3-тапсырма. Сызбамен таныс, есіңе сақта. Мәтіннен тап.
Күрделі сөздер – екі не бірнеше сөздің өзара бірігуі, қосарлануы, тіркесуі арқылы жасалған сөздер.
Күрделі сөздер
Біріккен сөздер мысалы: тасбақа, Ақтау, итмұрын
Тіркескен сөздер мысалы: Арал теңізі, қазақ тілі
Қосарланған сөздер
мысалы:
ата-ана, ел- жұрт
Қысқарған сөздер
мысалы: ПМУ,см,
Біріккен сөздер
|
Қосарланған сөздер
|
Қысқарған сөздер
|
Тіркескен сөздер
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 - тапсырма. Мәтінде кездесетін көлдерді бір бағанға, ал өзендерді бір бағанға теріп жазыңдар.
5 - тапсырма. орналас етістігін өткен, келер шақта жікте.
Өткен шақта
|
Келер шақта
|
Мен
|
орналас
|
Мен
|
орналас
|
Сен
|
|
Сен
|
|
Сіз
|
|
Сіз
|
|
Ол
|
|
Ол
|
|
Біз
|
|
Біз
|
|
Сендер
|
|
Сендер
|
|
Сіздер
|
|
Сіздер
|
|
Олар
|
|
Олар
|
|
Тақырып: Экологиялық апаттар
1 - тапсырма. «Қазақстанда қалыптасқан экологиялық апаттар, оның тигізетін зардаптары және қорғану жолдары» тақырыбында кесте бойынша әңгіме құрастыр.
Экологиялық апат түрлері
|
Апаттың зардаптары
|
Апаттан қорғану жолдары
|
1. Ортаның ластануы
|
1. Адамдардың ауруға
|
1. Ластанудың себептерін табу
|
2. Техногенді апат
|
2. Миллиондаған адамдардың қырылуы
|
2. Адамдарға үгіт-насихат жүргізу, ондай обьектілерді
қаладан алыс жерде орналастыру
|
3. Ресурстардың таусылуы
|
3. Ел экономикасының құлдырауы
|
3. Тиімді пайдалану
|
4. Топырақ эрозиясы
|
4. Өнімнің азаюы
|
4. Тыңайтқыштар беру
|
5. Озон қабатының жұқаруы
|
5. Ультракүлгін сәулелердің зардаптары
|
5. Атмосфералық ауаға зиянды газдарды жібермеу
|
6. Табиғат апаттары (жер сілкінісі, сел және т.б.)
|
6. Адамдар шығының көптігі, экономикалық шығындар
|
6. Алдын-ала дайындық жүргізу және олардың болуын
алдын-ала хабарлау
|
7. Сирек және жойылып бара жатқан түрлерді сақтау
|
7. Экологиялық тепе-теңдіктің өзгеруі, өсімдіктер, топырақ
|
7. Қызыл кітапқа енгізу, қырқуға, жинауға, аулауға тыйым
салу, қорықтар құру, қорын көбейту
|
8. Шөлейттену ұшырауы жамылғысының бұзылуы
|
8. Топырақ эрозиясы, өнімнің азаюы, экологиялық
тепе-теңдіктің бұзылуы
|
8. Зиянды антропогендік әсерлерді азайту
|
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2-тапсырма. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлеріне сөйлемдер құрастырыңдар.
а) Ыңғайлас (-да, де, та, те, және, әрі),
ә) Қарсылықты (бірақ, алайда, дегенмен),
б) Себеп-салдар (сондықтан, себебі, өйткені, неге десең),
в) Талғаулы (не, немесе, я, яғни, әлде,бірде),
г) Кезектес (біресе, кейде, бірде).
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3-тапсырма. Фонетикалық талдау жаса.
азаюы, тиімді.
азаюы
|
тиімді
|
транскрипциясы:/ /
|
транскрипциясы:/ /
|
___әріп, ___дыбыс
|
___әріп, ___дыбыс
|
___дауысты, ___дауыссыз
|
___дауысты, ___дауыссыз
|
___буын
|
___буын
|
___тасымал
|
___тасымал
|
___екпін
|
___екпін
|
а -
|
т -
|
з -
|
и -
|
ю -
|
і -
|
ы -
|
м -
|
|
д -
|
4-тапсырма. Берілген сөздерге антоним сыңарын тап.
бағалы
|
батыр
|
салынған
|
қосты
|
табылды
|
қазір
|
бірінші
|
ежелгі
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5-тапсырма. Берілген сөздерге синоним қатарын табыңдар.
бағалы
|
ең
|
қолданылады
|
салынған
|
көне
|
биік
|
бірінші
|
көптеген
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тақырып: Жансая Әбдімәлік
тапсырма. Берілген сөйлемдерден мәтін құрастыр.
Әкесі Данияр қызын «шахмат патшайымы» деп атайды. Жансаяның сүйікті фигурасы – уәзір. Оқу үлгерімі жақсы, әсіресе математикадан. Әрине, жарыстарға бару үшін сабақтан жиі қалуға тура келеді. Бірақ болашақта шахмат үйірмелерін ашқысы келетін Жансая үшін оқуы да маңызды. Сол үшін де бос уақытын өзге пәндерді пысықтауға жұмсайды. – Анасы Алма Төребекқызы айтқан әңгімелерден кереметтей бір жылылықты, қызына деген құрмет байқалады.
Әрине, ғалым бұл жай қалдырмайды. Жансаяның алғыр, зерделі болуына атасы мен әкесінің дарындылығы, еңбекқорлығы тартқан. Өйткені әкесі Даниярдың спорт шебері, тәжірибелі ойыншы. Жансая Әбдімәлік 6 жасқа толғанда әкесі оған шахматтың ережесін түсіндірді. Ұлы Санжар мен қызы Жансаяны шахмат үйірмесіне өзі апарды. Аз уақыттың ішінде шахматтың қыр-сырына қаныққан қыз Украинаның Алушта қаласында өткен жарыста бақ сынайды.
Жансая Әбдімәлік – алты жасында-ақ Алматы чемпионы, 7 жасында Қазақстан чемпионы атанды. Осы жасында Біріккен Араб Әмірлігінде өткен Азия біріншілігінде 7-орынды иеленеді. 2007 жылы спорт шеберлігіне кандидат атанып көзге түседі. Өйткені әлемге танымал үнділік Ананд, грузиндік Чибурданидзе, ресейлік Карпов пен Каспаровтар 8 жаста ғана осы атаққа қол жеткізген.
Жеті жасында Түркияда өткен әлем біріншілігінде төртінші, Ирандағы Азия біріншілігінде және Въетнамдағы әлем чемпионатында бірінші орынды жеңіп алды. Қайсар қыз 8 жасында Әлем чемпионы атанады. Жансая күніне 5 сағат шахмат ойнайды. Ағасы Санжар – шахматтан Қазақстанның екі мәрте чемпионы.
2000 жылы Жансая дүниеге келер кезде атасының көрген түсі бүгінде өмір шындығына айналды. Оңтүстік Қазақстан облысына қарасты Түркістан қаласындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің профессоры, білікті химик Әбдімәлік Манапұлының түсінде ақсақалды бір қария келіп «немерең қыз болады. Оның есімін Жансая деп қойғаның жөн. Сосын тегін өзіңнің атыңа жаздыр. Осы қыз түбінде сені төрткүл дүниеге мәшһүр етеді» дейді.
2-тапсырма. Сөз құрамына талдаңдар.
чемпионатында, үйірмелерін, университетінің, қаласында, қыр-сырына.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3-тапсырма. «Ешкім», «бәрі» есімдіктерін септеңдер.
Атау____________________________________________
Ілік_____________________________________________
Барыс___________________________________________
Табыс___________________________________________
Жатыс___________________________________________
Шығыс__________________________________________
Көмектес________________________________________
4-тапсырма. «Айт» түбір етістікке есімшенің жұрнағын жалғап, жіктеңдер.
Мен_________________________
Сен_________________________
Сіз__________________________
Ол__________________________
Біз__________________________
Сендер______________________
Сіздер_______________________
Олар________________________
5-тапсырма. Кестені толтырыңдар.
Етістік
|
Жедел өткен шақ
|
Бұрынғы өткен шақ
|
Ауыспалы өткен шақ
|
Айналу
|
|
|
|
Әкелу
|
|
|
|
Ұсыну
|
|
|
|
Беру
|
|
|
|
сөйлеу
|
|
|
|
Тақырып: Илья Ильин
1-тапсырма.
Мәтін бойынша 3 күрделі сұрақ құрастыр:
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Илья Александрович Ильин (24 мамыр 1988, Қызылорда) - Қазақстандық зілтемірші (ауыр атлет). Қазақстандық тұңғыш олимпиада ойындарының екі дүркін чемпионы (2008, 2012), әлемнің төрт дүркін чемпионы (2005, 2006, 2011, 2014) және Қазақстан чемпионы. Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері. "Динамо" спорт клубының құрамында өнер көрсетеді. Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің аға лейтенанты.
Илья Ильин 1988 жылдың 24 мамырында Қызылорда қаласында дүниеге келген. Отбасында үш ұл баланың кенжесі. Спорт залға алғашқы рет алты жасында үлкен ағасы Андрейге еріп келді. Ағасы Андрей бокстан Қазақстан біріншілігінде бірнеше рет жеңімпаз атанған спортшы болатын.
Балалық қызығушылықпен ауыр темірлерді көтеруді үйренді. Бірақ арнайы секцияда жаттығуды сегіз жасынан бастады. Алғашқы бапкері Вилорий Пак.
2-тапсырма. Мына кесте бойынша «Пекин Олипиадасындағы Илья» тақырыбында әңгіме құрастыр. Пекин Олипиадасындағы Илья ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
#
|
Аты-жөні
|
Мемлекет
|
Жұлқа көтеру
|
Серпе көтеру
|
Қорытынды
|
1.
|
Илья Ильин
|
Қазақстан
|
180
|
226
|
406
|
2.
|
Симон Колецки
|
Польша
|
179
|
224
|
403
|
3.
|
Хаджимурат Аккаев
|
Ресей
|
185
|
217
|
402
|
4.
|
Арсен Касабиев
|
Грузия
|
176
|
223
|
399
|
5.
|
Низами Пашаев
|
Әзірбайжан
|
181
|
215
|
396
|
6.
|
Иоандрис Эрнандес
|
Куба
|
178
|
215
|
393
|
7.
|
Асгар Эбрахими
|
Иран
|
180
|
212
|
392
|
8.
|
Роман Константинов
|
Ресей
|
|
|
387
|
3-тапсырма. Сұраққа жауап бер.
Спортшы қандай болуы? ?керек
4-тапсырма. Мына сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.
Спорт залға алғашқы рет алты жасында үлкен ағасы Андрейге еріп келді.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5-тапсырма. «зілтемірші» берілген сөзді септеңіз.
Атау____________________________________________
Ілік_____________________________________________
Барыс___________________________________________
Табыс___________________________________________
Жатыс___________________________________________
Шығыс__________________________________________
Көмектес________________________________________
Тақырып: Бақтияр Артаев
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Әр азат жолға бір сұрақтан құрастыр.
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
__________________________________________
________________________________________
Бақтияр Ғарифоллаұлы Артаев (14 Наурыз 1983 жыл, Тараз қаласы Жамбыл облысы) – боксшы, Олимпиада чемпионы, Вел Баркер кубогының иегері, халықаралық спорт шебері, 1-дәрежелі Барыс орденінің иегері.
2004 жылғы Грекияның Афины қаласында өткен Олимпиадада бокстан 69 келі салмақ арасындағы жарыс чемпионы, ересектер арасында бокстан Дүние жүзі чемпионатының қола жүлдегері (2005 жыл қараша Мианьян қаласы, Қытай). 7 дүркін Қазақстан чемпионы.
Бақтияр Артаев 1983 жылы Жамбыл обылысы, Тараз қаласында Ғарифолла Артаев пен Тұмарткүл Жексембиеваның отбасында дүниеге келген.
Бокспен 11 жасынан бастап шұғылданады. Бірінші әрі жеке бапкері - Нұрлан Ақүрпеков.
Әкесі - Артаев Ғарифолла Бекбасарұлы (1956 - 20.08.2012)
Анасы - Жексембиева Тұмарткүл Өміртайқызы (1960 - 20.08.2012)
Ағасы - Бақыт (1979 ж.т.)
Інісі - Артаев Наурыз (1989 ж.т.)
Жолдасы - Тұнғатова Салтанат Тоғайқызы (1986 ж.т.)
Ұлы - Артаев Әлинұр Бақтиярұлы (2009 ж.т.)
2012 жылдың 20 тамыз күні Бақтияр Артаевтың әкесі Ғарифолла Бекбасарұлы мен анасы Тұмарткүл Өміртайқызы "Алматы-Ташкент" тас жолының 544 шақырымында жол көлік апатынан қаза тапқан. Бақтиярдың әке-шешесінен бөлек көлікте Бақтиярдың туған ағасының екі қызы болған. Nissan X-Trail көлігінің тізгініне ие болмай қалған Ғарифолла Бекбасарұлы Шымент қаласынан Тараз қаласы бағытында келе жатқан. Қайғылы оқиға Күйік асуында орын алған.[3]
Достарыңызбен бөлісу: |