«Қазалы қаламгерлері» таңдау курсы бағдарламасына арналған хрестомати я Әдебиет әлеміне шақырамыз! «Әркімнің туған жері – өзіне жұмақ»

Киелі өлкем- пірімсің сыйынатын,

Асау жыр боп жүректен құйыласың.

Қайтарады өзіңе қанға сіңген,

Күндей нұрлы сезімін жиып ақын.
Сезімдерге мөп- мөлдір шқлдеп едім,

Пейілдердің тап- таза кқрген емін.

Балаларым, бауырым, жарым- нарым,

Ағайын ғой, тілекші- ел дегенім.

Отырам деп төрге мен,

Олайсыз да биіктерге өрлегем.

Жан емеспін қайырымды міндет қып,

Бір тал шыбық алып келген көлденең.

Ол туралы не айта алам...

Жастық- теңіз толқынында шайқаған.

Сағым болып сыр ашпаған сыйқырлы

Он сегізім келер ме екен қайтадан.

Аралмен сырласу

Арай жылжып, күн қашқан қабағынан,

Азалы күй сыңсыған самалынан.

Қария тұр жағада өткен күнін,

Іздегендей Аралдың табанынан.

Шқғылаға оранған алтын таңның,

Аңсап жүр ме теңіздің толқындарын.

Қазыналы қарттардың тілегі нұр,

Мүмкін емес мәңгіге тартылғағың.

Халық сенен айырған несібесін,

Айдыныңда жүз кеме көсілетін.

Сен барыңды бергенде ақтарыла,

Мерейіңдң мәрт елің өсіретін.

Балық ілген төсіңнен шағалаңды,

Елеңдеткен шаңқылы тамам елді.

Толқын баяу, базарың бәсеі тартқан,

Жүрек емін қай жақтан табам енді?

Көз сүрінген көрікті жамалыңа,

Оған куә серігің дала мына.

Шарасыздау күйіңе дімкәс осы,

Адамы ма кінәлі, заманы ма?

Сенсіз қалай күн кешер теңіз елі,

Тіршілігі өзіңмен егіз еді.

Ұлы анасын суалтқан көз алдында,

Соры қалың қазақтың сегіз елі.

Туған жер туралы толғау

Сонау зұлмат жылдары...

Зобалаңнан көз ашпаған туған дала қырлары,

Қиянаттан жапа шеккен қазағымның ұлдары.

Төрткүл дүние бұрышына шашырады тоз-тоз боп,

Қасіреттен қайысты елім, атамекен Сыр-дағы

Куә болған сұмдықтарға көз көрмеген түн-дағы,

Талай боздақ ел-жұртымның маңдайдағы күн-бағы.

Жүректері жайлау, мөлдір ашылмаған сырлары,

Бірі болып менің атам жазаланжы жазықсыз,

Итжеккенге айналды да қалды артта құндағы.

Сондайлардың бірікеліп тағдырына жолықты.

«Мынау өзі нағыз байдың құйыршығы екен» деп,

Жүрегінде қара ниет, қарау пиғыл мекендеп,

Сол жендеттің көзі қанға толыпты,

Күресерге дәрмен болмай ауыл-аймақ торықты.

Абақтының тартып халін хайуанға да бергісіз.

Қудаланып жан-жары да жалғыз тұяқ қалыпты,

Менің атам мол кетіптісол кеткеннен белгісіз.

Таусылмаған талқаны бар, өмір құшақ ашыпты.

«Өлмегенге өлі балақ жолығады» дегендей,

Арғы бетке өтіп барып қорқынышын басыпты.

Қараң қалып көп арманы, өшкендей боп мұрат- бақ.

Жел айдаған қаңбақ-сынды жердің жүзін шарлапты,

Бірақ, бірақ қала алмапты бір мекенде тұрақтап.

Жыл, ғасырға бергісіз боп талай таңдар атыпты.

Елестей боп атамекен көз ұшында көлбеңдеп,

Жүрегінде шемен болып сағынышы қалыпты.

Өтті күндер туған жерсіз сезіне алмай бақытты.
Кезеңдері көп болыпты биіктерге өрлеген,

Құрметке де бөленіпті туған елде көрмеген.

Бір көруге зар болыпты атамекен даласын,

Қалған жетім артындағы жалғыз ізі – баласын.

Солай күңгірт күй кешіпті сағынышпен шөлдеген,

Қалыңдапты дертке айналып жүректегі шер-шемен.

Қайтар жол жоқ. Замананың қаталзаңы көлбеңдеп,

Атамекен тал бесікте қайтсе, қалай тербелмек?

Соңғы демі үзілгенше армандапты адаспай,

Туған жердің топырағын басып тұрып өлсем деп.

Көк аспанын жалғыз көзбен көрсем деп.
Қасиетіңнен айналайын туған өлкем киелім,

Күмбірлеткен көкірегімді көрікті ойлы күй едің.

Атам-сынды өле-өлгенше терең, биік сезіммен,

Тау-тасыңды, аспаныңды шетсіз-шексіз сүйемін.

Тағзым етіп топырағыңа мен басымды иемін.
Ана – Ғұмыр

(баллада)

Ес білгелі бізбен көрші бір кейуана тұратын,

Елім аман болсын, - дейтін, - бар ең ізгі мұратым.

Жалғыздықты еншілеткен тағдырымды тәрк етіп,

Қарғыс атсын, - дейтін, - зұлмат сол соғысты сұрапыл.

Тіп - тік еді кәрі емендей қайыспаған дауылға.

Құрметтейтін ер-азамат, үлкен кіші әз тұрып,

Қадірменді ана еді өзі тұрған ауылда.

Ғұмыр-сынап сырғанаған әп-сәтте ғой өшуі.

Қиын-қыстау сол күндері періште пәк күйінде,

Жер қойнына берген дейді, болған екен бес ұлы.

«Менің анам» дейтін едік кәдімгідей таласып.

Көрегендік көңілімен болжап айтып беретін,

Алыс кеткен жолаушыға құмалақпен бал ашып.

Мен де кейін талай барғам жанарыма шық тұнып.

Сәбиімді аластайтын бәле-жала сұқ көзден,

Өн бойында болатын-ды киелі бір мықтылық.

Қасіретті жылдардан ол естеліктер айтатын,

Кейде сонау бейіттерге құран оқып қайтатын.

«Біздей болған олар-дағы» дейтін еді мұңданып,

Ащы, терең күрсініспен біраз жайды байқатып.

Ерекше өзі... Отыратын қомдағандай қанатын.

«Басқарма едім...»,-деп бастайтын сол жылдардан естелік,

Үзеңгіге аяқ салып мінгендей-ақ жаңа атын.

«Соғыс бітсе» ...Жалғыз тілек күні-түні зарықтық.

Ауылдағы қара есекті тошташы ақсақ қайнаға,

Қара қағаз келген сайын бірге өлетін жарықтық.

«Бітті енді,-дейтін еді-ау, тасымаймын хат-хабар,

Көрсін-дағы бұл жұмыстың қасіретін басқалар»

«Мүмкін емес... Жалған бәрі...» деп жағамнан алғанда,

Мүсәпір сол кейпімді көр баладай боп жас қанар.

Бір ауылдың төрт жыл бойы көтеріп бар қайғысын,

Үш бұрышты хатпен бірге алатын да алғысын.

«Жеңіс жетті» деген күні лайықтырып дорбасын,

Жас баладай қуаныштан еңкілдеді-ау байғұсым.

Еске алатын жастық гүлін үсік шалған ерте тым.

«Елім аман болсын,- дейтін,- ынтымағы жарасқан»,

Аяулы ана үлкен жүрек, тектілігін көрсетіп.

Баласындай аймалайтын келгендей-ак өпкісі.

Бұзақылар ешкілерін өлтіріпті азаптап,

Аз болғандай ол сорлығы бұл өмірдің тепкісі.

Көз алдында екі ешкісі тұрды дарға асылып.

Ал екеуі қанға бүгіп жерде жатты обал-ай,

Не жазды екен соншалықты тілсіз, момын мақұлық?

Таусылғандай тіршіліктен дәм-тұзы менен тұрағы,

Сол бір күннен бастап ана тұрмастай боп құлады.

Қу заманға өкпеле ме, мейрімі азайған,

Жақ ашпайды келген жанға бітелгенде құлағы.

Төрт ешкісі болатын-ды алданышы-ермегі.

«Бекер өмір сүргем екем» дегендей-ақ таусылып,

Хал сұраған үлкендерге үнсіз қолын сермеді.

Бүкіл ауыл күзетісті кезек-кезек тізіліп.

Соңғы сәтте жалғыздығы шын жанына батқандай,

Қабақ шытқан күйі кетті қайран Ана үзіліп.

«Елім» деген ғазиз жүрек осылайша тоқтады.

Жарты ғасыр ғұмыр кешкен жалғыздықты енші етіп,

Қасіретпен өшті солай бір әулетте от тағы.

Шаңырағын сақтап еді сағаламай төркінді.

Ажал да емес, ауру да емес, кейуананы киелі,

Пенделердің бойындағы қатыгездік өлтірді.

Марат Сыдықұлы Көптілеуов-

Мерзімді баспасөзде көп жылдан

Көрініп жүрген, жазғанын жинақтай алмай

«Ерініп» жүрген ,

«Қазалының Көпені » атағын алған ,

Шындықты бетке айтам деп

Талайдың батасын алған,

Миығынан мысқылы,

Аузынан шылымы «тойыс»әзілі

Қолынан шоқпары,кешірерсіз қаламы түспеген,

Әзілсүйер Сыр еліне таныс сықақшы .

Мамандығы- мұғалім,һәм суретші

Отбасында бес баласы,бір әйелі бар.

Туған жері-Жаңақорған

Тұрған жері-Жаңақазалы

«Арандап қалған аралды-

Қорғап қалу мәселесі қаралды

Жұрттың бәрі ойланды,

Әрі ойланды,бері ойланды

Ал Еркең кері ойланды:

-Көп ойлануға уақыт тар ,

Тақырға айналған теңізді

Толтырар ұсыныс бар!

«Көп түкірсе -көл деген»»

Бәріміз жабылып

Түкірейік

Сүйтіп бұл істі бітірейік.

Иә,сонда көл болады,

Яғни көкейтесті бір мәселе

Нөл болады»-деді

Содан не керек

«ах,туф,те ах,туф!»

Ал біз іс соңын бақтық.

Мақалдан пайда болмаған-

Көл ақымақ па,

Ерекеңе ерген ел ақымақ па?..

Тіфә,тіфә...
Бұл кім?

Ісі түскен күні

Іші-бауырына кіріп кетеді.

«Есегі судан өткен» соң,

Ішек-қарныңды ақтарып шығып кетеді.
Мұндайды жұрт не дейді? 


Ерте, ерте, ертеде, 
кесіртке құйрығы келтеде, 
бар еді бір мекеме. 
күндердің бір күнінде, 
сатын салып су тегін, 
кетті айналып жекеге. 
басы айналып бақыттан, 
бастығының көздері
жылжып кетті шекеге. 
сақалы бар сәпсиған, 
мұйызы жоқ ешкі еді. 
тылсым күш қолдап бір демде, 
айналып кетті текеге. 
озы патша, хан болды, 
аузынан шыққан әрбір сөз, 
бұлжымайтын заң болды. 
сүйіктісі жанында, 
сүйкімдісі «Зам» болды. 
озгертті ол штәтті, 
сұйтып, 
сүйкімсіз ұзынтұраны қысқартты. 
қысқаны қысып жіберді. 
алдап-сулап пайдаланып, 
аузын «Ысып» жіберді. 
бірдеңе дегісі келіп еді, 
«Құсып-құсып» жіберді. 
бара қалсаң қасына, 
озын-озы мақтайды. 
сүйікті, сүйкімділері
басын шұлғып жақтайды. 
басқаға басы ауырмас, 
мұртын балта шаппайды. 
мысқылдайды, шенейді, 
тойынған не демейді! 
менсінбей қара халықты, 
шулаған қарғаға теңейді. 
ал қарға ма сонда өзі, 
мұндағы жұрт не дейді?
Молдахмет Қаназ

Молдахмет Қаназ 1942 жылы 23 ақпанда Қызылорда облысы, Арал ауданы, Бекбауыл стансасында дүниеге келген. 1963 жылы Шымкент педагогика институтының филология факультетін тамамдаған. 1963–1968 жылдары Қызылорда облысы, Қазалы ауданында мұғалім, аудандық газеттің бөлім меңгерушісі, аудандық партия комитетінің нұсқаушысы, аудандық кәсіподақ комитетінің төрағасы қызметтерін атқарған. 1978–1985 жылдары «Жалын» баспасында редактор, редакция меңгерушісі, 1985–1992 жылдары шығармашылық жұмыста, 1992 жылдан «Денсаулық» журналында бөлім меңгерушісі, 1993 жылдан осы журналдың бас редакторы. «Чика – Дабылдың баласы», «Жер кіндігі» повестері жасөспірімдер мен балаларға арналған үздік шығармалардың республикалық жабық бәйгесінде жүлде алған.«Сонар» (1973), «Жер кіндігі» (1975), «Арна» (1978), «Ақ тайлағым-ай» (1980), «Свет далекого солнца» (1982), «Құм қойнау» (1984), Старая зимовка» (1985), «Армандай алыс жағалау» (1988), «Экспресс из полынной степи» (1989), «Жаңбырлы жаз» (1991), «Чика – сын Дабыла» (1991), «Қияндағы күн нұры» (1993), «Жанқожа» (2001) атты кітаптары жарық көрді. «Ел қорғаны ер Жәкем» (2007) (С.Қалуовпен бірге) атты жинақ құрастырып шығарды.«Қияндағы күн нұры» повесі грузин тіліне аударылды. В.Карповтың «Тірілей ұсталсын» романын, болгар жазушысы Е.Пелиннің бірсыпыра әңгімелерін, И.Мелеевтің «Шатырұстар мырза» повесін, орыс жазушысы В.Распутиннің әңгімелерін тәржімалады.«Жанқожа» атты үш актілі тарихи драма, бірнеше танымдық проблемалық зерттеу мақалалар жазды.Толығырақ: http://alashainasy.kz/omir/moldahmet-kanaz--49395/

Повесть

Мен білсем, Чика немістің баласы болуы тиіс. Шамасы, үлкендер бізден жасырып жүр. Күмәнданатын себебім де бар.

Кеше кешкілік ауылдың әйелдері түп-түгел: «Тәнзиланың үйіне шілдеханаға барамыз», - деп, сонда жиналған. Тәнзила шеңшем туған жоқ, қаладан бала әкелді. Апам маған: «Не бар саған! Ерме ізіме! – деп зекіп тастап кетті. Өздері майға қуырған бидай жеп, шай ішіп, беттері қызырып қайтты. Ертеңгісін апамның көрші шеңшеме таңдайын қағып; «Тәнзиланың баласы мұсылманға, шырағым-ау, тіпті ұқсамайды», - деп сыбырлағанын құлағым шалып қалды да, дереу есіктің аузындағы езуі кеткен көне кебісті жалаң аяғыма іле сала, сол үйге тарттым. Қасқалдақтың жұмыртқасындай сепкіл-сепкіл сары бала қақ төрде отыр екен. Көзі тұздай. Қыр мұрынды. Қыл мойын. Доппен періп қалса, басы үзіліп түсері сөзсіз. Айнымаған суреттегі неміс. Кірген бойда маған тесіліп қарай қалды. Ақботаға тездетіп айта қояйын деп бұрылып алдым да, шыға жөнелдім.

Ақботаны ертіп әкелсем, басқа балдар да естіп, жиналып қалған екен. Ішінде Жұмажан да бар. Қораның күн шуағында топталып тұрып Тәнзиланың қаладан әкелген баласын әңгімелей бастадық. Мен айттым: «Өзі сап-сары. Менен де сары. Мойны қылдай-ау, қылдай». Қисық: «Кеше мен әкеле жатқанда көрдім. Басында генералский шәпкесі бар», - деді. Сөйтіп тұрғанда баланың өзі де көрінді.

• 
  Әнекей, шықты, - деп, Ақбота мені түртті.
  
• 
  Идом,идом, - деді Жұмажан. Ішіміздегі күштіміз – осы.
  

Анау жақындай түсті. Айтқандай-ақ, басында қызыл жұлдыз таққан су жаңа пилоткасы, белінде жалтыраған сары доғалы былғары белбеуі бар.

• 
  Пошемнан? – деді Жұмажан, пилоткасын нұсқап. Басқамыз тым-тырыс.
  
• 
  Не... Не...
  
• 
  Мо... Мо... – деп, Жұмажан бірден-ақ, оны мазақтады. – Немене, бұзаусың ба? Ал, мо... мо...
  
• 
  Не продаю.
  
• 
  Пырдаешь... Айттым ғой саған, пырдаешь. Бір сом.
  
• 
  Не ори! Не буду продавать...
  

• 
  Мынау – неміс қой. Ысқыртып жіберу керек өзін. Бұл – фашист. Советский емес,
  

Үйден айқайлап Тәнзила шыға келді де, тұс-тұсқа тым-тырақай қашып кеттік.

Тәнзила алдымен көршілес біздің үйге келіп, апама шағынатыны сөзсіз. Апам ұмытыңқырып, ашуын басқанша, кідіре тұруым керек. Қораның түкпіріндегі шөптің қуысына бұқпалап барып еніп кеттім. Шөп үстінде жатып, былтыр соғыста өлген әкемді ойладым. Апамның: «Дегеніне жетпегір, фашис! Қарғысқа ұшырағыр. Ұл-қызының рақатын көрмегір, фашис! Уа, жалғызынан жабысқыр, фашис!» - деп, бетін жыртып жылағаны көз алдыма келді. «Неге ауылға фашисті алып келді осы?».

Біз көрші тұрамыз

Біз әлдеқананнан көрші тұрамыз. Сонан болу керек, Тәнзила Дабылдан хат келсе болды, алдымен маған оқытады, маған жаздырып та алады.

Кешкілік үйге Тәнзила кіріп келді. Бағанағы төбелесті айтпасы болар еді деп, бойым мұздап кетті.

• 
  Сарбала, көкеңе хат жазып бер. Елді сағынған шығар. Хабарын білсін, - деді
  

«Алтыннан ардықты, күмістен салмақты отағасымызға ел-халықтан, жолдасыңыз Тәнзиладан үшбу хат».

Ылғи осылай басталады. Мұны айтпастан бұрын-ақ жазып қойдым. Алғаш «үш бу хат» деп жазып шүруші ем, кейін «үшбу» деп ежіктеп айтқан соң, дұрыс жазатын болдым, бірақ оның мағынасын әлі түсінбеймін.

«Өзіңе аллам қамқор, батыр атамның аруағы жар болып, аман жүрсең болар. Сүйінші, отағасы! Сүйінші. Балалы болдың. Ер бала. Аманатың орындалды. Қазір шаңырағында екі адам бірдей өзіңді зарыға күтіп отырмыз. Қуана бер. Дитдомға барып алдым. Жасы он бірде. Төртінші класс оқиды. Қазақшаға судай. Бір ойым қазақ алу еді, ойлана-ойлана, оны қойдым. Қазақтың «пішу-пішуі»таусыла ма? Ертең біреу: «Бұл баланың егасы мен едім», - деп шыға келсе, жерсоқты болып қалармыз. Қара қойыңды осы шаруаға расхоттадым. Шолақ қайнағаға айтып, дүкәментін алдырдым. Пәмилесі – Дабылов, аты – Бақытжан. Алла қабыл етіп, бақытты болар ма екен деп, солай жаздырдым. Дитдомда Тәңірәлі жиеннің қызы да, қыли атамның құдасы бар еді ғой, соның баласы да жүр. Қайтсін енді бейшаралар. Үкімет өлтірмейді, әйтеуір, бағып жатыр. Әкең соғыстан аман келеді деп балаңды күнде қуантып отырмын. Тілегіміз қабыл болып, аман-есен елге келгей, ылайым.

Сылқым келіннің үш ешкісын, Сәдудің тайыншасын пойыз басып кетті. Төребала хат жазып, осы айдың он бесіне пойызбен өтем депті. Сонан қолғап-шұлығыңды, өзің кеткелі жинаған майымды беріп жіберермін.

Хатты жиі жаз.

Хатты жазушы – жолдасың Тәнзила деп білерсің. 1943 жыл, 7 апрель.

Жан қалтасынан Дабылдан әлдеқашан келег үш бұрышты хатты алды да, бүктеуін жазып, алдыма қойды. Мен хаттың бетін жалап жіберіп, сия қаламды батырып адресін жаздым.

Ертеңіне өшетілге арнайы бардым. Ол бәрін білді. Өшетіл – мектепке былтыр келген, орыс тілінен беретін ағай. Күнделікке Сердалы Ахантаевич Ахантаев деп жазамыз. Былайынша жұрттың бәрі «өшетіл» дейді. Сосын біз де мектепте солай атаймыз. Ашуланбайды. Ауылға клубқа адамдарды жинап адып баяндама оқитын – жалғыз сол. Басқалардай емес, қағазға қарамай сөйлейді. Жұрт: «Сабаз-ай, қандай білгір. Мұғалімдердің ішіндегі ең күштісі – өшетіл. Бұл ма, бұл мүлде ауылнайдан да күшті», - деп, аң-таң қалады. Ол мені орындыққа отырғызып, жайыменен түсіндіріп берді.

- Неміс дегеннің бәрі фашист емес. Ол басқа. Фашист деген – бөтен бір елдің жерін, суын тартып алып, халқын құлдықта ұстаймыз, тек өз мұқтажымызғы жұмыс істеткіземіз, қинаймыз, жер байлығы мен мал-мүлкін талан-таражға саламыз деп ел жаулап жүрген адамдар. Соның ең бастығы Гитлер деген қанішер. Бізбен соғысып жатқан – сол фашист. Неміс халқы соғысты қаламайды, оның ішінен атақты адамдар шыққан.

Өшетіл: «Немістен пәленше деген ақын, түгенше деген жазушы шыққан, коммунистер болған», - деп, біреулерді айтып еді, аттары қиын екен, ұмытып қалдым. Бірақ немістің фашистен басқа екеніне көзім жетті.

- Ал Тәнзила жеңшемнің алып келген баласы ше? Неміс қой?!

Өшетіл шамалы ойланып қалды.

- Ол фашис те емес, неміс те емес – кәдімгі қазақ. Фамилиясына қарамайсың ба – Дабылов, атына қарамайсың ба – Бақытжан.

- Сап-сары ғой. Көзі де көкпеңбек.

- Айнаға қарасайшы. Сен де сарысың. Сонда сенің де фашист болғаның ба?

Шошып кеттім. Өшетіл, шынында да, бәрін біледі, ол өтірік айтпайды.

Бақытжан қазақша біледі екен. Ертеңгісін ойнауға далаға шыққан кезімде күн шуақта мүйіз пышағымен ағаш жонып отырғанын көрдім де, қасына жақындаңқырап барып, орысшалай жөнелдім.

- Бақытжан, ты казахский біледский?

Ол маған қарап шамалы кідіріп отырды да:

- Білем... ем, - деді жымиып.

Аң-таң қалдым. Судай қазақша, әрі ашуланбайды. Менің кешегі төбелескенімді кек тұтпаған екен. Ептеп жақындай түстім. Қаладан келген балалар қу болады. Әдейі алдап отырып, жақын келгенімде тарпа бас сала, ұстатпай қашып кете аламын. Олай етсе, несі бар, тікелей тартып отырып Жұмажанға айтамын. Қумады. Қасынан орын беріп, өзі әрі қарай ығысты.

- Тачанка жасап отырмын...

- Ол немене?

- Чапаев мінетін жеңіл арба ғой. Кідіре тұр аз ғана. Доңғалағы жетпей тұр.

Ойыма былтыр пештің қуысына тастаған көне машинам түсе қалды да, үйге тұра жүгірдім.

- Қазір әкелемін.

Машина майысып қалған, бірақ доңғалақтары аман екен. Бауыржан қуанып қалды.

- Вот отлично... Мен саған жұлдыз берейін. Аласың ба?

«Неге алмаймын? Аламын! Жұлдыз алмайтын адам болама?»

Қалтасынын мыс түйреуішті жұлдыз суырып алып берді. Ортасында орақ пен балғасы бар қызыл жұлдыз. Жарқ-жұрқ еткізіп құлақшынның маңдайына тағып алсаң, балалардың бәрі таң қалары сөзсіз. Жүрегім алып-ұшып қуанып кеттім. «Бақытжан деген фашист емес, бар болғаны неміс екен ғой».

Шарбақтың қарын күреп жатсақ...

Шарбақтың қарын күреп жатсақ, аузы-мұрнынан буы бұрқырып Қисық келіп тұр. Ентігіп, сөзін де дұрыс айта алмай.

- Балалар, өшетіл... Қаладан келді жаңа. Мектепке барды. Көзінде әшкиі бар. Пәпкісі...

- Өшетілдің әшкиі жоқ.

- Бар. Көзінде бірдеңе бар. Анандай жерден көрдім.

Чика күрегін омбы қарға қадай сала, Ақботаның үйіне жүгірді.

- Ақбота, өшетіл келіпті, өшетіл...

Ақбота үйден шығы, бізге қарамастан мектепке тартты. «Өшетіл, алақай! Өшетіл!» деп айқайлап барды. Ізінен біз де жүгірдік.

Класты ашып жіберсек, ешкім жоқ. Мұғалімдердің де бөлмесі бос. Директордың кабинетіне бәріміз лап қойып кіріп бардық. Мұғалімдердің барлығы да сонда отыр екен, бізге үрписіп қалды. Төрде алақандай дөңгелек көзілдірігі бар, сұр гимнастеркалы бөтен кісі кіжініп, даусы қырылдап, жұдырығы түюлі қолын сермей сөйлеп тұр. Мұғалімдеріміздің мойындары салбырып, тым-тырыс тыңдай қалыпты. Қараймыз, өшетіл көрінбейді. Қисықтың көргені мына бір бөтен кісі болғаны ғой. «Балалар, жай келдіңдер ме?» - деді апай. «Өшетіл, өшетіл...» - деп арғы жағын айта алмай Ақбота тұтығып қалды.

- Қайтыңдар. Үйлеріңе қайта қойыңдар. Бұл сендер араласатын шаруа емес.

Иықтарымыз салбырып сыртқы қайта шықтық.

- Қайталап айтамын, совет педагогикасына жат әрекет жасаған, ескіні көксеуші мұғалім арамызда болуы тиіс, жолдастар. Оқушы балаға қол жұмсау деген барып тұрған ескілік, ортағасырлық әдет. Так что... Жолдастар...

Кешкісін апама өшетіл келген шығар деп мектепке барғанымызды айтып ем: «Жақсына қоя ма бұ қу құдай. Неғып маңдайымызғы сия қойды деп ем, пақыр барынша ақ көңіл еді...» - деп, күрсініп алды.