Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

150
сақтау
ниет
i
нс
i
з
өз
i
н
i
ң
мүл
i
кт
i 
иеленуден
, 
пайдаланудан
жəне
оған
бил
i
к
етуден
шеттейт
i
н
i
н
айқын
дəлелдейт
i
н
басқа
да
əрекеттер
жаса
-
уы
арқылы
жүзеге
асуы
мүмкін
.
Затттың
 
жоғалуы
ешкімнің
кінəсінсіз
, 
кездейсоқ
мəн
-
жайлардың
немесе
бой
бермейтін
күштің
салдарынан
орын
алуы
мүмкін
. 
Осыған
орай
, 
заттардың
кездейсоқ
жойылу
қаупі
меншік
иесіне
жүктеледі
.
Заттың
 
бүлінуі
меншік
иесінің
еркімен
не
еркінен
тыс
орын
алуы
мүмкін
. 
Соңғы
жағдайда
, 
меншік
иесі
өзіне
келтірілген
залалдың
орнын
толтыруды
талап
ете
алады
жəне
егер
, 
бүлінген
зат
сақтандырылған
болса
, 
сақтандыру
төлемін
ала
алады
.
Мемлекетт
i
к
менш
i
ктег
i 
мүл
i
к
:
1) 
азаматтар
мен
заңды
тұлғаларға
жекешеленд
i
ру
туралы
заңнамалық
акт
i
лерде
көзделген
жағдайларда
, 
шарттарда
жəне
тəрт
i
ппен
;
2) 
мемлекетт
i
к
менш
i
к
объект
i
лер
i
н
заңды
тұлғалардың
жарғы
-
лық
капиталдарын
төлеуге
(
қалыптастыруға
немесе
ұлғайтуға
) 
беру
арқылы
;
3) 
Қазақстан
Республикасының
заңдарында
т
i
келей
көзделген
өз
-
ге
де
жағдайларда
иел
i
ктен
шығарылып
, 
жекеменш
i
кке
бер
i
лед
i.
Қазақстан
Республикасының
заңнамасына
сəйкес
тек
мемлекеттік
меншікте
бола
алатын
, 
сондай
-
ақ
мемлекеттік
меншіктегі
жəне
Қа
-
зақстан
Республикасы
Президентінің
актілеріне
сəйкес
иеліктен
шығаруға
жатпайтын
мүліктер
иеліктен
шығарудың
объектісі
бола
алмайды
.
Жекешеленд
i
ру
туралы
заң
құжаттарында
көзделген
реттер
, 
жағдайлар
мен
тəрт
i
п
бойынша
ақылы
немесе
ақысыз
шарттардың
негізінде
мемлекетт
i
к
менш
i
ктег
i 
мүл
i
к
азаматтар
мен
мемлекеттік
емес
заңды
тұлғалардың
жекеменш
i
г
i
не
бер
i
лед
i.
Меншік
құқығының
 
мəжбүрлі
 
түрде
тоқтатылу
негіздерін
қарастырып
көрелік
.
Менш
i
к
 
иес
i
н
i
ң
 
м
i
ндеттемелер
i 
бойынша
 
мүл
i
ктен
 
ақы
 
өнд
i
р
i
п
 
алу
. 
Бұл
ретте
, 
мүлік
меншік
иесінің
еркінен
тыс
жəне
оған
ешбір
өтемақы
төленбестен
алынады
. 
Менш
i
к
иес
i
н
i
ң
м
i
ндеттемелер
i 
бойынша
мүл
i
ктен
ақы
өнд
i
р
i
п
алу
, 
егер
шартта
өзгеше
көзделмесе
, 
сот
тəрт
i
б
i
мен
жүрг
i
з
i
лед
i.
Заң
құжаттарына
сəйкес
өз
i
не
тиес
i
л
i 
бола
алмайтын
мүл
i
кке
адамның
 
менш
i
к
 
құқығының
 
тоқтатылуы
. 
Егер
заң
құжаттарымен
жол
бер
i
лет
i
н
нег
i
здер
бойынша
заң
құжаттарына
сəйкес
адамның
өз
i
не
тиес
i
л
i 
бола
алмайтын
мүл
i
к
оның
менш
i
г
i
нде
болып
шықса
, 

151
бұл
мүл
i
кт
i 
менш
i
к
иес
i, 
осы
мүл
i
кке
менш
i
к
құқығы
пайда
болған
кезден
бастап
б
i
р
жыл
i
ш
i
нде
иел
i
ктен
айыруға
ти
i
с
. 
Егер
менш
i
к
иес
i 
мүл
i
кт
i 
көрсет
i
лген
мерз
i
мде
иел
i
ктен
айырмаса
, 
ол
сот
шеш
i
м
i
мен
иел
i
ктен
ықтиярсыз
айырылуға
ти
i
с
, 
бұл
орайда
менш
i
к
иес
i
не
мүл
i
кт
i 
иел
i
ктен
айыру
жөн
i
ндег
i 
шығындары
шегер
i
л
i
п
, 
оның
құны
өтелед
i.
Реквизициялау
–
дүлей
апаттар
, 
авариялар
, 
жұқпалы
аурулар
, 
i
ндеттер
жəне
төтенше
сипаттағы
өзге
де
жағдайлар
болған
ретте
мүл
i
к
қоғам
мүддес
i 
үш
i
н
мемлекетт
i
к
органдар
шеш
i
м
i 
бойынша
заң
құжаттарында
белг
i
ленген
тəрт
i
п
пен
жағдайларда
менш
i
к
иес
i
нен
оған
мүл
i
кт
i
ң
құны
төлене
отырып
алып
қойылуы
мүмк
i
н
Тəркілеу
– 
заң
құжаттарында
көзделген
реттерде
мүл
i
к
менш
i
к
иес
i
нен
жасаған
қылмысы
немесе
өзге
де
құқық
бұзушылығы
үш
i
н
санкция
түр
i
нде
сот
тəрт
i
б
i
мен
тег
i
н
алынуы
мүмк
i
н
Жер
 
учаскес
i
н
алып
 
қоюға
байланысты
қозғалмайтын
мүл
i
кт
i 
иел
i
ктен
айыру
. 
Жер
учаскесі
меншік
иесінен
мемлекеттік
қажеттілік
үшін
алып
қойылуы
мүмкін
. 
Мұндай
алып
қоюларға
қалалардың
бас
жоспарлары
, 
аумаққа
бөлу
схемалары
жəне
өзге
де
қала
құрылысы
мен
жерге
орналастыру
құжаттары
негіз
болуы
мүмкін
.
Күт
i
мс
i
з
 
ұсталған
 
мəдени
 
жəне
 
тарихи
 
қазыналарды
 
са
-
тып
 
алу
. 
Мəдени
жəне
тарихи
қазыналарға
жатқызылған
заттардың
менш
i
к
иес
i 
бұл
қазыналарды
күт
i
п
ұстамай
, 
бұл
олардың
өз
мəн
i
н
жоғалту
қатер
i
н
төнд
i
рген
реттерде
мұндай
қазыналарды
мемлекет
менш
i
к
иес
i
нен
сот
шеш
i
м
i 
бойынша
сатып
алу
немесе
жария
саудаға
салып
сату
арқылы
алуы
мүмк
i
н
.
Ұлт
 
меншігіне
 
айналдыру
– 
жекеменшіктегі
мүлікті
мемлекет
-
тің
меншігіне
айналдыру
болып
табылады
. 
Мұны
меншік
иесінің
за
-
лалын
толықтай
өтей
отырып
, 
ұлты
меншігіне
айналдыру
туралы
заң
қабылдау
арқылы
жүзеге
асыруға
болады
.
9.1.4. 
Меншік
 
құқығының
 
нысандары
 
мен
 
түрлері
Жеке
Мемлекеттік
Субъектілері
: 
жеке
тұлғалар
(
аза
-
маттар
жəне
мемлекеттік
емес
заң
-
ды
тұлғалар
) 
Мемлекет
Қазақстан
Республикасында
мемлекетт
i
к
менш
i
к
пен
жекемен
-
ш
i
к
танылады
жəне
б
i
рдей
қорғалады
(
ҚР
Конституциясы
, 6 
бап
).

152
ҚР
АК
191, 192 
баптарында
меншік
түрінің
екі
нысаны
, 
яғни
жеке
жəне
мемлекеттік
нысандары
қарастырылған
.
Жекеменшік
Мемлекеттік
меншік
объектісі
айналымнан
алынған
заттардан
басқа
кез
келген
мүлік
болуы
мүмкін
.
объектісі
кез
келген
мүлік
болуы
мүмкін
.
Заңда
белгіленген
тəсілдер
бо
-
йынша
пайда
болады
, 
заңмен
тыйым
салынған
тəсілдерді
қос
-
пағанда
(
тəркілеу
).
Барлық
тəсілдермен
пайда
болады
. 
Кейбір
тəсілдер
тек
мемлекетке
ғана
тəн
(
тəркілеу
, 
салық
жинау
, 
иеліктен
алу
)
Меншік
иесінің
өкілеттік
көлемін
мемлекет
белгілейді
.
Мемлекет
өз
-
өзіне
меншік
иесі
ретінде
өкілеттік
белгілейді
.
Заң
құжаттарына
сəйкес
азаматтарға
немесе
заңды
тұлғаларға
тиес
i
л
i 
бола
алмайтын
жекелеген
мүл
i
к
түрлер
i
нен
басқа
кез
келген
мүл
i
к
жекеменш
i
кте
болуы
мүмк
i
н
.
Жекеменш
i
кте
болатын
мүл
i
кт
i
ң
саны
мен
құны
шектелмейд
i.
Мемлекеттік
меншік
түрлері
ҚР
АК
192-
бабында
мемлекетт
i
к
менш
i
ктің
екі
түрі
қарастырылған
:
а
) 
республикалық
б
) 
коммуналдық
Республикалық
менш
i
к
мемлекеттік
қазынадан
жəне
заң
құжаттарына
сəйкес
мемлекетт
i
к
республикалық
заңды
тұлғаларға
бек
i
т
i
л
i
п
бер
i
лген
мүл
i
ктен
тұрады
.
Республикалық
бюджетт
i
ң
қаражаты
, 
алтын
валюта
қоры
жəне
ал
-
мас
қоры
, 
мемлекетт
i
к
менш
i
кт
i
ң
жəне
Азаматтық
Кодекстің
193-
ба
-
бында
аталған
объект
i
лер
i 
жəне
мемлекетт
i
к
заңды
тұлғаларға
бек
i
т
i-
л
i
п
бер
i
лмеген
өзге
де
мемлекетт
i
к
мүл
i
к
Қазақстан
Республикасының
мемлекетт
i
к
қазынасын
құрайды
.
Коммуналдық
менш
i
к
жерг
i
л
i
кт
i 
қазынадан
жəне
заң
құжаттарына
сəйкес
коммуналдық
заңды
тұлғаларға
бек
i
т
i
л
i
п
бер
i
лген
мүл
i
ктен
тұрады
.
Жерг
i
л
i
кт
i 
бюджет
қаражаты
жəне
мемлекетт
i
к
заңды
тұлғаларға
бек
i
т
i
л
i
п
бер
i
лмеген
өзге
де
коммуналдық
мүл
i
к
жерг
i
л
i
кт
i 
қазынаны
құрайды
.

153
Мемлекетт
i
к
менш
i
ктег
i 
мүл
i
к
мемлекетт
i
к
заңды
тұлғаларға
ша
-
руашылық
жүрг
i
зу
немесе
оралымды
басқару
құқығымен
бек
i
т
i
л
i
п
бер
i
лу
i 
мүмк
i
н
.
Жекелеген
мемлекеттік
мекемелердің
иелігіндегі
мемлекеттік
мү
-
ліктің
құқықтық
режимінің
ерекшеліктері
заң
актілерімен
белгіленеді
.
Мемлекетт
i
к
мүл
i
кт
i 
мемлекетт
i
к
менш
i
кт
i
ң
бір
түр
i
нен
ек
i
нш
i-
с
i
не
беру
Қазақстан
Республикасының
Y
к
i
мет
i 
белгілейтін
тəрт
i
ппен
жүзеге
асырылады
.
Мүлікті
жекеменшіктен
мемлекеттік
меншікке
ерікті
жəне
өтеу
-
сіз
беру
Қазақстан
Республикасының
Үкіметі
айқындайтын
тəртіппен
жүзеге
асырылады
.
Коммуналдық
менш
i
ктег
i 
мүл
i
кт
i 
жерг
i
л
i
кт
i 
мемлекетт
i
к
басқарудың
б
i
р
деңгей
i
нен
ек
i
нш
i 
деңгей
i
не
беру
Қазақстан
Рес
-
публикасындағы
жерг
i
л
i
кт
i 
мемлекетт
i
к
басқару
туралы
заңнамалық
акт
i
лерде
айқындалған
тəрт
i
ппен
жүзеге
асырылады
.
Жерге
жəне
басқа
да
табиғи
ресурстарға
менш
i
к
құқығы
ҚР
АК
193-
бабында
белгіленген
. 
Жер
, 
оның
қойнауы
, 
су
, 
өс
i
мд
i
к
жəне
жану
-
арлар
дүниес
i, 
басқа
да
табиғи
ресурстар
мемлекетт
i
к
менш
i
кте
бола
-
ды
. 
Жер
заң
акт
i
лер
i
нде
белг
i
ленген
нег
i
здерде
, 
шарттар
мен
шектер
-
де
жекеменш
i
кте
болуы
да
мүмк
i
н
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: