Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ғылым комитеті
Әдебиет: Пятигорский А.М. Материалы по истории индийской философии. – М. 2012
жүктеу/скачать 1,5 Mb.
|
treatise187525
| Әдебиет: Пятигорский А.М. Материалы по истории индийской философии. – М. 2012.
ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫ, гносеология (гректің gnosis – таным және logos – ілім сөздерінен), эпистемология – философияның тарауы (философиялық дисциплина), зерттеу пәні ретінде танымның жеке формалары емес, біртұтас танымның өзі алынатын теория. Таным процесінің мәні және оның жалпы 456 механизмі, танымның мүмкіндігі мен шекаралары, алғышарттары, жалпы негіздері мен әлеуметтік-мәдени детерминанттары қарастырылады. Таным теориясының басты мәселесі – білім мен шындықтың арақатынасы және онымен тығыз байланысты ақиқат, оған жетудің жолы, формалары және тәсілдері, рационалдылық пен иррационалдылық, таным мен түсінік, білім мен сенімнің өзара байланысы. ТАҢБА – өзге заттың орнын толтырушы, әйгілеуші, белгілі бір хабарды сақтау, қайта өңдеу және жеткізу үшін қолданылатын зат. Егер таңбаның өзі денотат қызметін атқарса, оны қоршайтын мағыналық кеңістігі коннотат деп аталады. Т. ұғымының пайымдалуы философия, логика, лингвистика, психологияда маңызды орын алады. Т. ұғымының танымдық қасиетін таразылауға антикалық философтар көп зейін бөлген (Платон, Аристотель, стоиктер), бұл мәселемен ХVІІ–ХVІІІ ғ. философтары да айналысқан. ХІХ– ХХ ғ. Т. туралы арнайы ғылым – семиотика пайда болды (Пирс, Моррис, Соссюр, қазіргі структуралистер). Т. табиғатын зерделеу барысында Т. пайдаланатын ерекше әлеуметтік жағдайларды анықтау өте маңызды. Ондай жағдайлар тіл мен ойдың даму барысына тығыз байланысты. Стоиктердің ілімі бойынша, таңбалардың мағынасы олардың құрылымы- ның екіжақтылығынан көрінеді, яғни, тура қабылданатын, мағынаға ие құбылыстардың біртұтастығынан байқалады. Осы байланыстың түрлі нұсқасынан түрлі анықтамалар туындайды. 1867 ж. Ч. Пирс Т-ны үш түрге бөлген – индекстік, иконикалық, символикалық. Бұл анықтама екі қарсы бөлінуге негізделеді – нұсқаулық пен ұқсастықтың және дәйектілік пен шарттылықтың қарама қайшылығына. Индекстік (нұсқаулық) қатынаста Т-лаушы мен Т-ланушының арасында нұсқалау байланысы болуға тиіс. Иконикалық қатынаста белгілі қажетке байланысты қарапайым ұқсастық басым. Символикалық Т-да таңбалаушы мен таңбаланушы ешбір нақты байланыссыз бір біріне теліне береді. Қоғамдағы байланыс құралы ретіндегі тілдер құрамына кіретін Т-ларды қатынас Т-лары деп атайды. Соңғылар жасанды және табиғи Т-лар жүйелеріне бөлінеді. Т-лар ілімінің жасалуы үшін математикалық логика мен метаматематика аясында жүргізілетін Т-лар жүйелерінің зерттелуі өте маңызды. Осының бәріне қарамастан Т-ның қордалы концепциясын жасау мәселесі әлі шешілген жоқ. жүктеу/скачать 1,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|