Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

33
келет
i
н
аттарды
, 
егер
жеке
адамдардың
ес
i
мдер
i 
қатысушылардың
ес
i
мдер
i
не
сəйкес
келмесе
не
қатысушылар
бұл
адамдардың
ес
i
м
i
н
пайдалануға
олардан
рұқсат
алмаса
, 
олардың
ес
i
мдер
i
н
пайдалануға
жол
бер
i
лмейд
i. 
Коммерциялық
ұйым
болып
табылатын
заңды
тұлғаның
атауы
заңды
тұлға
т
i
ркелгеннен
кей
i
н
оның
фирмалық
ата
-
уы
болып
табылады
. 
Заңды
тұлға
белг
i
л
i 
б
i
р
фирмалық
атауымен
заңды
тұлғалардың
б
i
рыңғай
мемлекетт
i
к
т
i
з
i
л
i
м
i
не
енг
i
з
i
лед
i. 
Заңды
тұлғаның
фирмалық
атауды
тек
қана
өз
i 
пайдалануға
құқығы
бар
. 
Бөтен
б
i
р
фирмалық
атауды
заңсыз
пайдаланатын
тұлға
фирмалық
атаудың
құқық
иес
i
н
i
ң
талап
ету
i 
бойынша
мұндай
атауды
пайдала
-
нуды
тоқтатуға
жəне
келт
i
р
i
лген
залалдың
орнын
толтыруға
м
i
ндетт
i. 
Мемлекеттік
кəсіпорынның
атауы
мүліктің
меншік
иесіне
сілтемені
, 
мемлекеттік
меншіктің
қай
түріне
жататындығын
жəне
ведомствалық
бағыныстылығын
қосымша
қамтуы
тиіс
.
Заңды
 
тұлғаның
 
тұрған
 
жер
i. 
ҚР
АК
39-
бабына
сəйкес
заңды
тұлғаның
тұрақты
жұмыс
i
стейт
i
н
органы
тұрған
жер
оның
тұрған
жер
i 
болып
танылады
. 
Тəжірибеде
, 
заңды
тұлғаның
тұрған
жерін
оның
мемлекеттік
тіркеу
жерімен
байланыстырады
. 
Үш
i
нш
i 
тұлғалармен
қарым
-
қатынаста
заңды
тұлға
өз
i
н
i
ң
нақты
мекенжайының
б
i
рыңғай
мемлекетт
i
к
т
i
з
i
л
i
мге
енг
i
з
i
лген
мекенжайға
сəйкес
келмейт
i
н
i
не
с
i
л
-
теме
жасауға
құқығы
жоқ
. 
Бұл
орайда
үш
i
нш
i 
тұлғалар
заңды
тұлғаға
мемлекетт
i
к
т
i
з
i
л
i
мге
енг
i
з
i
лген
мекенжайына
да
, 
нақты
мекенжайы
-
на
да
почталық
жəне
өзге
де
хат
-
хабарлар
ж
i
беруге
құқылы
.
3.2.4. 
Заңды
 
тұлғаның
 
құқық
 
қабілеттілігі
ҚР
АК
35 
бабында
заңды
тұлғаның
құқық
қабілеттілігіне
негізгі
талаптар
белгіленген
. 
Заңды
 
тұлғаның
 
құқық
 
қаб
i
летт
i
л
i
г
i
мазмұны
тұрғысынан
, 
заңды
тұлға
жүзеге
асыра
алатын
қызметтердің
түрлеріне
əкеліп
байланыстырылған
. 
Жалпы
ереже
ретінде
заңды
тұлғаның
кез
келген
заңды
қызмет
түрімен
айналыса
алатындығы
бекітілген
. 
Аталған
ережеде
коммерциялық
заңды
тұлғалардың
жал
-
пы
құқыққабілеттілігі
туралы
айтылуда
. 
Коммерциялық
емес
ұйымдар
үшін
арнайы
құқыққабілеттілігі
бекітілген
, 
яғни
заңды
тұлға
өзінің
жарғысында
бекітілген
жəне
жарғылық
мақсаттар
мен
міндеттерге
қол
жеткізуге
мүмкіндік
беретін
қызмет
түрлерін
ғана
жүзеге
асыра
алады
.
Құқыққабілеттіліктің
жалпы
шектерімен
қатар
кейбір
заңды
тұлғаларға
заңмен
арнаулы
шектеулер
бекітілген
. 
Шектеулер
заңды

34
тұлғаларға
кейбір
қызмет
түрлерімен
айналысуға
рұқсат
етумен
көрсетілсе
, 
ал
кейбір
заңды
тұлғаларға
қызметтің
заңда
белгіленген
түрімен
айналысуға
тыйым
салынады
. 
Мысалы
, 
ҚР
«
ҚР
банктер
жəне
банктік
қызметі
туралы
» 
заң
кез
келген
заңды
тұлға
арнайы
ресми
банктің
статусын
алмаса
, 
өзін
банк
деп
есептеуге
банктік
қызметпен
айналысуға
тыйым
салады
.
Сонымен
қатар
, 
заңды
тұлғаның
құқыққа
қабілеттілігі
кəсіпкерлік
қызметтің
кейбір
түрлерін
лицензиялау
жүйесімен
шектелуі
мүмкін
. 
Мысалы
, 
бірнеше
тауар
түрлері
мен
қызмет
көрсетулер
мемлекеттік
қауіпсіздік
негізінде
құқық
сақтаушылықты
қамтамасыз
ету
-
де
, 
қоршаған
ортаны
қорғауда
, 
меншікті
, 
азаматтардың
өмірі
мен
денсаулықтарын
сақтау
тек
мемлекеттік
лицензия
негізінде
ғана
жүзеге
асырылады
.
ҚР
АК
35 
бабына
сəйкес
заңды
тұлғаның
құқыққа
қаб
i
летт
i
л
i
г
i 
ол
құрылған
кезде
пайда
болып
, 
оны
тарату
аяқталған
кезде
тоқтатыла
-
ды
. 
Алайда
айналысу
үш
i
н
лицензия
алу
қажет
болатын
қызмет
сала
-
сында
заңды
тұлғаның
құқыққа
қаб
i
летт
i
л
i
г
i 
сондай
лицензияны
ал
-
ған
кезден
бастап
пайда
болып
, 
ол
қайтарып
алынған
, 
оның
қолданылу
мерз
i
м
i 
өткен
немесе
заң
құжаттарында
белг
i
ленген
тəрт
i
ппен
жарам
-
сыз
деп
танылған
кезде
тоқтатылады
. 
ҚР
АК
37 
бабына
сəйкес
заңды
тұлғаның
құқық
қабілеттілігі
оның
органдары
арқылы
жүзеге
асыры
-
лады
.
Заңды
 
тұлғаның
 
органдарына
заңмен
уəкілдік
берілген
неме
-
се
құрылтай
құжаттарымен
заңды
тұлғаның
қызметтік
мəселелерін
шешуге
жəне
заңды
тұлға
атынан
сөз
сөйлейтін
лауазымды
адамдар
жəне
заңды
тұлғаның
ұжымдық
топтары
жатады
.
Заңды
тұлғаның
органы
құқықтың
дербес
субъектісі
болмайды
. 
Заңды
тұлға
атынан
əрекет
ету
барысында
құқықтар
мен
міндеттерді
өзіне
алмайды
. 
Өз
органдарының
іс
-
əрекеттері
арқылы
заңды
тұлға
органдарының
міндетін
атқаратын
нақты
жеке
тұлғаларды
ауыстыру
иеленген
құқықтар
мен
міндеттерінің
тоқтатылуына
əкелмейді
. 
Жал
-
пы
ережеге
сəйкес
ҚР
заңды
тұлғалардың
құрылымы
келесідей
түрде
сипаттауға
болады
:
заңды
тұлғаны
басқарудың
ең
жоғарғы
органы
(
жалпы
жиналыс
немесе
жалғыз
құрылтайшы
, 
қатысушы
);
атқарушы
орган
(
жеке
-
дара
немесе
ұжымдық
);
бақылау
органы
(
мысалы
, 
бақылау
-
ревизиялық
комиссиясы
, 
ішкі
аудит
қызметі
жəне
т
.
б
.).

35
3.2.5. 
Заңды
 
тұлғаны
 
құру
Заңды
тұлғаны
оның
құрылтайшылары
– 
жеке
тұлға
, 
заңды
тұл
-
ға
, 
уəкілдік
берілген
мемлекеттік
органдар
құруы
мүмкін
.
Кейбір
заңды
тұлғалардың
құрылтайшылары
тек
қана
азаматтар
(
толық
серіктестік
), 
ал
басқаларында
– 
тек
қана
заңды
тұлғалар
(
ас
-
социациялар
) 
болуы
мүмкін
. 
Құрылтайшылар
– 
мүліктің
меншік
иесі
немесе
онымен
уəкілеттік
берілген
органдар
мен
тұлғалар
. 
Қазіргі
күнде
кейбір
заңды
тұлғалар
бір
ғана
құрылтайшыдан
құрылуы
мүмкін
(
АҚ
, 
ЖШС
).
ҚР
АК
41 
бабына
сəйкес
заңды
тұлғаның
құрылтай
құжаттарына
жарғы
жəне
құрылтай
шарты
жатады
. 
Қазақстан
Республикасының
заң
акт
i
лер
i
нде
көзделген
жағдайларда
, 
коммерциялық
ұйым
болып
табылмайтын
заңды
тұлға
ұйымдардың
осы
түр
i 
жөн
i
ндег
i 
жалпы
ережелер
нег
i
з
i
нде
i
с
-
əрекет
жасай
алады
.
Шағын
, 
орта
жəне
ірі
кəс
i
пкерл
i
к
субъект
i
с
i 
болып
табыла
-
тын
заңды
тұлға
өз
қызмет
i
н
Қазақстан
Республикасының
Үк
i
мет
i 
мазмұнын
белг
i
лейт
i
н
үлг
i 
жарғының
нег
i
з
i
нде
жүзеге
асыра
алады
.
Заңды
тұлғаның
құрылтай
шартын
құрылтайшылары
жасасады
, 
ал
жарғысын
құрылтайшылар
бекітеді
. 
Заңды
тұлғаның
жарғысын
-
да
: 
оның
атауы
, 
тұрғылықты
орны
, 
оның
органдарының
құрылу
тəртібі
жəне
олардың
құзыреті
, 
қызметін
қайта
құру
мен
тоқтату
ережелері
белгіленеді
. 
Коммерциялық
емес
ұйым
мен
мемлекетт
i
к
кəс
i
порынның
құрылтай
құжаттарында
заңды
тұлға
қызмет
i
н
i
ң
мəн
i 
мен
мақсаты
белг
i
ленуі
ти
i
с
. 
Шаруашылық
сер
i
ктест
i
г
i, 
акционерл
i
к
қоғамы
мен
өнд
i
р
i
ст
i
к
кооперативт
i
ң
құрылтай
құжаттарында
олардың
қызмет
i
н
i
ң
мəн
i 
мен
мақсаттары
көзделу
i 
мүмк
i
н
. 
Жарғыда
заңдарға
қайшы
келмейтін
басқа
да
ережелер
болуы
мүмкін
. 
Жарғы
заңды
тұлғаның
тек
ішкі
ұйымдастыруына
ғана
емес
, 
сонымен
қатар
оның
үшінші
тұлғалармен
қатынастарын
реттеуге
қажет
болғандықтан
, 
барлық
мүддел
i 
адамдар
заңды
тұлғаның
жарғысымен
танысуға
құқылы
. 
Құрылтай
шартында
тараптар
(
құрылтайшылар
) 
заңды
тұлға
құруға
м
i
ндеттенед
i, 
оны
құру
жөн
i
ндег
i 
б
i
рлескен
қызмет
тəрт
i
б
i
н
, 
оның
менш
i
г
i
не
өз
мүлк
i
н
беру
жəне
оның
қызмет
i
не
қатысу
ережелер
i
н
белг
i
лейд
i. 
Шартта
құрылтайшылар
арасында
таза
табысты
бөлуд
i
ң
, 
заңды
тұлға
қызмет
i
н
басқарудың
, 
оның
құрамынан
құрылтайшылардың
шығуының
шарттары
мен
тəрт
i
б
i 
де
белг
i
ленед
i 
жəне
оның
жарғысы
бек
i
т
i
лед
i. 
Құрылтай
шартына
құрылтайшылардың
кел
i
су
i 
бойынша
басқа
да
ережелер
енг
i
з
i
лу
i 
мүмк
i
н
. 
Құрылтай
шар
-

36
ты
құрылтайшылардың
ішкі
қатынастарын
реттейтін
ережелерден
құрылғандықтан
, 
оның
мазмұны
коммерциялық
құпия
болып
та
-
былады
. 
Егер
заңды
тұлғаның
құрылтайшысы
бір
адам
болса
, 
онда
құрылтай
шарты
жасалмайды
, 
жалғыз
құрылтайшының
шешімімен
рəсімделеді
.
Б
i
р
заңды
тұлғаның
құрылтай
шарты
мен
жарғысы
арасында
қай
-
шылықтар
болған
жағдайда
:
А
) 
егер
олар
құрылтайшылардың
i
шк
i 
қатынастарына
қатысты
болса
, 
құрылтай
шартының
;
B) 
егер
олардың
қолданылуы
заңды
тұлғаның
үш
i
нш
i 
тұлғалармен
қатынастарында
маңызы
болса
, 
жарғының
ережелер
i
н
қолдануға
ти
i
с
Заңды
тұлға
мемлекеттік
тіркеуден
өткен
кезден
бастап
құрылды
деп
саналады
. 
Құрылтай
шарты
қабылданып
жарғының
бекітілуі
заңды
тұлғаның
құрылуын
білдірмейді
, 
ол
тек
құрылтайшылардың
заңды
тұлға
құруға
ниетін
ғана
білдіреді
. 
Заңды
тұлға
мемлекеттік
тіркеуден
өткен
кезден
бастап
құрылды
деп
саналады
. 
ҚР
АК
42-
бабының
1-
тармағының
сипатталуы
«
заңды
тұлға
əділет
органда
-
рында
мемлекеттік
тіркеуден
өтуге
тиіс
». 
Жоғарыда
айтылғандардан
келесі
қорытынды
шығады
, 
заңды
тұлға
– 
ол
ұйымдастырылып
, 
бел
-
гілі
тəртіп
бойынша
тіркеліп
рəсімделген
ерекше
мүліктік
кешен
.
Заңды
тұлғаларды
мемлекеттік
тіркеудің
мақсаттары
:
-
заңды
тұлғаның
құрылғандығын
, 
қайта
құрылғандығын
жəне
тоқтатылғандығы
фактісін
растау
;
-
құрылған
, 
қайта
құрылған
жəне
өздерінің
қызметін
тоқтатқан
заңды
тұлғаларды
есепке
алу
жəне
олардың
құрылтай
құжаттарының
заңнамаға
сəйкестігін
тексеру
;
-
заңды
тұлғалардың
б
i
рыңғай
мемлекетт
i
к
регистр
i
н
жəне
олардың
филиалдары
мен
өкілдіктерінің
реестрін
жүргізу
;
-
шарттық
бастамаларда
заңды
тұлғалар
туралы
деректерді
мүдделі
тұлғаларға
ұсыну
.
Мемлекеттік
тіркеу
мерзімдеріне
қатысты
келесілерді
атап
өту
қажет
: 
шағын
кəс
i
пкерл
i
к
субъект
i
лер
i 
болып
табылатын
заңды
тұлғаларды
, 
сондай
-
ақ
өз
қызмет
i
н
үлг
i
л
i
к
жарғының
нег
i
з
i
нде
жүзеге
асыратын
орта
жəне
i
р
i 
кəс
i
пкерл
i
к
субъект
i
лер
i 
болып
табылатын
заңды
тұлғаларды
мемлекетт
i
к
т
i
ркеу
жəне
олардың
филиалдары
мен
өк
i
лд
i
ктер
i
н
есепт
i
к
т
i
ркеуге
қажетт
i 
құжаттары
қоса
т
i
ркел
i
п
, 
өт
i
н
i
ш
бер
i
лген
күннен
кей
i
нг
i 
б
i
р
жұмыс
күн
i
нен
кеш
i
кт
i
рмей
жүрг
i
з
i
луге
ти
i
с
.
Өз
қызмет
i
н
үлг
i
л
i
к
емес
жарғының
нег
i
з
i
нде
жүзеге
асыра
-

37
тын
, 
орта
жəне
i
р
i 
кəс
i
пкерл
i
к
субъект
i
лер
i 
болып
табылатын
заңды
тұлғаларды
мемлекетт
i
к
т
i
ркеу
(
қайта
т
i
ркеу
) 
жəне
олардың
филиал
-
дары
мен
өк
i
лд
i
ктер
i
н
есепт
i
к
т
i
ркеу
(
қайта
т
i
ркеу
) 
қажетт
i 
құжаттары
қоса
т
i
ркел
i
п
, 
өт
i
н
i
ш
бер
i
лген
күннен
кей
i
нг
i 
жет
i 
жұмыс
күн
i
нен
кеш
i
кт
i
рмей
жүрг
i
з
i
луге
ти
i
с
. 
Жеке
кəс
i
пкерл
i
к
субъект
i
лер
i
не
жат
-
пайтын
ұйымдарды
, 
сондай
-
ақ
саяси
партияларды
қоспағанда
, 
коммерциялық
емес
ұйымдарды
, 
мемлекетт
i
к
т
i
ркеу
10 
жұмыс
күн
i
нен
кеш
i
кт
i
рмей
жүрг
i
з
i
луге
ти
i
с
. 
Саяси
партиялар
үшін
тіркеудің
бас
мерзімі
бекітілген
. 
Оны
тіркеу
қажетті
құжаттарды
қоса
ұсынған
өтініш
келіп
түскен
күннен
кейінгі
бір
айдан
кешіктірілмей
жүргізі
-
луі
тиіс
.
Тіркеудің
жоғарыда
аталған
мерзімінің
өзінің
қызметін
Үлгілік
жарғы
негізінде
жүзеге
асыратын
ЖШС
жəне
ҚЖС
, 
толық
серіктес
-
тік
жəне
сенім
серіктестігі
, 
АҚ
жəне
ӨК
сияқты
заңды
тұлғалар
үшін
ғана
айқындалғанын
білген
жөн
.
Қазіргі
уақытта
бұл
сферада
келесідей
НҚА
қолданылады
: 
ҚР
Үкіметінің
«
Шағын
, 
орта
жəне
ірі
кəсіпкерліктің
субъектілері
бо
-
лып
табылатын
заңды
тұлғалардың
Үлгілік
жарғыларын
бекіту
жөніндегі
» 2008 
жылдың
16 
қыркүйегіндегі
№
852 
қаулысы
; «
Əділет
министрінің
«
Заңды
тұлғаларды
мемлекеттік
тіркеу
жəне
филиал
-
дар
мен
өкілдіктерді
есептік
тіркеу
жөніндегі
Нұсқаулықты
бекіту
жөніндегі
» 2007 
жылдың
12 
сəуіріндегі
№
112 
бұйрығына
өзгерістер
мен
толықтырулар
енгізу
туралы
» 
Əділет
министрінің
2008 
жылдың
13 
қазанындағы
№
273 
бұйрығы
. 
Осы
құжаттарға
сəйкес
тіркеу
түрін
ескере
отырып
, 
өзінің
қызметін
Үлгілік
жарғы
негізінде
жүзеге
асыра
-
тын
заңды
тұлғалар
үшін
өтініштердің
жаңа
нысандары
(
мемлекеттік
тіркеу
, 
мемлекеттік
қайта
тіркеу
, 
енгізілген
өзгерістердің
əрбіріне
же
-
келей
) 
əзірленді
.
Шаруашылық
серіктестіктердің
, 
акционерлік
қоғамдардың
жəне
өндірістік
кооперативтердің
шағын
, 
орта
жəне
ірі
кəсіпкерліктің
субъектілері
болып
табылатындығын
ескере
отырып
, 
аталған
ұйымдық
-
құқықтық
нысандардың
арасында
барлық
тіркеу
рəсімдеріне
деген
өтініштер
ажыратылған
.
Ең
бастысы
– 
өзінің
қызметін
Үлгілік
жарғы
негізінде
жүзеге
асыратын
заңды
тұлғаларды
тіркеудің
шектеулі
мерзімдерімен
бірге
, 
тіркеуші
органға
жарғыны
ұсыну
талап
етілмейді
. 
Нотариалды
куəландырылған
жəне
бекітілген
нысандағы
үш
дана
өтінішті
ұсыну
қажет
(1-
ші
данасы
– 
тіркеуші
органға
, 2-
шісі
– 
салық
органына
, 
3-
шісі
өтініш
берушінің
өзіне
).

38
Егер
құрылтайшыларының
саны
біреуден
көп
болса
, 
онда
құрылтайшылардың
тізімі
өтінішке
қоса
ұсынылатын
қосымша
түрінде
рəсімделеді
. 
Осы
ретте
, 
өтініште
келесідей
деректер
көр
-
сетілуі
тиіс
: 
аты
-
жөні
толықтай
жазылған
қатысушылардың
тізімі
, 
тұрғылықты
жері
, 
жеке
куəлігінің
деректері
(
егер
құрылтайшы
жеке
тұлға
болса
) 
жəне
атауы
, 
орналасқан
жері
, 
банктік
реквизиттері
(
егер
құрылтайшы
заңды
тұлға
болып
табылса
).
Жаңалығы
– 
өтініште
қызметтердің
барлығын
көрсетпеуге
де
бо
-
лады
. 
ЭҚБК
(
экономикалық
қызметтің
басты
кодын
) 
сандық
белгіде
көрсету
жеткілікті
жəне
олар
құжаттарды
ХҚО
тапсыру
кезінде
қалыптастырылады
. 
Өтініштердің
бекітілген
нысандарын
ХҚО
алуға
болады
.
Егер
заңды
тұлға
өзінің
қызметін
Үлгілік
жарғы
негізінде
жүзеге
асыратын
болса
, 
онда
тіркеуші
орган
нотариалды
куəландырылған
жəне
бекітілген
нысандағы
өтінішке
(
бұл
заңды
тұлғаның
жарғысы
бо
-
лып
табылады
) 
келесідей
мазмұндағы
таңба
«
Үлгілік
жарғы
негізінде
тіркелді
», 
сондай
-
ақ
əділет
департаментінің
мөрі
жəне
тіркеу
туралы
тиісті
таңбалар
қойылады
.
Сондай
-
ақ
, 
тіркелген
заңды
тұлғаның
жоғары
органы
(
құрыл
-
тайшысы
, 
мүлік
иесі
) 
өз
қызметін
Үлгілік
жарғы
негізінде
жүзеге
асыру
туралы
шешім
қабылдауға
жəне
тіркеу
рəсімдерін
өтуге
де
құқылы
екендігін
атап
өткен
жөн
.
Заңды
тұлғалардың

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: