Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика
- Бұл бет үшін навигация:
- Сөз біріктіру тәсілі
- б) мән, мағына ауысу тәсілі.
- 43- жаттығу.
| м е,
ш ы ғ а р – ма, т і л – ш і , т ө р т – к ү л , е к п і н – д і, с ө й л е м , ү с т е у , б а с т а- у ы ш ) жаңа сөздер жасалған. С ы н а қ, ү з і л і с , ж а р н а м а, з а ң г е р, с а х н а г е р, о р а л м а н , м е й р а м х а н а, ж е л д е т к і ш, з ы м ы р а н ,б ұ р қ а қ , м ұ р а ғ а т, т ә л і м г е р, т а ғ л ы м г е р т. б. осы сияқты сөздер де аффикстік тәсілмен жасалған неологизмдер болып табылады. ә) Сөз біріктіру тәсілі . Дербес мағыналы екі сөз біріктіріліп, бастапқы мағыналары ескерілмей, үшінші жаңа мағыналы сөз жасалады. Мысалы ғ а л а м ш а р, ә у е ж а й, с ы м т е м і р , е р м е к с а з, б а ғ д а р ш а м, б а л а б а қ ш а, м ұ р а ж а й, ж а н к е ш т і , жансақтау бөлімі (медицина), л а ң к е с т.б. б) мән, мағына ауысу тәсілі. Тілдегі бұрыннан қолданылып келе жатқан сөздердің бастапқы, негізгі мағыналарын сақтай отырып, ол сөздердің мағынасын кеңейту, жаңа мағына жүктеу арқылы да неологизм жасауға болады. Мысалы, ж а р ы с, с а й ы с, к е с т е (сабақ кестесі), т а қ т а , т ү б і р (сөздің түбірі ), ж ұ р н а қ (қосымша ), с ұ л б а , о т а т. б. 43- жаттығу. Бұрын орыс, шетел сөздерімен аталып келген, тіл туралы Заң қабылданғаннан кейінгі жылдарда қазақша атауларға ие болған ұғым, түсінік, бұйым атауларына мысал келтіріңіздер. Қазақ тілінің түсіндірме және терминологиялық сөздіктерін пайдаланыңыздар. Үлгі: ақуыз (белок), бағдаршам (светофор), ресторан (тойхана ) 44 - жаттығу. Төмендегі үзінділерді оқып шығып, синоним, омоним, антоним, неологизм, архаизм, сөздерді тауып, әрқайсысын өз алдына бөлек теріп жазыңдар, мағыналарын түсіндіріңдер. ... Ағайын жоқ нәрседен етер бұртың. Оның да алған жоқ па құдай құлқын. Бірлік жоқ, береке жоқ, шын пейіл жоқ, Сапырылды байлығың, баққан жылқың. Баста ми, қолда малға талас қылған, Күш сынасқан күндестік бұзды-ау шырқын. Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат. Екі түрлі нәрсе ғой сыр мен сымбат. Арзан, жалған күлмейтін, шын күлерлік, Ер табылса, жарайды, қылса сұбхат. (А. Қ.) 69 Тайталасты күн мен түн, Жалпақ жаһан, куә бол. Бірі – өмір, бірі – өлім, Бірі – бақыт, бірі – сор. (Қ. А.) жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|