Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясы М. О.Әуезов атындағы Әдебиет және Өнер Институты
жүктеу/скачать 1,11 Mb.
|
аза стан Республикасы ылым Академиясы М. О. уезов атында ы де
| TYCIHIKTEP
ШЕШЕНДІК АРДАУ СӨЗДЕР АСАНҚАЙҒЫ МЕҢ ӘЗ ЖӘНІБЕК ОҒҚ, ҚҚ, п. 613. Нұсқа Павлодар облысы, Майқайың станциясыньщ тұрғыны Омар Иманбаевтың 1962 жылы тапсырған материалынан алынды. МАЙҚЫ БИ МЕН АЛАША ХАН — оғқ. ққ. п. біз: О. Имагібаев қолжазбасынан. Майқы —XII—XIII ғасырларда өмір сурген қоғам қайраткері, Қазақ шешендік өнерінің негізін салушы. БАЙДАЛЫ МЕН АЙҒАНЫМ Нұсқа Тиесовтың «Жиделібай» (1959) жинағынан алынды. Байдалы Орталық Қазақстанда ХҮІІІ—XIX ғасырларда өмір сүрген шешен- би. Ал Уәли хан (1781—1821) Абылайдьщ үлкен ұлы. Айғаным (1783— 1858) Уәлидің кіші әйелі, Шыңғыс сұлтанның шешесі, Шоқан Уәлиханов-тың әжесі. ЖИДЕБАЙ МЕН ҚАРАМЕНДЕ ӘӨИ, ҚҚ. п. 140. . Қарағанды облысы, Қоңырат ауданының тұрғьіны Әлихан Мұқажан-ұлынан Жағыфар Хұсайынов 1950 жылы жазып алған. Әлтеке Жидебай —ХҮШ ғасырда өмір сүрген батыр. Тобықты Қараменде — белгілі шешен би. \ ҮШ сыншы ӘӨИ, ҚҚ, п. 502. Нұсқа Жезқазған облысы, Мойынты станциясыііың тұрғыны Қази Сәулебаевтан жазып алынған. ЕЛДІ БЕКЕМ БИЛЕЙДІ, БЕКЕМДІ ШЕШЕМ БИЛЕЙДІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 502. Кітапханаға 1946 жылы түскен. Бекболат — Қазыбектің баласы, ХҮШ ғасырда өмір сүрген шешен би. БЕКБОЛАТ ПЕН БІР ТӨРЕ — Тарихта екі Бекболат би болған. Біріншісі — Қаракесек Қазыбек бидің баласы, екіншісі соның замандасы Қарауыл Қанай бидің баласы. Мұңда аталатын Қанай баласы Қарауыл Бекболат шешен. «ШЕРНИЯЗ АҚЫН МЕН ЕДІМ» ӘӨИ, ҚҚ, п. 139. Ел аузынан жазып алған Б. Адамбаев. Шернияз Жарылқасұлы (1817—1881)— белгілі ақын әрі шешен. ^ , «БІЗ СІЗДІ ІЗДЕП ҚЕЛДІК БАЯНАС ДЕП» ӘӨИ, ҚҚ, п. 139. . Ел аузынан жазып алған Б. Адамбаев. ШЕРНИЯЗДЫҢ БАЙСАҚАЛҒА АЙТҚАНЫ Сонда. ЖЕТЕС ШЕШЁНІҢ ӘБІЛҚАЙЫРҒА АЙТҚАНЫ ӘӨИ, ҚҚ, п. 140. Нұсқа Қарағанды облысы, Қоңырат ауданында тұратын Мұхамед-жаннан жазып алынған. ҒАЛЫМНЫҢ ХАТЫ ӨЛМЕЙДІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. Нұсқа О. Иманбаевтың -қолжазбасынан алынды. ДОСБОЛДЫҢ ӘЙЕКЕГЕ АЙТҚАНЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1059. Жинаущы Байысов 1944 жылы тапсырған. Әйеке Бекежанұлы Қызыл-орда қазақтарына болыс болған шұбыртпалы арғын, ақын Нартайдың аталары. БШКПІН ДЕП МАҚТАНБА Нұсқаны Петропавл қаласының тұрғыны Мұхамеджан Меңдібайұлы-нан К. Қаңтарбаев 1962 жылы жазып алған. Құнанбай Өскенбайұлы (1804—1886)—Қарқаралыға аға сұлтан болған шешен бй, Абайдың әкесі, руы — тобықты. ЖҮМЫРБАЙ АҚЫННЫҢ ЖӘҢГІР ХАНҒА АЙТҚАНЫ ӘӨИ, ҚҚ, п. 139. Орал, Гурьев облыстарына ғылыми сапар кезінде (1957) ел аузынан жазылып алынған. ШИЫРБАЙ ЖЫЛҚЫШЫНЫҢ СӨЗДЕРІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057. Б. Алманов 1936 жылы тапсырған. ЫБЫРАЙДЫҢ ЕСЕНБЕРЛІГЕ АЙТҚАНЫ ӘӨИ, ҚҚ, п. 140. Солтүстік Қазақстан облысы, Преснов ауданы, Баянауыл советінде тұратын Ермұхан Жамықұлынан Ж. Хұсайынов 1950 жылы жазып алып, институ-шд сол жылы тапсырған, көп нұсқалы сөз. ТӨЛЕ БИ ШИТҮЛКІ БАЛА ОҒҚ, ҚҚ, п.,1060. Ғылыми кітапханаға Отарбай 1947 жылы тапсырған. СӨЗДЩ АТАСЫ МЕН АНАСЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. Ғылыми кітапханаға X. Байысов 1931 жылы тапсырған. ӘРКІМ АЗСА, ҚАТАРЫМЕН АЗАДЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. ЖАРЛЫНЫҢ ПІРІ — ЖАЛТАҢ AT A - ОҒҚ, ҚҚ, п. 1059. ҮШ АРСЫЗ, ҮШ ҒАЙЫП, ҮШ ЖЕТІМ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1062. ? ( Мұнда аталатыны Әз Жәнібек — қазақтың алғаніқы хандарының бірі, Қарабас шешен туралы дерек жоқ. Сөз баспаға бірінші рет ұсынылып отыр. , ҮЙСШБАЙ ШЕШЕН МЕН ТӨРЕ ӘӨИ, ҚҚ, п. 502. Қарағанды облысына ғылыми сапар кезінде Б. Адамбаев ел аузынан жазып алған. . - «ЯПЫРМАЙ, МЫНА ТОҚТЫ ЕМБЕГЕН БЕ?» ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. Әркімнің атынан айтылатын, елге көп тараған сөз. «БАҚЬІТ ҚҮСЫ ҚАРА ШЫБЫНҒА АЙНАЛДЫ» ОҒҚ, ҚҚ, п. 1059. X. Байысов 1939 жылы тапсырған. КЕДЕЙЛІКТЕН ЖАМАН ЖОҚ Қ. Қаңтарбаевтың қолжазбасынан алынды. Сөздің «Байдалы би айтты» дейтін және басқа да нұсқалары бар. ЖОЛДАСТЫҢ МЫҢЙН АЛМА, БІРШ АЛ -ОҒҚ, ҚҚ, п. 1058. Ел аузынан Бозтай Жақыпбаев жазып алған, кітапханаға 1940 жылы түскен. БІЛГЕНДЕРДЕН ҒИБРАТ АЛ С. Сейфуллин. «Қазақ әдебиет!», ҮІ-том, Алматы, 1964. АҚТАЙЛАҚ ПЕН ҚАНАЙ ШЕШЕН ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057. Сөзді Ғали Әбетов ақын Иманжан Жылқайдаровтан 1948 жылы жа-зып алған. Ақтайлақтан Сабырбай, одан Қуандық (қыз), одан белгілі Төлеу ақың туады, атамекендері — Аякөз маңы. Қарауыл Қанай ійешен — Тоқсейіт бидің баласы, ХҮШ ғасырда жасаған. Қанайдан Жаманқара, Есімхан, Есімханнан Бекболат. Бекбоііат тұқымы Көкшетау облысында, көбісі «Игілік» колхозында тұрады. ҚАТЫН АЛМА, ҚАЙЫН АЛ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1065. Ел арасына көп тараған белгілі сөз. Бұл Тоқа Беріш Аманжол би айхты деген нұсқасы. Ел аузынан жазып алған ақын Мәриям Хакімжа-нова. «ЖАР БАСЫНА ҮЙ ТІКПЕ» С. Сейфуллин, «Қазақ әдебиеті», Алматы, 1964. МЕН КЕДЕЙЛІКТЕН ӨШІМДІ АЛДЫМ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057. Т. Ысмайылов кітапханаға 1974 жылы тапсырған. «Мүсет бидің совет-ник Тұрлыбекке айтқаны» дейтін сөз. ЖҮЙРІКТЩ БІР МШІ БАР ОҒҚ, ҚҚ, п. 1065. Әр түрлі нұсқада әркімнің ойынаи айтылатын. сөз. Бұл нұсқасы Омбы облысы, Азов ауданы, «Жолбасшы» колхозының мүшесі Қ. Ақ- қожаұлынан жазып алынған. • ч ҚАС ЖАҚСЫНЫҢ БЕЛГІСІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057. Жамансары батыр айтқан деген сөз. АҚ САУЫТТЫҢ БЕЛГІСІ Қ. Ақбергенов чгапсырған материалдардан алынды. СУАЛМАЙТЫН СУАТ ЖОҚ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1068: Омбы облысы, Азов ауданы, Банзе аулының тұрғыны Күлмақай Аққожаұлынан отызыншы жылдары жазып алынған. ЖІГІТ ЕДІМ, МҮНДАЙ БОЛДЫМ 0, Иманбаевтың қолжазбасынан алынды. СУДА СУАТ ЖАМАН ЕКЕН ОҒҚ, ҚҚ, п. 1064. Кітапханаға 19.46 жылы түскен. Қызылқұрт Теке би айтқан дейтін сөз. АТЫҢ ЖАМАН БОЛСА... ОҒҚ, ҚҚ, п. 1068. Қ. Аққожаұлынан жазып альшған." БІРЕУДЕН АЛСАҢ АМАНАТ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1063.' Белгілі мәтел сөз. «™ ТОСЫЛМАС ЖҮЙРІК БОЛМАС ОҒҚ, ҚҚ, п. 1063. Белгілі мәтелге айналып кеткен сөз. ТАМАН ЖАРЛЫ ЖИЫЛСА... ОҒҚ, ҚҚ, п. 1060. БІЛГЕН ЕРГЕ ҚҮН ЖЕТПЕЙТІН КҮН БОЛАДЫ Қаз.ақтың Абай атындағы педагогикалық инетитутының кітапханасы. Ә. Мәмбетованың диссертациясынан алынды. БІЛШ АЙТҚАН СӨЗГЕ ҚҮН ЖЕТПЕЙДІ Ә. Мәмбетованың диссертациясынан алынды. ҮШ ШЫРАҚ ПЕН ҮЩ ИТ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. ҮШ РИЯЛ МЕН МЫЛЖЫҢ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. ЖЕТІ ЖОҚ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1061. БАТЫРЛЫҚТАН HE ПАЙДА? ОҒҚ, ҚҚ, п. 1067. Ел аузынан жазып алған Төкіш Жанкісіұлы.. Бағаналы Ерден батыр Сандыбай баласы ХІХғасырда өмір сүргең, аға сұлтан болған. ҚАРАТАУ ТӨБЕ БОЛАР ТАС КЕТКЕН СОҢ оғқ; ққ, п. Ю61. ҚҰТ БІТЕЙІН ДЕСЕ Ә. Мәмбетованың диссертациясынан алынды. Сөздің алғашқы нұсқасын ел аузынан 1939 жылы Б. Жақыпбаев жазьш алған. ІЛГЕРІ БАСҚАН АДАМҒА ӘӨИ, ҚҚ, п. 612. С. Мұқановтың қолжазбасынан алынды. МШСІЗ БАР МА? ОҒҚ, ҚҚ, п. 613. О. Иманбаевтың материалынан алынды. ЕЛУ — ЕРДЩ ЖАСЫ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1063. ' ЕКІ ЖАҚСЫ ДОС БОЛСА... оғқ, ққ, п. 1068. ; Бала бидің атынаң айтылатын сөз. ' ., ӘДІЛ БИДІҢ КЕГІ ЖОҚ ОҒҚ, ҚҚ, п. Қ. Қаңтарбаев материалынан алынды. Ноғай қарауыл Шауыпкел батыр ХҮІІІ ғасырда жасаған, батырлығымен бірге шешен болған. БАТА СӨЗ A. В. Васильевтьщ «Образцы киргизской народной словесности» (Оренбург, 1898, с. 22.) деген жинағынан алынды. ӘРБІР ПӘЛЕҢНЕН САҚ^ГА! Ә, Оспанұлы мен Қ. Қаңтарбаев материалынак алынды. АҚҚУ ҮШЫП КӨЛГЕ КЕТТІ С. Сейфуллин. «Қазақ әдебиеті» (1932, 1964). ТҮЯҒЫ БҮТІН ТҮЛПАР ЖОҚ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1064. Ел арасына көп тараған. ТЕҢІЗ БАСТАН БЫЛҒАНДЫ С. Сейфуллин. «Қазақ әдебиеті» (1932, 1964). Нұсқада аталатын Шыңғыс хан (1156—1227), шын аты Тимушин Есугейұлы, монғол жұртының ұлы -ханы, қолбасы, қазақ хандарының түп атасы. АҚСАҚ ҚҮЛАН, ЖОШЫ ХАН С. Сейфуллин, «Қазақ әдебиеті» (1932, 1964). Нұсқада аталатын Жошы хан (1187—1227) Шыңғыс ханның үлкен ұлы, 1219—1221 жыл-дарда Ертістен Еділге дейінгі жерді меқендейтін Дещті — Қыпшақ ұлысын басқарғаң. Өлген жері, басына орнатылған сағанасы Үлытау бойында, Кеңгір өзенінің жағасында. АРҒЫМАҚ AT СҮРІНДІ Жинаушы Т. Ауатановтыі< материалынан алывды. УА, БАЙҒАРА, БАЙҒАРА! С. Сейфуллин, «Қазақ әдебиеті» (Алматы, 1932, 1964). АУРУ КӨҢІЛІН КІМ АШАР? ОҒҚ, ҚҚ, п. 613. / О. Иманбаев тапсырған материалдан алынды. ҰЛЫ ӨЛМЕГЕН РУДА ЖОҚ • Д. Шаханұлы мен Қ, Қаң^арбаевтың материалынан алынды. Нұсқада аталатын Тезек төре Нұралы Әділұлы Жетісуда Албан елін билеген әкім әрі ақын, Шоқан Уәлихановтьщ қайынағасы, қартайып 1880 жылдары қайтыс болған. ; ШОРМАН МЕН ҚҮДАЙМЕНДЕ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1063. Көп нұсқалы сөз. Бұл нұсқасы Қ. Ақбергеновтың қолжазбасынан алынды. " I . , ■ ҚАЙРЫСЫЗ, МҮҢСЫЗ ЖАН БАР МА? ОҒҚ, ҚҚ, п. 1063. Нұсқада аталатын Ерден Саңдыбаев — аға сұлтан болған. Ш. Уәлиха-новтың замандасы. Қаржас Шорман — Шоқанның туған шешесі Зей-нептің әкесі, шешен би болған. ӨЛІМДІ ЕР КӨТЕРЕДІ ОҒҚ, ҚҚ, п. 1065. Кітапханаға ақын Қалижан Бекхожин 1936 жылы тапсырған. УА, ЕРДЕН! , Жинаушы Қ. Қаңтарбаев Көкшетау облысы, Октябрь ауданы, Марьевка қыстағында тұратын Дүйсен Жапаровтан 1932 жылы жазып алған. ТҮЛПАР БАР МА ТҰЯҒЫ МАЙРЫЛМАҒАН? , Көкшетау облысы, «Бишікөл» совхозының тұрғыны Қазкен Ораз-бекұлынан 1962 жылы жазып алынған. САБЫРЛЫҚ КЕРЁК ҚАЗАҒА О. Оспанұлы мен Қ. Қаңтарбаев материалынан алынды. ШЕШЕНДІК ТОЛҒАУ СӨЗДЕР - " - ■ ■ БҮЛ ДҮНИЕДЕ HE ЖЕТІМ? ОҒҚ, ҚҚ, п. 1057. БҮЛ ДҮНИЕДЕ HE ЖАМАН? ӘӨИ, ҚҚ, п. 139. Гурьев облысына ғылыми сапар кезінде Шевченко ауданы, Ерәлиев атыңдағы колхоздың мүшесі Бүркітбай Сәрсенбаевтан Б. Адамбаев жазып алған. БАЙҚАСАҢ, ЖАҚСЫ ҚАНДАЙ, ЖАМАН ҚАНДАЙ? Нұсқа Қ. Қацтарбаев материалынан алынды. БИІК ТАУҒА ЖАРАСҚАН С. Сейфуллил, «Қазақ әдебиеті», (1932, 1964). 1 жүктеу/скачать 1,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|