Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау
-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша
жүктеу/скачать 2,14 Mb. Pdf көрінісі
|
Публикация на каз
| 3.15-кесте. Балалардың демографиялық деректері және басқа көрсеткіштері бойынша
мектептегі балалар арасындағы зорлық пен кемсітушілік құрбаны (сауалнама жүргізу) Іріктеме N=4207 Психологиялық зорлық- зомбылық құрбаны Дене жарақаты- ның құрбаны Қорқытып алушылық құрбаны Жыныстық сипаттағы ишаралар мен қысымшылық көрсету Кибербул- линг құрбаны Кемсітушілік құрбаны n % n % n % n % n % n % Жынысы Қыз балалар 929 43,5% 377 17,6% 26 1,2% 185 8,7% 47 2,2% 424 19,9% Ер балалар 755 36,6% 523 25,4% 55 2,7% 171 8,3% 52 2,5% 230 11,9% Сыныбы 5-сынып 325 44,5% 200 27,3% 14 1,9% 69 9,4% 25 3,4% 136 19,4% 6-сынып 312 40,8% 199 26,1% 14 1,8% 56 7,3% 21 2,7% 146 19,5% 7-сынып 293 41,0% 157 22,0% 10 1,4% 55 7,7% 19 2,7% 113 16,5% 8-сынып 261 37,6% 137 19,7% 15 2,2% 67 9,6% 13 1,9% 103 15,3% 9-сынып 273 39,2% 123 17,6% 18 2,6% 60 8,6% 12 1,7% 85 12,6% 10-сынып 220 36,8% 84 14,0% 10 1,7% 49 8,2% 9 1,5% 71 12,3% Қала/ауыл Қала 929 40,7% 518 22,7% 38 1,7% 216 9,5% 59 2,6% 360 16,4% Ауыл 755 39,4% 382 19,9% 43 2,2% 140 7,3% 40 2,1% 294 15,7% Отбасындағы зорлық-зомбылық Жоқ 1201 35,1% 578 16,9% 45 1,3% 199 5,8% 51 1,5% 405 12,2% Иә 474 62,1% 310 40,6% 34 4,5% 154 20,2% 46 6,0% 244 33,5% Ата-анаға бауыр басуы Төмен 177 52,5% 109 32,1% 16 4,7% 56 16,5% 16 4,7% 80 24,3% Жоғары 1501 39,0% 786 20,4% 65 1,7% 298 7,7% 81 2,1% 572 15,4% Мектепке бауыр басуы Төмен 103 60,9% 71 41,8% 13 7,6% 32 18,8% 15 8,8% 49 31,2% Жоғары 1580 39,2% 828 20,6% 68 1,7% 324 8,0% 84 2,1% 605 15,5% Ашу-ыза Төмен 949 31,9% 465 15,6% 29 1,0% 139 4,7% 42 1,4% 318 11,0% Жоғары 735 60,2% 435 35,6% 52 4,2% 217 17,7% 57 4,7% 336 28,8% Физикалық агрессия Төмен 1017 34,5% 473 16,0% 42 1,4% 170 5,8% 49 1,7% 389 13,5% Жоғары 667 53,4% 427 34,1% 39 3,1% 186 14,9% 50 4,0% 265 22,5% 59 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ балалардың ата-аналарына бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда (7,7%), жыныстық сипаттағы пікір білдіру мен қысымшылықдың (16,5%) құрбандары болу ықтималдығы барынша жоғары болған. Ақырында, ата-аналарына бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда ата- анаға бауыр басуы төмен балалар үшін қорқытып алушылық (4,7%) және кибербуллинг (4,7%) құрбандары болу ықтималдығы әлдеқайда жоғары болған (тиісінше 1,7% және 2,1%). Ата-анаға бауыр басуы төмен балалардың аталған тарауда жоғарыда көрсетілгендей, өз отбасыларындағы тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы жиі хабар- лайтынын ескертіп өткен маңызды. 3.15-кестесінде сондай-ақ мектепке бауыр ба- суы төмен балалардың мектепке бауыр басуы жоғары балалармен (39,2%) салыстырғанда, мектепте психологиялық зорлық-зомбылық (60,9%) құрбандары болу ықтималдығы жоғары екендігі көрсетілген. Мектепке бауыр басуы төмен балалар мектепке бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, мектептердегі жеке басынушылық (41,8%) және кемсітушілік (31,2%) құрбандары болу ықтималдығы екі есе жиі болған (тиісінше 20,6% және 15,5%). Мектепке бауыр басуы төмен балалар мектепке бауыр басуы жоғары балалармен салыстырғанда, мектептерде алты есе жиі қорқытып алушылық (7,6%) және кибербуллинг (8.8%) құрбандары болған (тиісінше 1,7% және 2,1%). Бұл дерек- тер олардың мектептегі өзге балалар тарапынан зорлық-зомбылық және кемсітушілік құрбандары болып табылуының мектепке балалардың бауыр басуынатеріс әсер ететінін көрсетеді. Қорытындысында, 3.15-кестесінде ашу-ыза мен жеке басынушылыққа бейімділігі жоғары балалардың мектептегі зорлық-зомбылық пен кемсітушілік құрбандары болу ықтималдығы ба- рынша жоғары екенін көрсетеді. Атап айтқанда, ашу-ызаға бейімділігі жоғары балалар ашу- ыза деңгейі төмен балалармен салыстырғанда, екі есе жиі психологиялық (60,2%) және жеке басынушылық (35,6%) құрбандары болған (тиісінше 31,95% және 15,6%). Сондай-ақ жеке басынушылығы жоғары балалардың жеке басынушылыққа бейімділігі төмен бала- лармен салыстырғанда, екі есе көбірек жеке басынушылық (34,1%) және психологиялық зорлық-зомбылық (53,4%) құрбандары болу ықтималдығы айтарлықтай барынша жоғары болған (тиісінше 34,5% және 16%). Келесі бөлімде балалармен жүргізілген сұхбаттан алынған деректер мектептегі психологиялық және жеке басынушылық құрбандары болып табыла- тын балалардың өздеріне қоқан-лоққы көрсеткен балаға (балаларға) өте жанға батар іс жасауды қалайтынын және ашу-ыза сезімін білдіретінін көрсетеді. Осылайша, ашу-ызаға және жеке 60 ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ басынушылыққа жоғары бейімділік, қоқан-лоққы себебі емес, оның нәтижесі болып табылады. Ашу-ызасы жоғары балалар ашу-ыза пайда бо- луы төмен балалармен салыстырғанда, екі есе көп жыныстық зорлау құрбандары (17,7%) және екі есе жиі – кемсітушілік құрбандары (28,8%) болған (тиісінше 4,7% және 11,0%). Сол уақытта жеке басынушылығы жоғары ба- лалар жеке содырлық үрдісі төмен балалар- мен салыстырғанда, екі есе көп жыныстық зор- лау құрбандары (14,9%) және айтарлықтай жиі – кемсітушілік құрбандары (22,5%) болған (тиісінше 5,8% және 13,5% с). Ақырында, ашу-ызасы жоғары балалар ашу- ызасы төмен балаларға қарағанда, төрт есе көп қорқытып алушылық құрбандары 4,2%) және үш есе көп кибербуллинг құрбандары (1,4%) болған. Одан басқа, жеке басынушылығы жоғары балалар жеке басынушылық деңгейі төмен балалармен салыстырғанда, екі есе жиі қорқытып алушылық құрбандары 3,1%) және үш есе көп кибербуллинг құрбандары (4,0%) болған (тиісінше 1,4% және 1,7%). Балалармен жүргізілген сұхбаттың, атап айтқанда, мектептегі зорлық-зомбылық және кемсітушілік құрбандары болған балалардың жәбірлеуді қайталайтынын, озбырлық жасаған тұлғаларға қатысы бойынша жиі ашу-ыза білдіретінін және оларды жәбірлеген балаға (балаларға) жан ауыртар залал келтіруді қалайтындықтарын көрсететінін қайта ескертіп кету керек. Осылайша, мектептегі зорлық- зомбылық және/немесе кемсітушілік құрбандары бола отырып, баланың ашу-ызаға және жеке басынушылыққа бейімделу ықтималдығын арт- тырады, бірақ керісінше емес. Мектептегі зорлық-зомбылықтың балаларға әсері Мектептегі зорлық-зомбылықтың куәсі болған балалардан зорлық-зомбылық құрбаны болған балаға не болғаны туралы сұрадық. Бұдан басқа, мектептегі зорлық-зомбылық құрбаны болған балалардан олар зорлық-зомбылыққа түскенде не сезінгендерін, оларға қандай дене жарақаты келтірілгенін және олардың зорлық-зомбылық жасаған тұлғадан (тұлғалардан) кек қайтарғысы немесе оларға қатысты жәбір көрсеткісі келетіндіктерін сұрадық. Сұхбат жүргізілген және мектепте зорлық көрген 402 баланың арасында 47,0%-ы бұның олардың көңіл-күйлеріне теріс әсер еткенін, 9,0%-ы күшпен зиян келтірілгенін айтты. Бұдан басқа, 10,0%-ы өздеріне озбырлық жасаған тұлғаларға “есесін қайтарғандарын” айтты. Жәбірленген үш бала басқа мектепке ауысқандары туралы айтты. Сұхбат жүргізілген және мектептегі озбырлыққа куәгер болған 402 баланың арасында, 13,0%-ы жәбірленген балаға күшпен залал келтірілгенін көрген. Кезекті бөлімдерде жағымсыз көңіл-күй әсерлерін, дене жарақаттарын және мектеп- те озбырлық жасаған тұлғаларға “қайтарылған есені” қоса алғанда, озбырлық жәбірін көрген балаларға мектептегі теріс әсерді анықтау мақсатында балалармен болған сұхбатта жинақталған деректер талданады. Көңіл-күйге әсер ету Жоғарыда ескертілгендей, мектепте зорлық көрген балалардың жартысы дерлік бұның өздерінің көңіл-күйлеріне теріс әсер еткенін ай- тып берді. Жәбірленген көптеген балалар ашу- ыза, ыңғайсыздық сезіну, қорлану, масқаралану және реніш сезімін білдірді. Балалардың көбісі оларын ашық айта алмағандықтан, сезімдерін іште сақтап қалды. жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|