Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

Сыныптан тыс жұмыстың мазмұны бейімделген әлеуметтік тәжірибені, баланың жеке тәжірибесінде іске асқан эмоцияны, бастан кешкен, адам өмірінің әрүрлі аспектілерді көрсетеді.

Сыныптан тыс жұмыс мазмұнының өзгешелігі мына факторлармен сипатталады:

ақпараттыққа қарағанда эмоциалы аспектінің басымдылығы:

тиімді тәрбиелілік әсер ету үшін баланың сезіміне, оның күйзелісіне, ақыл-ойына эмоция арқылы тілдесу жасалады.

сыныптан тыс жұмыстың мазмұнында білім мен ғылымның практикалық жағы анықтауыш мағынаға ие, себебі сыныптан тыс жұмыстың мазмұны әртүрлі іскерлік пен дағдының жетілдіруіне бағытталады. Сыныптан тыс жұмыста оқу дағдысы жетілдіріледі, ақпаратты іздегенде өз бетімен жұмыс жасау біліктілігі, сыныптан тыс әртүрлі шараларды ұйымдастыру, ынтымақтастық икемділік, этикалық нормаларды сақтау қалыптасады. Сыныптан тыс жұмыс мазмұнында практикалық аспект теориялық аспектіге қарағанда басым болғандықтан, оны оқушылардың белсенділік позициясынан қарастыру қажет. Сол арқылы оқушылар әлеуметтік тәжірибенің жоғарыда айтылған екі аспектісін де меңгереді.

Сыныптан тыс жұмыстар оқушылардың бағдарламалық материал аймағында білімдерін тереңдетуіне, логикалық ойлауларының дамуына, қиялдарына, зерттеу дағдысына, информатика тілін меңгеруге, оқушыға информатика тарихынан хабарлама жасауға көмектеседі. Сыныптан тыс жұмыстар практикалық мазмұны бар есептерді шешу үшін қолданылуы керек, сонымен қатар, мұндай жұмыстар оқушылардың конструктивті дағдыны меңгеруге, модельдеу дағдысына, көрнекі және бағдарламалық құрал өндіруге пайдаланылады.

Тәрбие барысында қосымша әдебиетті зерттеуді ұйымдастырып және бағыттап оқытудың маңызы зор. Мұндай жұмыстың мақсаты - оқушылардың кітаптан білім көзін көріп, оқу мәдениетін меңгерулеріне көмектесу. Жоғары сыныпта оқитын оқушылардың кітап оқу аумағы тек көркем жазбамен ғана емес, сонымен қатар ғылыми-танымал, анықтамалық әдебиет, оларға ұнайтын, кәсіби бағытталған кітаптардан тұруы қажет. Оқылған материал бойынша конференция және диспут, библиография сабағын өткізу өте пайдалы. Іс-әрекеттің мұндай түрі реферат, баяндама дайындау кезінде жүзеге асады.

Бос уақыттағы іс-әрекет – оқушылардың демалыстарының жақсы өтуін ұйымдастырып, ұжымда жылы ахуал құрып, ашушаңдықты жою үшін керек. КВН, «Огонек», «Компьютерлік әзілсықақ» және т.б. сияқты формалар өте тиімді. Сыныптан тыс жұмыста дәл осы танымдық және ойын аспектілері бірігеді. Мысалы, «Таңғажайып алаң», «Қызықты информатика», викториналар және т.б. Бұл екі аспектінің қайсысы басқарушы екенін білу үшін нақты формада ұстаздың іске асыратын мақсатын, міндеттерін, үстемділік функциясын саралау керек.

Еңбек іс-әрекеті – сыныптан тыс жұмыста еңбектің әртүрлі формаларының мазмұнын көрсетеді. Сыныптан тыс жұмыста еңбек ісәрекетін ұйымдастыру, ұстаз үшін кейбір қиындық туғызады, әйтсе де оның еңбегі, оқушылардың әртүрлі жүйелі еңбек әрекетінде тәрбиелік қорытындысын береді.

Мұндай нәтиже еңбекке деген қалыптасқан қажеттілікте, өз орнын таба алуда көрінеді. Сыныптан тыс жұмыста көрнекі құралдар құру, кабинетті көріктендіру, педагогикалық бағдарламалық құралдар құруды ұйымдастыруға болады.

Мектеп эстетикалық тәрбиенің төмендегідей мәселесін шешеді: эстетикалық сезім мен талғамды қалыптастыру, жақсылықты қабылдай алу, одан ләззат алып, қоршаған ортаға өз үлесін қосу; табиғат, қоғам және адам тәртібіндегі сұлулық туралы ойын дамыту, шығармашылық қабілеттілікті, іскерлік пен дағдыны қалыптастыру; шығармашылық дүниетанымның кеңейтілуі, оқушылардың өнер саласымен танысуы.

Сыныптан тыс жұмыстар қатарына информатикада компьютерлік графикада жұмыс істеуі мүмкін, анимация және музыка, мультимедиалық, гипермәтіндік және әдеби жобалары. Оқушылардың көпшілігінің қызығушылықтары Web-графика, дизайн, интернет-шығармашылықтары болып табылады.

Оқушылардың шығармашылық топтарының қызықты формаларынің бірі - журнал немесе газет дайындау. Компьютердің көмегімен өңделген электрондық түрде немесе Интернетке мектеп сайттарында көрсетілуі мүмкін. Эстетикалық дамудың шексіз мүмкіндіктері компьютерлік анимациялы мектептік студияларды ашады, олар тек қана оқушыларға ғана емес мультипликациялық фильмдерді жасау және жас көрермендерді тәрбиелеуге көмектеседі. Сыныптан тыс жұмыстар үшін үлкен қызығушылық туғызатын мектептегі бейне-студиялар болып табылады. Мұғалімдер компьютерлік технология арқылы әдеби бейне-фильмдерді мультипликацияларды жасауға мүмкіндік алады.

Бұл іс-әрекеттердің қызық жері - компьютерлік өнердің әртүрлі көрсетілімдері. Оқушылардың ең басты көзқарасына экономикалық, экологиялық көзқарастары жатады. Олар компьютерлік жобаларды қолдануда қалыптасады. Әрбір мектеп және мектептен тыс мекемелер өздерінің сыныптан тыс жұмыстарының мазмұнын өздерінің мүмкіндіктерін ескере отырып анықтайды.

Сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны барлық мектептерде бірдей емес. Оған мына факторлар әсерін тигізеді:

Жас ерекшеліктері, сыныбы, оқушылардың жеке мінездемелері.

Компьютерлік техниканың мүмкіншіліктері, ерекшеліктері, информатика кабинетінің кесте бойынша жүктемесі.

Мұғалімнің өз ерекшеліктері, оның қызығушылықтары, икемділігі және талаптары.

Егер мұғалім оқушыға білім беруде жоғары нәтижеге жетуге тырысса, онда сыныптан тыс жұмыста мақсатқа жету үшін танымдық іс-әрекеттерді ұйымдастырады.

Сонымен қатар, оқудан тыс танымдылықтың көлемі қиындық деңгейімен ғана сәйкес келмей, үйренушілердің жеткен деңгейлерінен асып түсуде, жан-жақты дамумен сәйкес келуі керек.