Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

23
3-
тақырып
. 
Азаматтық
 
құқықтық
 
қатынастардың
 
субъектілері
3.1. 
Азаматтар
 
азаматтық
-
құқықтық
 
қатынастардың
 
субъек
-
тілері
 
ретінде
3.2. 
Заңды
 
тұлғалар
 
туралы
 
жалпы
 
ережелер
3.2.1. 
Заңды
 
тұлғалар
 
түсінігі
 
жəне
 
белгілері
3.2.2. 
Заңды
 
тұлғалардың
 
түрлері
 
жəне
 
ұйымдық
-
құқықтық
 
нысандары
3.2.3. 
Заңды
 
тұлғаның
 
атауы
 
жəне
 
тұрған
 
жері
3.2.4. 
Заңды
 
тұлғаның
 
құқыққа
 
қабілеттілігі
3.2.5. 
Заңды
 
тұлғаның
 
құрылуы
3.2.6. 
Заңды
 
тұлғаның
 
қайта
 
құрылуы
3.3. 
Филиалдар
 
мен
 
өкілдіктер
3.4. 
Тапсырмалар
3.5. 
Тестілер
3.6. 
Нормативтік
 
актілердің
 
тізімі
3.1. 
Азаматтар
 
азаматтық
 
құқықтық
 
қатынастардың
 
субъек
-
тілері
 
ретінде
Қазақстан
Республикасының
азаматтары
, 
басқа
мемлекеттің
аза
-
маттары
, 
сондай
-
ақ
азаматтығы
жоқ
адамдар
жеке
тұлғалар
болып
ұғынылады
. 
Азаматтық
құқыққа
ие
болып
, 
міндет
атқару
қабілеті
(
азаматтық
құқық
қабілеттілігі
) 
барлық
азаматтарға
бірдей
деп
танылады
. 
Аза
-
маттың
құқыққа
қабілеттілігі
ол
туған
кезден
басталып
, 
қайтыс
болған
соң
тоқтатылады
.
Азаматтың
 
құқық
 
қабілеттілігінің
негізгі
мазмұны
. 
Азаматтың
Қазақстан
Республикасы
шегінде
де
, 
одан
тыс
жерлер
-
де
де
мүлікті
, 
соның
ішінде
шетел
валютасын
меншіктенуге
; 
мүлікті
мұраға
алып
, 
мұраға
қалдыруға
; 
республика
аумағында
еркін
жүріп
-
тұруға
жəне
тұрғылықты
жер
таңдауға
; 
республикадан
тыс
жерлер
-
ге
еркін
шығып
кетуге
жəне
оның
аумағына
қайтып
оралуға
; 
заң
құжаттарында
тыйым
салынбаған
кез
келген
қызметпен
айналысуға
; 
дербес
өзі
немесе
басқа
азаматтармен
жəне
заңды
тұлғалармен
бірігіп
, 
заңды
тұлғалар
құру
; 
заң
құжаттарында
тыйым
салынбаған
кез
келген

24
мəміле
жасасып
, 
міндеттемелерге
қатысу
; 
өнертабыстарға
, 
ғылым
, 
əдебиет
жəне
өнер
шығармаларына
, 
интеллектуалдық
қызметтің
өзге
де
туындыларына
интеллектуалдық
меншік
құқығы
болуға
; 
материалдық
жəне
моральдық
зиянның
орнын
толтыруды
талап
етуге
құқығы
болады
; 
басқа
да
мүліктік
жəне
жеке
құқықтары
болады
.
Азамат
тегі
мен
есімін
, 
сондай
-
ақ
қалауы
бойынша
– 
əкесінің
атын
қоса
отырып
, 
өз
атымен
құқықтар
мен
міндеттер
алады
жəне
оларды
жүзеге
асырады
. 
Заңдар
бойынша
азаматтардың
жасырын
түрде
құқықтар
иеленіп
, 
міндеттерді
жүзеге
асыратын
жағдайлары
немесе
бүркеншік
ат
(
ойдан
шығарылған
есімді
) 
пайдаланатын
реттері
көзделуі
мүмкін
.
Азаматтың
туған
кезде
берілген
есімі
, 
сондай
-
ақ
есімін
өзгерту
азаматтық
хал
актілерін
тіркеу
туралы
заңдарда
белгіленген
тəртіп
бойынша
тіркелуге
тиіс
. 
Азамат
өз
есімін
заң
құжаттарында
белгіленген
тəртіп
бойынша
өзгертуге
құқылы
. 
Есімін
өзгерту
оның
бұрынғы
есімін
, 
жасырын
неме
-
се
бүркеншік
атпен
алған
құқықтары
мен
міндеттерін
тоқтатуға
немесе
өзгертуге
негіз
болмайды
. 
Азамат
өзінің
борышқорлары
мен
несие
берушілеріне
өз
есімін
өзгерткені
туралы
хабарлау
үшін
қажетті
шаралар
қолдануға
міндетті
жəне
бұл
адамдар
да
оның
есімі
өзгертілгені
туралы
мəліметтер
болмауынан
туған
ықтимал
зардаптарға
тəуекел
етеді
. 
Есімін
өзгерткен
азамат
өзінің
бұрынғы
есімін
рəсімделген
құжаттарға
тиісті
өзгерістер
енгізілуін
талап
етуге
құқылы
. 
Басқа
бір
адамның
есімімен
құқықтар
мен
міндеттер
иеленуге
жол
берілмейді
. 
Азамат
өз
есімі
оның
келісімінсіз
пайдаланылған
жағдайда
, 
оған
тыйым
салынуын
талап
етуге
құқылы
.
Азаматтың
есімін
заңсыз
пайдалану
нəтижесінде
оған
келтірілген
зиян
өтелуге
тиіс
. 
Азаматтың
тұрақты
немесе
көбінесе
тұратын
елді
мекені
оның
тұрғылықты
жері
деп
танылады
. 
Он
төрт
жасқа
толмаған
адамдардың
немесе
қорғаншылықтағы
азаматтардың
тұрғылықты
жері
олардың
ата
-
анасының
, 
асырап
алушыларының
немесе
қорған
-
шыларының
тұрғылықты
жері
болып
танылады
.
Азаматтың
өз
əрекеттерімен
азаматтық
құқықтарға
ие
болуға
жəне
оны
жүзеге
асыруға
, 
өзі
үшін
азаматтық
міндеттер
жасап
, 
олар
-
ды
орындауға
қабілеттілігі
(
азаматтық
əрекет
қабіліттілігі
) 
кəмелетке
толғанда
, 
яғни
он
сегіз
жасқа
толғаннан
кейін
толық
көлемде
пайда
болады
.
Заң
құжаттарында
он
сегіз
жасқа
жеткенге
дейін
некелесуге
рұқсат

25
етілетін
жағдайда
, 
он
сегіз
жасқа
толмаған
азамат
некеге
тұрған
кез
-
ден
бастап
толық
көлемінде
əрекет
қабілеттілігіне
ие
болады
.
Егер
заң
құжаттарында
өзгеше
белгіленбесе
, 
барлық
азаматтар
-
дың
əрекетке
қабілеттілігі
тең
болады
. 
Заң
құжаттарында
көзделген
реттер
мен
тəртіп
бойынша
болмаса
, 
ешкімнің
де
құқық
қабілеттілігі
мен
əрекет
қабілеттілігін
шектеуге
болмайды
. 
Азаматтардың
құқыққа
қабілеттілігі
мен
əрекет
қабілеттілігін
шектеудің
заң
құжаттарында
белгіленген
шарттары
мен
тəртібінің
немесе
олардың
кəсіпкерлік
не
өзге
де
қызметпен
айналысу
құқығының
сақталмауы
тиісті
шектеуді
белгілеген
мемлекеттік
немесе
өзге
де
органның
құжатын
жарамсыз
деп
тануға
əкеліп
соқтырады
.
Азаматтың
құқыққа
қабілеттілігінен
немесе
əрекет
қабілеттілігі
-
нен
толық
немесе
ішінара
бас
тартуы
жəне
құқық
қабілеттілігін
неме
-
се
əрекет
қабілеттілігін
шектеуге
бағытталған
басқа
да
мəмілелер
жа
-
рамсыз
болады
, 
бұған
мұндай
мəмілелерге
заң
құжаттарында
рұқсат
берілген
реттер
қосылмайды
.
Азаматтар
АК
жəне
өзге
де
заң
актілерінде
көзделген
жағдайларды
қоспағанда
заңды
тұлға
құрмай
-
ақ
, 
кəсіпкерлік
қызметпен
айналысуға
құқылы
. 
Жеке
кəсіпкерлерді
мемлекеттік
тіркеу
өз
бетімен
тіркелу
си
-
патында
жасалады
жəне
жеке
кəсіпкер
ретінде
есепке
алынады
.
Азаматтардың
заңды
тұлға
құрмай
-
ақ
жүзеге
асырыла
-
тын
кəсіпкерлік
қызметіне
, 
егер
заңдарда
немесе
құқықтық
қатынастар
мəнінен
өзгеше
нəрсе
туындамайтын
болса
, 
тиісінше
АК
коммерциялық
ұйымдар
болып
табылатын
заңды
тұлғалардың
қызметін
реттейтін
ережелері
қолданылады
.
Төмендегі
шарттардың
біріне
сəйкес
келетін
:
1) 
жалданбалы
қызметкерлердің
еңбегін
тұрақты
негізде
пайдала
-
натын
;
2) 
кəсіпкерлік
қызметтен
салық
заңдарына
сəйкес
есептел
-
ген
, 
Қазақстан
Республикасының
заң
актілерінде
жеке
тұлғалар
үшін
белгіленген
жиынтық
жылдық
табыстың
салық
салынбай
-
тын
мөлшерлерінен
артық
жиынтық
жылдық
табыс
табатын
жеке
кəсіпкерлер
міндетті
мемлекеттік
тіркеуге
жатады
.
Қазақстан
Республикасының
Салық
кодексінде
белгіленген
жағдайларды
қоспағанда
, 
мемлекеттік
тіркеусіз
аталған
жеке
кəсіп
-
керлердің
қызметіне
тыйым
салынады
.
Қызметкерлерд
i
ң
еңбег
i
н
тұрақты
нег
i
зде
пайдаланбайтын
жеке
тұлға
Қазақстан
Республикасының
салық
заңнамасында
белг
i
ленген
мынадай
табыстарды
алу
кез
i
нде
дара
кəс
i
пкер
рет
i
нде
т
i
ркелмеуге
құқылы
:

26
1) 
төлем
көз
i
нен
салық
салынат
ын
табыс
;
2) 
мүл
i
кт
i
к
табыс
;
3) 
өзге
де
табыстар
.
Егер
жеке
кəсіпкер
лицензиялануға
тиіс
қызметті
жүзеге
асыр
-
са
, 
оның
осындай
қызметті
жүзеге
асыру
құқығына
лицензиясы
бо
-
луы
міндетті
. 
Лицензия
лицензиялау
туралы
заңдарда
белгіленген
тəртіппен
беріледі
. 
Қазақстан
Республикасының
Үкіметі
жеке
кəсіпкерлерге
лицензия
берудің
оңайлатылған
тəртібін
белгілеуге
хақылы
.
Азамат
өз
міндеттемелері
бойынша
өзіне
тиесілі
бүкіл
мүлікпен
жауап
береді
, 
бұған
заң
құжаттарына
сəйкес
ақы
өндіріп
алуға
бол
-
майтын
мүліктер
кірмейді
. 
Азаматтардың
ақы
өндіріп
алуға
бол
-
майтын
мүлкінің
тізбесі
Қазақстан
Республикасының
Азаматтық
іс
жүргізу
кодексімен
белгіленеді
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: