Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

163
месе
дербес
актіні
шығаруы
салдарынан
меншік
иесіне
келтірілген
шығынды
өтеуі
,
мысалы
, 
салық
немесе
кеден
органдары
негізсіз
мүлікті
алып
қойған
реттегі
оларға
қойылатын
талаптар
; 
в
) 
заңнамалық
актілерде
қарастырылған
негіздер
бойынша
оны
тоқтатқан
ретте
меншік
құқығын
қорғау
,
мысалы
, 
мемлекеттік
мұқтаждыққа
жер
учаскелерін
алып
қойған
ретте
келтірілген
шығынды
өндіру
туралы
меншік
иесінің
талаптары
.
Менш
i
к
 
иес
i
н
i
ң
 
мүл
i
кт
i 
өзген
i
ң
 
заңсыз
 
иелену
i
нен
 
талап
 
ету
i 
(
виндикациялық
 
талап
)
ҚР
АК
260-
бабына
сəйкес
меншік
иесі
өзгенің
заңсыз
иелігіндегі
өзінің
мүлкін
талап
етуге
құқылы
. 
Иеленбейтін
меншік
иесі
, 
сондай
-
ақ
меншік
иесі
емес
болса
да
, 
мүлікті
заңға
немесе
шартқа
(
мысалы
, 
жалға
алушы
, 
сақтаушы
) 
орай
алатын
тұлға
талап
қоюшы
бола
ала
-
ды
. 
Ол
өзінің
аталған
мүліктің
меншік
иесі
екендігін
, 
өзінің
меншік
құқығының
бұзылғандығын
жəне
жауапкердің
осы
мүлікті
заңсыз
иеленетіндігін
дəлелдеуі
тиіс
.
Заңсыз
иеленуші
тұлға
жауапкер
болып
табылады
. 
Заңсыз
ие
-
ленудің
құқықтық
негізі
болмайды
. 
Ол
мысалы
, 
адамның
ұрлық
, 
көмбені
өзіне
меншіктеуі
арқылы
өзгенің
затын
өз
бетінше
иеленген
ретте
, 
сондай
-
ақ
мүлікке
билік
етуге
құқығы
жоқ
өзге
тұлғадан
затты
алған
реттерде
туындайды
.
Виндикациялық
талаптың
пəні
өзгенің
заңсыз
иелігіндегі
өзінің
мүлкін
қайтаруды
талап
етуі
болып
табылады
. 
Осы
ретте
, 
меншік
иесінің
иелігінен
шыққан
мүлік
заттай
сақталуы
тиіс
. 
Міне
, 
осылай
-
ша
, 
меншік
иесіне
тиесілі
болған
тек
жеке
-
дара
анықталған
затты
ғана
талап
етуге
болады
. 
Егер
аталған
зат
жойылған
, 
қайта
өңделген
немесе
тұтынылған
болса
, 
онда
меншік
құқығы
оған
тоқтатылды
деп
саналады
жəне
оны
талап
ету
мүмкін
емес
. 
Мұндай
жағдайда
меншік
иесі
өзге
талапты
қою
арқылы
өзінің
құқығын
қорғай
алады
. 
Мысалы
, 
келтірілген
зиянды
өндіріп
алу
туралы
талап
-
арыз
.
Заңсыз
иеленуші
өзінің
адал
немесе
адал
емес
иеленуші
екендігіне
қарай
меншік
иесінің
алдында
əралуан
жауаптылыққа
тартылады
. 
Өзінің
заңсыз
алғандығын
білмесе
жəне
білуге
тиіс
болмаса
, 
онда
заңсыз
иеленуші
адал
деп
танылады
. 
Ал
, 
заңсыз
иеленгендігін
білген
немесе
білуге
тиіс
болған
тұлға
адал
емес
иеленуші
деп
танылады
.
Адал
емес
иеленушіден
затты
барлық
жағдайда
алып
қоюға
бо
-
лады
. 
Өйткені
ол
өзгенің
затын
заңсыз
жолдармен
иеленген
. 
Адал

164
иеленушіге
қатысты
заңда
виндикациялаудың
бірқатар
шектеулері
қарастырылған
. 
Меншік
иесінен
заттың
қалай
шыққаны
жəне
мүлік
-
тің
ақылы
не
ақысыз
алынғандығы
ескеріледі
.
Біріншіден
, 
егер
адал
иеленуші
мүлікті
ақысыз
алған
болса
, 
онда
меншік
иесі
затты
барлық
жағдайда
алып
қоя
алады
. 
Егер
мүл
i
кті
адал
иеленуші
ақылы
алса
, 
мүл
i
кт
i 
менш
i
к
иес
i 
немесе
менш
i
к
иес
i 
мүл
i
кт
i 
иеленуге
берген
адам
жоғалтқан
, 
не
мұның
екеу
i
нен
де
ұрланған
, 
не
олардың
иелену
i
нен
бұлардың
ерк
i
нен
тыс
өзге
жолмен
шығып
қалған
ретте
ғана
менш
i
к
иес
i 
бұл
мүл
i
кт
i 
алушыдан
талап
ет
i
п
алдыруға
құқылы
.
Мүліктің
меншік
иесінің
еркінен
тыс
шығуы
мұны
меншік
иесінің
кінəсіне
қоюға
болмайтындығын
білдіреді
(
мысалы
, 
өрт
, 
су
тасқыны
).
Мүлік
меншік
иесінің
иелігінен
оның
еркімен
шыққан
рет
-
те
мəселе
басқалай
шешіледі
. 
Мысалы
, 
меншік
иесі
мүлікті
жалға
берсе
, 
ал
жалға
алушы
оны
адал
иеленушіге
сатып
жіберсе
, 
онда
меншік
иесінің
ондай
иеленушіге
қойған
виндикациялық
талабы
қанағаттандырылуға
жатпайды
.
Аталған
ережелер
ұсынушыға
бер
i
лет
i
н
ақшаны
, 
сондай
-
ақ
бағалы
қағаздарды
адал
иеленуш
i
ден
талап
ет
i
п
алдыруға
бол
-
майтын
жағдайларға
қолданылмайды
. 
Виндикациялаудың
бұл
шектеулері
азаматтық
айналымға
қатысушылар
тарапынан
айналым
құралы
ретіндегі
оларға
жоғарылатылған
сенімді
қамтамасыз
ету
мақсаттарында
енгізілген
.
Сондай
-
ақ
, 
егер
мүл
i
к
сот
шеш
i
мдер
i
н
атқару
үш
i
н
белг
i
ленген
тəрт
i
п
бойынша
сатылған
болса
, 
мүл
i
кт
i 
талап
ет
i
п
алдыруға
жол
бер
i
лмейд
i. 
Өйткені
бұл
ретте
мүлік
меншік
иесінен
мəжбүрлі
түрде
алынады
жəне
сот
орындаушысы
арқылы
сатылады
.
Өнімдер
мен
кірістердің
заңи
тағдыры
иеленушінің
адал
немесе
адал
еместігіне
қарай
айқындалады
. 
Мысалы
, 
адал
емес
иеленуші
заңсыз
телену
кезіндегі
алған
барлық
өнімдері
мен
кірістерін
меншік
иесіне
қайтаруға
немесе
өтеуге
міндетті
болады
. 
Ал
адал
иеленуші
өзінің
иеленуінің
заңсыз
екендігі
жайлы
білген
немесе
меншік
иесінің
талап
-
арызы
бойынша
сотқа
шақыру
қағазын
алған
сəттен
былайғы
кірістерін
қайтаруға
міндеттенеді
. 
Адал
иеленуш
i 
өз
кезег
i
нде
менш
i
к
иес
i
нен
мүл
i
ктен
табыс
есептелет
i
н
уақыттан
бастап
ол
мүл
i
кке
жұмсаған
қажетт
i 
шығындарды
менш
i
к
иес
i
н
i
ң
өтеу
i
н
талап
етуге
құқылы
. 
Арам
ниетт
i 
иеленуш
i 
мұндай
өтемд
i 
иеленуш
i
н
i
ң
талабын
сот
нег
i
зд
i 
деп
тапқан
реттерде
толық
немесе
i
ш
i
нара
алуға
құқылы
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: