РISА типі бойынша оқу тапсырмаларының түрлері
|
Оқуда қолданылатын тапсырмалар туралы мәліметтер
(оқулықтағы тапсырмалар саны – 530)
|
тапсырма саны
|
үлесі (%)
|
1
|
2
|
3
|
КОНТЕКСТ
|
Денсаулық
|
|
|
Денсаулықты сақтау, жарақаттану, дұрыс тамақтану
|
12
|
2.3
|
Иммунитетті сақтау, тамақтану рационы
|
|
|
Эпидемия, кең тараған жұқпалы аурулар
|
|
|
Табиғи ресурстар
|
|
|
Зат және энергияны жеке қолдану
|
8
|
1,5
|
Адамзат популяциясы, өмір сапасы, қауіпсіздік, өндіріс, тағамның таралуы
|
4
|
0,75
|
Жаңартылатын және жаңартылмайтын ресурстар, табиғи жүйелер, халықтың өсуі, азайып бара жатқан түрлерді сақтау
|
|
|
Қоршаған орта
|
|
|
Табиғатқа қарым-қатынас, әртүрлі материалдарды және заттарды пайдалану
|
40
|
7,5
|
Халық үлестіру, шығынды есептеу, қоршаған ортаға әсер, ауа райы
|
7
|
1,3
|
Биологиялық әртүрлік, ластауға бақылау, жер қыртысын қолдану және жаңғырту
|
10
|
1,9
|
Қауып-қатер көзі
|
|
|
Табиғи және адамның таңдаған тұрғылықты жері
|
3
|
0,6
|
Оқыс өзгеру (жер сілкіну), қатал климат, баяу және тез өсетін өзгерістер (жағалаудың эрозиясы), қатерді бағалау
|
|
|
Климаттық өзгерістер, қазіргі қақтығысу және соғыстың әсері
|
|
|
Жаратылыстану және технология байланысы
|
|
|
Ғылыми табиғи құбылысқа қызығушылық, ғылыми-бағытталған хобби, спорт және демалыс, музыка және технология
|
|
|
Жаңа зат және материалдар, құралдар және процесстер, генетикалық модификация, қару технологиясы және көлік
|
|
|
Түрлердің өлуі, космостық кеңістікті зерттеу, әлемнің пайда болуы және оның құрылымы
|
|
|
Барлығы:__84__16__ҚҰЗЫРЕТТІЛІК'>Барлығы:
|
84
|
16
|
ҚҰЗЫРЕТТІЛІК
|
Ғылыми сұрақтарды қою және тану
|
|
|
Ғылыми зерттелетін мәселелерді анықтау
|
3
|
0,6
|
Ғылыми ақпаратты іздеуге қажетті кілттік сөздерді анықтау
|
56
|
10,6
|
Ғылыми-жаратылыстану өлшеулердің негізгі ерекшеліктерді тану
|
7
|
1,3
|
13-кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
Құбылысты ғылыми түсіндіру
|
|
|
Ғылыми-жаратылыстану білімді берілген жағдайда қолдану
|
21
|
4
|
Құбылысты ғылыми дәлелді сипаттау немесе түсіндіру, өзгерістерді болжамдау
|
6
|
1
|
Ғылыми негізделген сипаттауды, болжамды және түсіндірмені тану
|
4
|
0,75
|
Ғылыми дәлелдерді қолдану
|
|
|
Ғылыми фактілерді, мәліметтерді түсіндіру және тұжырым қалыптастыру
|
|
|
Тұжырым негізінде жатқан дәлелді, мәліметтң немесе болжамды анықтау
|
|
|
Қоғамда технология және ғылым жетістіктерін қолдану салдарын бағалау
|
|
|
Барлығы:
|
97
|
18
|
ҒЫЛЫМИ ЖАРАТЫЛЫСТАНУ БІЛІМДЕРІ
|
физикалық жүйелер
|
|
|
заттардың құрылымы (мысалы, атомның моделі)
|
6
|
1
|
заттардың қасиеттері (құбылыстың өзгерілуі, жылу және электрөткізгіштігі)
|
40
|
7,5
|
заттардың химиялық өзгерістері (химиялық реакциялар, энергия берілісі, қышқылдар/ негіздер)
|
38
|
7,1
|
қозғалыс және күштер (жылдамдық, үйкеліс)
|
|
|
энергия және оның айналымы (энергияны сақтау, энергияның шашырауы)
|
|
|
заттың және энергияның әрекеттесуі (жарық және радиотолқындар, дыбыс және сейсмикалық толқындар)
|
|
|
тірі организмдер жүйесі
|
|
|
жасуша (мысалы, құрылымы және атқаратын қызметтері, ДНҚ, өсімдік және жануарлар жасушасы)
|
|
|
адам (денсаулығы, тамақтануы, көбейуі, ас қорыту жүйесі, тыныс алу жүйесі және қан айналым жүйесі)
|
|
|
Популяция (өкілдері, эволюция, биологиялық әртүрлілік, генетикалық вариациялар)
|
|
|
экожүйелер (тамақтану тізбегі, заттың ағымы және энергиялар)
|
|
|
биосфера (экожүйелерді қолдау, тұрақты даму)
|
|
|
жер және космостық жүйелер
|
|
|
Жер қабығы (литосфера, атмосфера, гидросала)
|
|
|
Жер жүйесіндегі энергия (энергия көзі, ғаламдық климат)
|
|
|
Жер жүйесіндегі өзгерістер (плита тектоникасы, геохимиялық топтамалар, жасағыш және қиратқыш күштер)
|
|
|
Жер тарихы (қазбалар, пайда болуы және эволюция)
|
|
|
Әлемдегі Жер (тартылыс, күн жүйесі)
|
|
|
технологиялық жүйелер
|
|
|
Кеңғылымды технологияның орны (технологиялық мәселенің шешімі, адамдарға көмек көрсету, жоспарлау және зерттеу жүргізу)
|
20
|
3,8
|
Ғылым және технологияның байланысы (ғылым дамуыа ехнологиялық қамтамасыз ету)
|
16
|
3
|
ұғымдар (оңтайландыру, ымыра, риск, пайда)
|
10
|
2
|
маңызды аспектілер (өнертабыс, мәселені шешу)
|
3
|
0,6
|
Барлығы:
|
133
|
25
|
ҒЫЛЫМ ТУРАЛЫ БІЛІМ КАТЕГОРИЯСЫ
|
жаратылыстану-ғылыми зерттеулер
|
|
|
ғылыми зерттеулердің пайда болуы (құмарлық салдарынан, ғылыми мәселенің пайда болуынын)
|
8
|
1,5
|
13-кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
мақсаттары (қойылған мәселені шешуге қажетті алынған мәліметт, ой/модель/теория ұсыну)
|
13
|
2,5
|
Қадағалау және эксперимент (әртүрлі мәселені зерттеу ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруды болжайды)
|
13
|
2,5
|
Деректер (сандық өлшеу, сапалық байқау)
|
90
|
17
|
Өлшеу (ажыратылмайтын белгісіздік, жаңғырту мүмкіншілігі, вариациялар, құралмен жұмыс жасағандағы дәлдік, өлшеу процедурасындағы дәлдік)
|
6
|
1,1
|
Зерттеу қорытындысы (эмпирикалық, алдын ала, жеңіл тексерілетін, бұрмаланған, түзету)
|
4
|
0,75
|
Жаратылыстану-ғылыми түсіндірме
|
|
|
Түрлер (гипотеза, заңдылық/заң, теория, үлгі)
|
11
|
2
|
Түсіндірмені қалыптастыру (бар білім және жаңа мәлімет, шығармашылық және қиял, логика)
|
49
|
9,2
|
Ереже (логикалық дәлелдік, тарих және қазіргі білімдерге негізделу)
|
37
|
7
|
нәтижелер (жаңа білімдер, әдістер, технологиялар және зерттеулер)
|
29
|
5,5
|
Барлығы:
|
260
|
49
|
Химия және биология оқулықтарының талдауы ғылыми жаратылыстану сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалардың және мектеп пәндерінің мазмұнды интеграциялануына бағытталған тапсырмалардың аз болғандығынан, олар TIMSS, РISА халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне Қазақстанның қатысуына тиімді және сәтті дайындығына толықтай көмектесе алмайтынын көрсетті.
Егер ғылыми жаратылыстану сауаттылығы 4 өлшеу аспектісін («контекст», «білім», «құзыреттіліктер» және «қатынастар») қарастырса, онда математикалық сауаттылық «фундаменталды математикалық ойлар» мен «математикалық құзыреттілікті» болжамдайды. Бірінші үрдіс өзара байланысты жалпы математикалық ұғымдардың шынай ақиқатпен байланысқан тобын болжайды. Екіншісі – математикалық білім, білік, және математика саласындағы білімді күнделікті өмірде қолдануын талап ететін және әртүрлі проблеманы сәтті шешімін қамтамасыз ететін адамның қабілеті мен тәжірибесінің тіркесін болжайды.
Осыған сәйкес математика бойынша оқулықтардың талдауы жасалды. Мұнда шеткі көрсеткіштер арасындағы диапазоны тұрақсыз 33%-дан 61% дейін (13 және 14-суреттер), ғылыми жаратылыстану пәндерінің оқулықтарынан өзгеше (15%-дан 26% дейін). Сөзсіз, көбінесе математикалық пәндер бойынша оқу материалдарының көп құрылымдылығы туралы куәлік ететін, пәндік облыстарының объективті сипаттамасымен келістірілген.
Одан басқа, жоғарыда келтірілген оқулықтардың экспертизасы сұрағы бойынша пән мұғалімдерімен кездесу кезінде халықаралық салыстырмалы зерттеуде пайдаланылатын оқу тапсырмаларының мағынасын толық түсінбегендігі айқындала түсті. Сондықтан талдау нәтижелерінің нақты кемшіліктері бар, бірақ талдау барысында субъективті пікірдің объективизациясы мақсатында алқалық талқылау процедураларын қатаң сақталды.
13-сурет – Математика бойынша оқулықтарда TIMSS типі бойынша тапсырмалар үлесі (%-да)
14-сурет – Математика бойынша оқулықтарда PISA типі бойынша тапсырмалар үлесі (%-да)
Мысал ретінде, төменде 7-ші сыныпқа арналған геометрия пәні бойынша оқулықтардың (авторы Шыныбеков А.Н., «Атамұра» баспасы, 2012 жыл) талдамасының технологиялық картасы (14-кесте) келтірілген.
Мониторинг бөлімі: 1. TIMSS типі бойынша математикалық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған тапсырмалар жүйесі.
14-кесте – Мониторингтің технологиялық картасы (математикалық сауаттылық, TIMSS)
Достарыңызбен бөлісу: |
