Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі «Кәсіпқор» Холдингі» коммерциялық емес акционерлік қоғамы
Дидактикалық ойынды жүргізген кездегі тәрбиеші мен баланың
жүктеу/скачать 1,63 Mb. Pdf көрінісі
|
1 til damytu negizderi
|
Дидактикалық ойынды жүргізген кездегі тәрбиеші мен баланың біріккен әрекеті. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамыту жұмысында біріккен әрекеттің келесі нысандары қолданылады: табиғат аясында бақылау және қарапайым еңбек; белсендіруші қарым - қатынас сценариі, өзімен өзі сөйлеуі; жарыспалы сөздер; араңдатушылдық немесе баланы жасанды түсінбеу; қарым - қатынасты дамытудағы көңілді ойындар және хормен жүріп ойнау; ашық әсерлі суреттерді қолдану арқылы көркем әдебиетті тыңдау; әдеби шығармаларды сахналау және қарапайым драмаландыру; қолдың ұсақ моторикасын дамыту ойындары; дидактикалық ойындар мен жаттығулар; тұрмыстық және ойындық жағдайлар; қарапайым эксперименттеу. Адамдарға, ең алдымен балаларға қоршаған әлемді саналы түрде қабылдауға көмектесетін және қарым - қатынас құралы болып табылатын ана тілінің рөлін асыра бағалауға мүмкін емес. Балалардың сөйлеуді меңгеру қарқыны бірдей емес. Осы жастағы балалардың сөйлеуі жалпы жұмсарыңқы, сөздерді жеткіліксіз нақты айтуменғ көптеген дыбыстарды дұрыс шығармаумен, күрделі шығарылатын дыбыстарды қарапайымдармен алмастырумен сипатталады. Әр сабақты балаға таныс жағдай тақырыптарына барынша жақындатып, ойынмен өткізуге талпыну қажет. Мысалы, «Кімнің анасы қандай» тақырыптағы сабақта мектеп жасына дейінгі балаларға кішкентай жануарлар үшін балабақша салуды ұсыну қажет. Мысалы, «Үйді салып жатырмыз» өлеңін айтып. Жанауарлардың (ешкі, мысық және т.б.) аналары өзінің балаларын балабақшаға алып келеді, содан соң бірнеше тапсырманы орындағаннан кейін, оларды үйге алып кетеді. Осындай сабақта балалар жануарлардың балаларын тануды және атауды үйренеді, сондай - ақ аналары барлық балаларды кешке қарай үйге алып кететіндігіне көздерін жеткізеді. Бұл оларға қосымша психологиялық жайлылық жасайды. Мектеп жасына дейінгі балаларға бір үлгілік, тартымсыз әрекеттерде жинақталуы қиын, ал ойын үдерісінде олар жеткілікті ұзақ уақыт бойы зейінді болуы мүмкін; зейін сырттай тартымды заттарға, оқиғаларға пайда болады және қызығушылығы сақталғанға дейін сақталады; мінез - құлық жағдаяттық және әрқашан ырықсыз әрекеттерден туындайды; мектеп жасына дейінгі балаларға еліктеу, жеңіл иланушылық тән; көру – эмоциялық ес және көрнекілік - әрекеттік ойлау басып болып табылады. Сондықтан да мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамыту міндеттерін шеше отыра, ұйымдастырылған әрекеттің келесідей болуын ескеру қажет: біріншіден, жағдаяттық (жеке тәжірибедегі қандай да бір жағдаймен байланысты); екіншіден ырғақты (қозғалу және ақыл - ой әрекеті кезектесуі қажет); үшіншіден, процессуалдық (мектеп жасына дейінгі балалар тұрмыстық үдерістегі дағдылардың дамуында үшкен қажеттілікті сезінеді. Олар үшін жуынудың, киінудің, тамақ ішудің және т.б. үдерісі ұнайды. Тәрбиеші баланың белсенді сөйлеуін дамыту үшін баланың әрекетін сөздермен сүйемелдеуі және оны қайталауға итермелеуі қажет). Аудиожазылым сүйемелденетін ойындар балалармен өте жақсы қабылданады. Ойынның басында жеке жүргізіледі, жиі тәрбиешінің аяғында, бір бала аяқта отырады, ал қалғандары топпен айнала қуанады, әркім білгенін айтады, билейді – өз кезегін күтеді. Балалар біртіндеп ортақ ойынға қосылады және ойынның мәтінін айтуды жалғастырады. Аудиожазылым оқылуы қозғалыспен үйлеседі, оны барлық балалар бір уақытта орындайды. Бұл саусақпен ойындар да («Сауысқан - сауысқан»), қызықты өлең де («Алақанды алақанға соғу»). «Алақанды алақанға соғу» ойынында барлық балалардың аттарын қолдану қажет: «....маймен жақты, балаларға берді: Серікке екеу, Әйгерімгеа екеу, Аңсарға екеу». Сонымен, әрбір баланың алақанына өз қолын тигізу керек. Сөздікті дамыту үшін тапсырма беру тәсілін қолдану қажет. Бала нақты тапсырмаларды орындағаннан кейін, «Сен не әкелдің? Қайдан алдың? Қайда қойдың?» деп сұрау қажет. Осындай сұрақтар көмегімен бала объектілердің және оларды білдіретін сөздердің байланысын және өзара тәуелділігін анықтай бастайды. Бала тапсырманы дербес орындауға талпынысы, қиындықтарға төтеп беруі, тапсырманы орындаудың объективті жағдаын сезінуі маңызды. Бұл жағдайда соңғы нәтиже тек түсініліп қана қойылмайды, сондай - ақ есте сақталынады және сөйлеуінде байқалады. Баланың сөйлеуін белсендіру тәсілінің бірі – заттармен және объектілермен әрекеттерді ынталандыру, мысалы, бөлме өсімдіктерімен. «Өсімдіктерге су құямыз, себебі оның су ішкісі келеді!», «Жапырақтары таза болу үшін оларды сүртеміз!». Балалардың сөйлеуін дамытуда жақсы нәтижелерге қол жеткізу үшін топта ізгі ниетті жағдай жасау қажет. Ол үшін балалармен бірлескен ойындарды қолданған жөн, олармен бірге кітаптар қарау, күнделікті ертегілер мен аудиожазылымды қою . жүктеу/скачать 1,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|