Қазақ тіліндегі эмоционалды
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
| қорқыту үшін
шақырғаны рас болды ғой (С. Мұратбеков). Демеуліктер өздері шылауында тұрған сөздерге әр түрлі грамма - тикалық мағына, реңк үстейді. Олардың эмоционалдық мағына жасауға семантикалық мүмкіндігі мол. ма/ме, ба/бе, па/пе сұраулық демеуліктері есім сөздерге, етістікке , үстеуге тіркесіп қолданылады. Сұраулық демеуліктердің негізгі қызметі сұраулық мағына беру болғанымен олар қолданыста ренжу, 176 өкпелеу, жақтыртпау, қарсы келу, келіспеу, сенімділік, үміттену, менсінбеу, қомсыну, көңілі толмау, сенбеу, иланбау, еске салу т.б. да эмоционалдық реңктерді бере алады. Мысалы, төменде келтірілген сөйлемде ма сұраулық демеулігі машина иесі Көкбайдың Бөкен мен апасының қылығын жақтыртпағандығын білдіру үшін қолданылып тұр. Бөкен мен апасы келген кезде басын көтеріп көзін аларта бір қарады да, жақтырмағанын білдіріп тісінің арасынан сыздықтата шырт дегізіп түкіріп қойды. – Автобуспен - ақ бармай ма, – деп күңк ете қалған (С.Мұратбеков). Төменде келтірілген микромәтіннен Бөкеннің апасының ашулан - ған күйін берудегі ба сұраулық шылауының және оны қоршаған басқа да тілдік бірліктердің эмоционалдық мағына тудырудағы белсенді қызметін байқауға болады. Қазір де немере інісі бірдеңе деп қиқаңдамақ болып еді, Бөкеннің апасы тас - талқан боп, шат - шәлегін шығарды. – Өй, жақсылығы басынан аспайтын қу!.. Біздің көзіміз тіріде бүйтесіңдер, біз өлсек қой, біріңе - бірің қара су бермейтін көкте - мегірлер боласыңдар ғой мына түрлеріңмен. Тіліңді жұлып алайын ба, осы, ей, а?! – деп жерде жатқан көк қурайды ала ұмтылған (С. Мұратбеков). Сұраулық демеуліктер арқылы тамсану, таң қалу реңктері де беріледі. Мысалы, Қатындар: – Құдай берейін десе қиын ба? – деп тамсанысты. «Құтты болсын» айтты (Ж. Аймауытов). Кекесін мәнін беру мақсатында қолданылуы: Тігетін кестесі қалып бара жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|