Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

72
Артықшылықты
акция
акционерге
қоғамды
басқаруға
қатысу
құқығын
бермейді
, 
егер
:
1) 
қоғам
акционерлерінің
жалпы
жиналысы
шешімі
бойынша
артықшылықты
акцияларды
иеленуші
акционердің
құқығын
шектеуі
мүмкін
мəселені
қараса
. 
Шектеу
қою
үшін
орналастырылған
(
сатып
алынғандарын
шегере
отырып
) 
артықшылықты
акциялардың
жалпы
санының
кемінде
үштен
екі
бөлігі
жақтап
дауыс
берген
жағдайда
ғана
мұндай
мəселе
бойынша
шешім
қабылданды
деп
есептеледі
;
2) 
қоғам
акционерлерінің
жалпы
жиналысы
қоғамды
қайта
ұйым
-
дастыру
не
тарату
туралы
мəселені
қараса
;
3) 
артықшылықты
акция
бойынша
дивиденд
оны
төлеу
үшін
белгіленген
мерзім
өткен
күннен
бастап
үш
ай
ішінде
толық
мөл
-
шерінде
төленбесе
, 
артықшылықты
акция
акционерге
қоғамды
басқаруға
қатысу
құқығын
береді
(
АҚ
туралы
Заңның
13-
бабының
4-
тармағы
).
Құрылтай
жиналысы
(
жалғыз
құрылтайшының
шешімі
) 
не
-
месе
акционерлердің
жалпы
жиналысы
жарғылық
капиталды
қалыптастыруға
жəне
дивидендтер
алуға
қатыспайтын
бір
«
алтын
акцияны
» 
енгізуі
мүмкін
. «
Алтын
акция
» 
иесінің
акционерлердің
жалпы
жиналысының
, 
директорлар
кеңесі
мен
атқарушы
органның
шешімдеріне
қоғам
жарғысында
белгіленген
мəселелер
бойынша
вето
қою
құқығы
болады
. «
Алтын
акция
» 
куəландырған
вето
қою
құқығы
басқаға
берілмеуге
тиіс
(
АҚ
туралы
Заңның
13-
бабының
5-
тармағы
).
АҚ
акциялары
тек
атаулы
болуы
мүмкін
(
ҚР
АК
91-
бабының
1-
тармағы
), 
қазіргі
қолданыстағы
ереже
акциялардың
кімге
тиесілі
екендігін
жəне
қазіргі
иесіне
олардың
қалай
өткендігін
нақты
білуге
бағытталған
.
АҚ
туралы
Заңның
12-
бабының
1-
тармағына
сəйкес
қоғамның
барлық
акциялары
құжатсыз
нысанда
шығарылады
.
Акционерлік
қоғамның
мүлкін
құраған
кезде
акционерлердің
жарғылық
капиталға
салымдарынан
басқа
сыртқы
заемдарда
құрастыру
қайнарлары
болып
табылады
. 
Заемның
ең
қарапайым
ны
-
саны
болып
ҚР
банктердің
несиесі
саналады
. 
Қолданыс
аясы
кеңейіп
келе
жатқан
облигацияны
қосымша
қаражат
тартудың
бір
көзі
ретінде
атауға
болады
. 
Бұл
, 
акционерлік
қоғамға
тек
заңды
тұлғалардың
ғана
емес
, 
сонымен
бірге
жеке
тұлғалардан
да
қаражат
тарту
мүмкіндігін
береді
.
АҚ
қамтамасыз
етілген
жəне
етілмеген
, 
купондық
жəне
дисконттық
облигацияларды
шығаруға
құқылы
. 
Бағалы
қағаздар

73
бойынша
табыстарды
төлеу
нысаны
, 
əдісі
мен
тəртібі
акционерлік
қоғамның
жарғысында
немесе
заңнамалық
актілерде
қарастырылған
ерекшеліктерді
ескере
отырып
, 
бағалы
қағаздарды
шығару
проспек
-
тісінде
айқындалады
.
Акционерл
i
к
қоғам
қоғамның
мынадай
акциялары
бойынша
:
1) 
өз
капиталының
тер
i
с
мөлшер
i 
кез
i
нде
немесе
, 
егер
қоғамның
өз
капиталының
мөлшер
i 
дивидендтерд
i 
оның
акциялары
бойынша
төлеу
нəтижес
i
нде
тер
i
с
болса
;
2) 
егер
ол
Қазақстан
Республикасының
банкроттық
туралы
заңдарына
сəйкес
төлем
қаб
i
летс
i
зд
i
г
i 
немесе
дəрменс
i
зд
i
к
белг
i
лер
i
не
сəйкес
келсе
не
аталған
белг
i
лер
қоғамда
дивидендтерд
i 
оның
акция
-
лары
бойынша
төлеу
нəтижес
i
нде
пайда
болса
, 
дивидендтер
т
өлеуге
құқылы
емес
.
Қазақстан
Республикасының
заң
акт
i
лер
i
мен
акционерл
i
к
қоғамдарға
акциялар
бойынша
дивидендтер
төлеуге
тыйым
сала
-
тын
өзге
де
нег
i
здер
көзделу
i 
мүмк
i
н
. 
Акционерл
i
к
қоғам
заңдарда
белг
i
ленген
тəрт
i
ппен
туынды
бағалы
қағаздар
, 
опциондар
мен
айыр
-
басталатын
бағалы
қағаздар
шығаруға
құқылы
.
Облигация
– 
шығару
кез
i
нде
айналыс
мерз
i
м
i 
алдын
ала
бел
-
г
i
ленген
, 
оны
шығару
шарттарына
сəйкес
облигацияны
шығарған
тұлғадан
ол
бойынша
сыйақы
алу
жəне
оның
айналыс
мерз
i
м
i
н
i
ң
аяқталуы
бойынша
облигацияның
ақшалай
немесе
өзге
де
мүл
i
кт
i
к
балама
түрдег
i 
нақты
құнын
алу
құқығын
куəландыратын
бағалы
қағаз
(
ҚР
АК
136-
бабы
).
Облигациялар
тек
атаулы
эмиссиялық
бағалы
қағаздар
рет
i
нде
шығарылады
.
Акционерлік
қоғамның
ұйымдық
-
құқықтық
нысанында
құрылған
коммерциялық
емес
ұйымдар
опциондарды
жасаса
алмайды
.
АҚ
туралы
заңның
33-
бабына
сəйкес
мыналар
қоғам
органдары
болып
табылады
:
1) 
жоғары
 
орган
– 
акционерлердің
жалпы
жиналысы
(
барлық
дау
-
ыс
беретін
акциялары
бір
акционерге
тиесілі
қоғамда
– 
сол
акционер
);
2) 
басқару
 
органы
– 
директорлар
кеңесі
;
3) 
атқарушы
 
орган
– 
алқалы
орган
немесе
атауы
қоғамның
жарғысында
белгіленетін
атқарушы
орган
қызметін
жеке
-
дара
жүзеге
асыратын
тұлға
.
Қоғамның
қаржы
-
шаруашылық
қызметіне
бақылауды
жүзеге
асыру
үшін
кемінде
үш
мүшеден
тұратын
ішкі
аудит
қызметі
құрылуы
мүмкін
(
АҚ
туралы
Заңның
61-
бабы
). 
Ішкі
аудит
қызметінің
қызметкерлері

74
директорлар
кеңесінің
жəне
атқарушы
органның
құрамына
сайлана
алмайды
. 
АҚ
басқарудың
өзге
де
органдарын
құруға
жəне
олардың
қызметіне
заңнамаға
жəне
акционерлік
қоғамның
жарғысына
сəйкес
бақылау
орнатуға
заңнама
акционерлерге
мүмкіндік
береді
.
Жарғылық
капиталына
мемлекет
қатысатын
АҚ
басқарудың
өзіндік
ерекшеліктері
бар
. 
Заңды
тұлғалардың
жарғылық
капита
-
лына
мемлекеттің
қатысуы
бұл
, 
бір
жағынан
кəсіпкерлік
қызмет
субъектілерінің
жарғылық
капиталына
тікелей
мемлекеттік
инвести
-
ция
арқылы
оларды
қолдау
болса
, 
ал
, 
екінші
жағынан
мемлекеттік
меншіктегі
акциялар
пакетін
басқару
жөніндегі
қызмет
болып
табы
-
лады
. 
Бұл
бағалы
қағаздарды
басқару
жөніндегі
қызметті
мемлекеттің
атынан
мемлекеттік
меншікке
билік
етуге
уəкілеттілік
берілген
тиісті
мемлекеттік
органдар
, 
ҚР
Үкіметінің
шешімімен
өзге
де
мемлекеттік
органдар
жүзеге
асырады
.
Акционерл
i
к
қоғамның
жоғары
органы
оның
акционерлер
i
н
i
ң
жалпы
жиналысы
болып
табылады
жəне
бұған
қатысу
арқылы
əрбір
акционер
АҚ
басқаруға
қатысу
жөніндегі
өзінің
құқығын
жүзеге
асы
-
рады
. 
Акционерлердің
жалпы
жиналысында
қабылданған
шешімдер
тиісті
хаттама
жасасу
арқылы
рəсімделеді
.
АҚ
туралы
Заңның
36-
бабында
акционерлердің
жалпы
жина
-
лысының
айрықша
құзыретіне
жататын
мəселелер
бекітілген
.
Акционерлік
қоғамның
қызметіне
жалпы
басқаруды
директорлар
кеңесі
жүзеге
асырады
.
Директорлар
кеңесінің
мүшесі
тек
жеке
тұлғалар
ғана
бола
алады
. 
Директорлар
кеңес
i
н
i
ң
мүшелер
i:
1) 
акционер
– 
жеке
адамдар
;
2) 
директорлар
кеңес
i
не
акционерлерд
i
ң
өк
i
лдер
i 
рет
i
нде
сайлауға
ұсынылған
(
ұсыныс
бер
i
лген
) 
адамдар
;
3) 
басқа
адамдар
(
Қоғамның
акционер
i 
емес
жəне
акционерд
i
ң
өк
i
л
i 
рет
i
нде
директорлар
кеңес
i
не
сайлауға
ұсынылмаған
(
ұсыныс
бер
i
лмеген
) 
жеке
адам
директорлар
кеңес
i
н
i
ң
мүшес
i 
болып
сайла
-
на
алады
. 
Мұндай
адамдар
саны
директорлар
кеңес
i 
құрамының
елу
процент
i
нен
аспауы
керек
) 
арасынан
сайланады
.
Директорлар
кеңесінің
айрықша
құзіреті
заңдарда
айқындалған
.
Құқықтың
өзге
субъектілерімен
болатын
қатынастардағы
акционерлік
қоғамның
мүддесін
тікелей
қорғайтын
орган
атқарушы
орган
болып
табылады
. 
Қоғам
өзінің
атқарушы
органы
арқылы
азаматтық
құқықтар
мен
міндеттерді
иеленеді
.
Атқарушы
орган
өкілеттілігінің
аясына
акционерлерд
i
ң
жал
-

75
пы
жиналысы
мен
директорлар
кеңес
i 
шеш
i
мдер
i
н
i
ң
орындалуын
ұйымдастыру
, 
сондай
-
ақ
шарттар
мен
мəмілелерді
жасасу
, 
қоғамның
мүлкіне
билік
ету
, 
қызметкерлерді
жұмысқа
қабылдау
жəне
шығаруды
, 
АҚ
өзге
де
басқару
органдарының
айрықша
құзіретіне
жатпайтын
өзге
де
мəселелерді
шешуді
қоса
алғанда
, 
АҚ
күнделікті
ісін
басқару
міндеттері
жатады
.
Акционерл
i
к
қоғамның
атқарушы
органы
алқалық
(
басқарма
) 
не
-
месе
жеке
дара
(
директор
, 
бас
директор
, 
президент
) 
болуы
мүмк
i
н
. 
Өзге
лауазымды
тұлғалар
(
директордың
орынбасары
, 
қаржы
директо
-
ры
жəне
т
.
б
.) 
жеке
-
дара
атқарушы
органның
қызметін
қамтамасыз
ете
отырып
, 
өздеріне
директор
ұсынған
өкілеттілік
шегінде
акционерлік
қоғамды
басқару
жөніндегі
қызметтерді
жүзеге
асырады
.
Азаматтардың
б
i
рлескен
кəс
i
пкерл
i
к
қызмет
үш
i
н
мүшел
i
к
нег
i
зде
олардың
өз
еңбег
i
мен
қатысуына
жəне
өнд
i
р
i
ст
i
к
коопера
-
тив
мүшелер
i
н
i
ң
мүл
i
кт
i
к
жарналарын
б
i
р
i
кт
i
ру
i
не
нег
i
зделген
ер
i
кт
i 
б
i
рлест
i
г
i 

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: