдегі ой осыларға арналып, қаратылып айтылған.
Қаратпа сөздер, негізіңде, атау тұлғадағы кісі аттары мен адамды білдіретін
жалпы зат есім сөздерінен жекеше және көпше түрде, сондай-ақ тәуелділік
жалғауы жалғанып та келе береді.
1)
Сіз қоя тұрыңыз,

жүктеу/скачать 3,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 335 336 337 338 339 340 341 342 ... 406