қабақ қыртысы тарқаған
жігіттер шылы
-
мын тартып, насыбай атыса бастады
(І. Жансүгіров).
Адам таңданған, үрейленген, қатты қорыққан кезде көздерінің
шамадан тыс ашылуы, екі еріннің әдеттегі жабық күйі де өзгеріп, адам
өзін толық игере алмайтын жағдайға түскендіктен көздің алаюы,
ауыздың ашылып кетуі, еріннің салбырап кетуі сияқты физиологиялық
процестер жүреді. Бұл процестердің барлығы да тілден өз көрінісін
табады. Эмоцияның түрі мен деңгейіне байланысты түрліше бейне
-
ленеді. Төмендегі мысалдардан қорқыныш, үрей жағдайындағы
физиологиялық өзгерістерді байқауға болады.
Үйдің іші аңырап қалды. «Бержабайдың» қатынының
жалақ ерні
салбырап кетті
(І. Жансүгіров).
Ала сақалдың нұсқаған
орнына, кемпірден аулағырақ қоқиып
отырды.
Көзі бажырайып
кемпірге қарап
шығып барады.
Отыр
-
ғандардың бетіне қарап еді, бәлендей қорыққан адам көрінбеді (Ж.
Аймауытов)
.
–
Ол договорға Мысырдан бергі жол расхоты, сонан бергі біздегі
жүрген
-
тұрған расхоты, бәрі кіреді, –
деді қажы. Мұғалімнің
көзі
алаяйын
деді
(І. Жансүгіров).
Бір мезгілде... Бір мезгілде... Найжағай жарқ ете түскенде әлем
жап
-
жарық болды. Менің қарсы алдымда кеудесі есіктей адам
бейнелі біреу тұр екен.
Көзімді жұма бердім...
(І. Жансүгіров).
Қазақ тілінде адам эмоциясына қатысты жүрек сөзі өте жиі қолда
-
нылады. Оның себебі жүрек –
адам өміріндегі қайғы
-
қасірет, қуаныш,
күйініш, үрей сияқты түрлі эмоциялық жағдайларды қолма
-
қол сезініп,
тікелей өзіне қабылдап отыратын ішкі сезім мүшесі. Адамның
қорыққан кездегі жүрек соғысының жиілеуі тілде
Достарыңызбен бөлісу: |
