Қазақстан республикасы мәдениет және ақпарат министрлігі

Литература

1. Челышкова М.Б. Теория и практика конструирования педагогических тестов: Учеб. пособие. – М.: Логос, 2002. – 432с.

2. 
   Backman L. Palmer A. Language Testing in Practice. Oxford: Oxford University Press, 1996.
   

3. Spolsky B. Language Testing in the Modern Language Journal.

Инновационные технологии – это система методов, способов, приемов обучения, воспитательных средств, направленных на достижение позитивного результата за счет динамичных изменений в личностном развитии учащихся в современных социокультурных и полилингвальных условиях [1, с.22; 2, с.45]. Педагогические инновации могут либо изменять процессы воспитания и обучения, либо совершенствовать. Инновационные технологии сочетают прогрессивные креативные технологии и стереотипные элементы образования, доказавшие свою эффективность в процессе педагогической деятельности.

Внедрение эффективной, четко реализуемой технологии в обучении иностранному языку обеспечивает существенное повышение вероятности получения запланированного результата и выхода продукции качества, которая трактуется как «некоторая совокупность методов, методик, приемов, позволяющих выйти за пределы традиционных способов обучения, обеспечить достижение более обобщенных целей, таких как интеллектуальное развитие обучаемых, степень достижения которых трудно оценить достаточно объективно» [3, с.129].

В используемых нами на занятиях по иностранному языку педагогических технологиях выделяются: концептуальная основа; содержательная часть обучения (цели обучения и содержание учебного материала) и технологическая часть (организация учебного процесса, методы и формы учебной деятельности, методы и формы работы педагога; диагностика). Такой инновационный подход к учебному процессу способствует развитию у студентов осваивать новый опыт на основе целенаправленного формирования творческого и критического мышления, опыта и инструментария учебно-исследовательской деятельности, ролевого и имитационного моделирования».

На кафедре германской филологии СКГУ имени М.Козыбаева созданы все условия для использования в учебном процессе инновационных технологий, создан целый комплекс современных технологий обучения иностранным языкам. Новизна такого комплекса предопределяется использованием таких составляющих, как: 1) функциональная: комплекс полифункционален и при использовании его для любой из выделенных целей (учебно-методической, справочно-информационной) одновременно активизируются другие; целевая вспомогательность определяется единством информации и программного обеспечения; 2) предметно-содержательная: рассматриваются вопросы не только практического использования технических средств и новых информационных технологий, но и методы и приемы, позволяющие на новом качественном уровне отрабатывать все виды учебной нагрузки, предоставляется возможность получить практические навыки в освоении наиболее перспективных технологий, построить собственные обучающие модули и программы; 3) информационная: предпринимается попытка свести в единую систему самые разные типы и виды технических средств обучения, методов и методик преподавания, новых информационных технологий, дать систему критериев целесообразности использования того или иного средства в зависимости от целевых установок курса; 4) дидактическая: комплекс является реализацией концепции новой образовательной информационной среды и предназначен для неограниченного использования преподавателями, выпускниками факультета и будущих учителей в различных режимах педагогической работы (лекции, самостоятельные занятия, лабораторные, практические работы, справочная поддержка и т.д.).

Структура такого комплекса состоит из программы обязательных и элективных курсов; «скрин-шот» курсов; методических указаний – пособие для пользователя комплекса и «интерактивных технологий в образовании» – презентационный модуль на Flash-носителе.

В качестве цели можно обозначить повышение компетенции преподавателей в области максимально эффективного использования новых информационных, коммуникационных и интерактивных технологий, в создании и развитии универсальной образовательной сферы, стимулирование становления новой культуры педагогического мышления. Поэтому и задачами являются: а) формирование у студентов представлений о существующих и перспективных информационных технологиях, используемых в образовании; б) ознакомление с возможностями аппаратного обеспечения и программной поддержки для построения учебных курсов с использованием интерактивных технологий; в) ознакомление со спецификой и опытом разработки учебно-методических комплексов в условиях использования новых информационных интерактивных технологий; г) освоение студентами, в режиме решения творческих образовательных задач, практических навыков работы с аппаратным и программным комплексом интерактивных устройств и технологий.

Посредством разработанного на нашей кафедре комплекса по продвинутому изучению языков на практике реализуются поставленные в программе цели и задачи, который включает в себя: видеокомпьютерную систему различных теоретических дисциплин, включенных в учебный план на кафедре, с помощью которой преподаватель проводит лекционные и семинарские занятия в специально оборудованной аудитории; «скрин-шот» – специальный раздаточный материал, специфика которого состоит в том, что помимо справочно-информационной функции, он выполняет функцию активизатора творческой деятельности студента при заполнении им специально разработанных схем, блоков, указателей при изучении тем по лексике, грамматике и т.д., для чего пространство каждой двухсторонней страницы конспекта специально организуется; набор интерактивных технических и программных средств обучения.

Такие интерактивные занятия очень важны для освоения языка на любом этапе, так как на основе теоретической базы одной дисциплины, где разработана базовая схема учебного процесса, основывающаяся на новых информационных компьютерных технологиях, возможно создание целой серии других технологий в зависимости от специфики изучаемого курса.

Отметим характерные особенности предлагаемой схемы учебного процесса. Во-первых, системная связь с существующими технологиями обучения, органичное включение в традиционные формы ведения учебного процесса, не требующее существенной перестройки ни психологии преподавателя, ни психологии восприятия материала обучаемыми; во-вторых, проведение всех видов учебной работы с использованием мультимедийной обучающей системы, демонстрируемой и управляемой с помощью интерактивных устройств; в-третьих, использование сетевых технологий и ресурсов международных компьютерных сетей, позволяющих решать задачи на принципиально новом информационном уровне.

Работа с интерактивными устройствами (досками) существенно помогает освоению студентами иностранного языка. Это хороший выбор для тех преподавателей, которые хотят заинтересовать своих студентов, повысить посещаемость, облегчить усвоение материала.

Используемые нами интерактивные доски обладают свойством прямой проекции, когда проектор помещается перед доской на подставке. Сенсорные технологии в таких интерактивных досках реализуются двумя способами. Сенсорная резистивная интерактивная доска состоит из двух слоев тончайших проводников, которые реагируют на прикосновение к поверхности экрана. Такие доски очень подходят для наших условий: они надежны и не требуют каких-либо специальных приспособлений, которые могут потеряться или сломаться. В DViT (Digital Vision Touch) технологии используются маленькие цифровые видеокамеры, которые располагаются по углам экрана и фиксируют каждое прикосновение к нему.

Мы используем интерактивные доски при работе как в большой аудитории, так и в маленьких группах. С их помощью можно разнообразить процесс обучения: преподаватель может читать лекцию, используя одновременно текст, аудио- и видеоматериалы, DVD, CD-ROM и Интернет-ресурсы. Писать и делать пометки можно поверх всех документов, диаграмм и вебстраниц. Любую информацию, отображенную на интерактивной доске, можно распечатать, сохранить, отправить по электронной почте и поместить на сайт.

Отметим, что интерактивные доски не требуют много мест, не нуждаются в постоянной технической поддержке. К интерактивным доскам прилагается программное обеспечение, возможности которого варьируются в зависимости от производителя. Некоторые программы позволяют работать с текстом и объектами на доске, сохранять информацию и превращать письменный текст в печатный. Другие включают в себя обобщающие материалы, а также предлагают специальные возможности для работы в классе.

Наши преподаватели могут воспользоваться дополнительными ресурсами: образовательными программами, обучающими материалами, которые можно загрузить из Интернета, а также присоединиться к сообществам в сети бесплатно.

Обучение с помощью интерактивных досок существенно отличается от привычных методов преподавания, хотя основы успешного проведения занятия одни и те же. Прежде всего, любое занятие, в том числе и с использованием интерактивных технологий, должно иметь четкий план и структуру, достигать определенных целей и результатов. Все это помогает нашим студентам лучше усвоить материал и соотнести его с тем, что они уже знают.

Среди основных этапов, по которым развивается обычное занятие на нашей кафедре, можно выделить следующие: подготовка к началу занятия; объяснение целей занятия; введение в новую тему или задание – может повторяться несколько раз в течение занятия, так как является основой; развитие темы при участии самих студентов; обсуждение в конце занятия того, что было пройдено, а также самого процесса обучения.

Структура занятия с использованием интерактивных устройств может меняться. А в некоторых случаях интерактивная доска может стать незаменимым помощником, например, при так называемом индуктивном методе преподавания, когда студенты приходят к тем или иным выводам, сортируя полученную информацию.

Преподаватель может по-разному классифицировать материал, используя различные возможности доски: перемещать объекты, работать с цветом, – при этом привлекая к процессу студентов, которые затем могут самостоятельно работать в небольших группах. Иногда можно снова обращать внимание обучаемых на доску, чтобы они поделились своими мыслями и обсудили их перед тем, как продолжить работу.

Однако, важно понимать, что эффект от использования интерактивных технологий во многом зависит от самого преподавателя, от того, как он применяет те или иные возможности доски.

Работа с интерактивными досками делает любое занятие динамичным, благодаря этому можно заинтересовать студентов первых курсов уже на начальном этапе урока. Преподаватель может, к примеру, написать на доске задания или вернуться к предыдущему материалу, чтобы проверить, как обучаемые его усвоили.

Исследования многих ученых [4, с.31; 1, с.23] показали, что работа с интерактивными досками улучшает восприятие материала студентами. Занятия такого рода могут проводиться по любой теме в группах разных лет обучения. Необходимо помнить, что в данном виде работы очень правильно поставить вопрос, так как этот метод обучения больше ориентирован на процесс поиска правильного ответа, а не на его результат. Сразу отметим, что все вышеперечисленное можно сделать и с помощью традиционных методов. Карты и фотографии можно показать на обычном проекторе, песню прослушать на кассете или диске, а фильм показать на телевизоре с помощью видеомагнитофона.

Однако, преимущества использования интерактивной доски для студентов и преподавателя существенны. Преподаватель может располагать необходимые материалы внутри одного файла, связывая их гиперссылками. Аудио- и видеофайлы можно легко контролировать с помощью доски, проигрывая небольшие отрывки, если это необходимо. Любые замечания и добавления к файлу можно сохранить и использовать на следующих занятиях и для повторения. Студенты признают, что работать с интерактивной доской гораздо интереснее, чем просто с печатным материалом. Они считают, что мультимедийный подход помогает сосредоточиться и принимать активное участие в дискуссии.

Для преподавателя очень важно, как следует подготовиться и обеспечить хороший темп занятия, сохранив его на протяжении всего времени. Интерактивные доски экономят время, так как они позволяют хранить все материалы в одном компьютере, помогают преподнести новую информацию, стимулируют обсуждение темы и процесс создания новых идей. Кроме того, интерактивная доска позволяет показать все изображения в цвете и манипулировать ими – писать поверх них, изменять в размере – что в данном случае, полностью соответствует потребностям преподавателя. Такие доски очень удобны при обсуждениях на занятиях. Учащиеся могут использовать доску для того, чтобы поделиться своими идеями, обратиться к предыдущим занятиям, вспомнить то, что было пройдено раньше и, таким образом, начать дискуссию. Доска может внести разнообразие в привычный ход работы с помощью игр и опросов, а также предоставить доступ к дополнительным материалам, например, вебсайтам.

Интерактивная доска позволяет по-разному переставлять объекты: так, студент может проверить, правильно ли он рассуждает, а если он ошибся, слово всегда можно передвинуть обратно. Благодаря этому в аудитории развивается дискуссия. Замечания и дополнения преподаватель и студенты могут записывать прямо на экран. Разумеется, это задание можно провести и с помощью традиционных методов, например, используя карточки и клейкую ленту. Однако, для того, чтобы работать с ними не один раз, их надо где-то сохранить. Электронная версия позволяет хранить все на одном компьютере, делиться материалами с коллегами и быстро их изменять, приспосабливая для разных занятий, а «вывесить» их на интерактивной доске преподаватель сможет буквально за считанные секунды.

В качестве раздаточного материала на наших занятиях используется «скрин-шот» – специальный раздаточный материал. Он предназначен для повышения эффективности учебного процесса за счет: дополнительной акцентации внимания студента на наиболее важных и сложных проблемах курса; освобождения от необходимости ведения рутинных записей по ходу лекции или семинарского занятия, возможности более адекватной фиксации ключевых положений занятия; представления всего необходимого иллюстративного и справочно-информационного материала по теме занятия; более глубокой проработки материалов курса при выполнении самостоятельной работы, подготовке к рубежному, промежуточному контролю знаний или экзамену; возможности использования «собственного учебника» и вне пределов конкретного курса.

Необходимо отметить некоторые отличительные признаки «скрин-шота» от существующих в настоящее время типов раздаточного материала. К широко используемым в нашем вузе раздаточным материала следует отнести, так называемые, «рабочие тетради», «задачники – пустографки» и другие материалы, носящие обобщенное английское название «хенд-аут». Ни один из этих материалов не выполняет задачу активизации творческой деятельности слушателя, как на лекциях и семинарах, так и при самостоятельной работе. Причина здесь кроется в том, что, во-первых, конспект-организатор раздается студентам в постоянное пользование и не забирается после изучения курса. Во-вторых, композиция каждой страницы конспекта строится таким образом, чтобы было достаточно свободного места для конспектирования материалов лекции, комментариев и выражения собственных мыслей по материалам услышанного или прочитанного. «Скрин-шот» является органичной частью новой образовательной технологии, включающей и мультимедийную систему. Поэтому, естественно, структура и содержание его коррелируются с ней.

Собственно же состав «скрин-шота» – объем, монтаж каждой страницы, соотношение различных видов информации: текстов, схем, таблиц, фотографий и т.д., определяется сценарием как всего курса, так и каждой конкретной лекции в соответствующей авторской их подготовке и интерпретации.

«Скрин-шот» готовится преподавателем заблаговременно и раздается слушателям на каждом занятии.

Все это позволит студенту после окончания того или иного курса знать основные направления и тенденции развития интерактивных технологий; методы, методики и технологии проведения обучения с широким использованием новых интерактивных информационных и коммуникационных технологий; критерии выбора и основные характеристики интерактивных технических средств, используемых в учебном процессе, а также уметь выбирать эффективные методические приемы, технические и информационные средства для достижения цели учебного курса и решения его задач; ориентироваться в основных технических характеристиках новейших интерактивных средств.

Проведенные занятия с использованием названных инновационных технологий обучения будет способствовать развитию у студентов навыков самостоятельного проведения работы на базе широкого применения компьютерной техники, при использовании как традиционных, так и новейших аудиовизуальных источников хранения информации; комплексного анализа проблем использования новых достижений педагогической науки и информационных технологий, поиска рациональных путей решения многоплановых исследовательских задач.
Литература

1. 
   Воронина Т.П., Кашицын В.П., Молчанова О.П. Образование в эпоху новых информационных технологий. – М.: АМО, 1995. – 253 с.
   
2. 
   Загашев И.О., Заир-Бек С.И. Критическое мышление: технология развития. – СПб: Изд-во «Альянс «Дельта», 2006. – 284 с.
   
3. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игры и дискуссии: Анализ зарубежного опыта. – Рига: НПЦ «Эксперимент», 1995. – 176 с.
   
4. 
   Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. – М.: Народное образование, 2003. – 256 с.
   

Жаңа педагогикалық технологиялардың әртүрлі бағыттарының арасында ерекше орынды білім беруді бірлесіп жұмыс істеу арқылы жүзеге асыратын тұлғалық – бағыттылық тәрізді жобалық технология алады.

Жобалардың әдісі – оқу барысында кішкентай топта әлеуметтік қарым – қатынас құруға негізделген білім беру саласындағы технологиялардың бірі, оқу барысында оқушылар әртүрлі әлеуметтік рөлдерді (ұйымдастырушы, жетекші, атқарушы және т.б.) қабылдайды, орындайды және оларды шынайы қарым – қатынас кезінде өзекті мәселелерді шешуде орындауға үйреніп, дайындалады.

Үшінші мыңжылдықтың қоғамы мен білім беру жүйесі қалыптасқан субьект-обьектілі қарым-қатынасқа қарама қайшы субьект-субьектілі қарым-қатынасты жүзеге асырудың шарты ретіндегі диалогқа негізделген жаңа, дискурсивті тәжірибе қалыптастырудың қажеттілігін керек етеді. Бұл білім беру процесіне қатысушылар арасында қарым-қатынас жүйесін құруды болжайды. Бір жағынан, тұлғаның жеке дамуы мен тұлғалық “мен концепциясын” жүзеге асыруға, екінші жағынан диалогтық қарым-қатынасқа негізделген оқу барысындағы өзара байланыс стратегияларының қалыптасуына мүмкіндік туғызады. Осылайша, шетел тілдерін меңгеру саласындағы жобалық технологияда білім беру немесе әлеуметтік мәдени саланың шынайы жағдайында оқушылар арқылы тұлғалық білім беру өкілін құруға негізделген және осыған бағытталған. Жоба жұмысының ақырғы сипатына қарай шетел тілдерін оқыту саласындағы жобалардың келесі түрлерін бөліп көрсетуге болады:

1. Құрастыру тәжірибелік жобалар Construction and Practical Projects, мысалы бақылау күнделігі, ойын ойлап табу және оны сипаттау.

2. Ойын және рөлдік жобалар Roles and Games Projects, мысалы, ойын көрсету, драма қою,пьеса жазу.

3. Мағлұматтық және ғылыми жобалар Information and Research Projects, мысалы, ағылшын тілі және оның халықаралық қарым қатынас тілі ретінде қолданылуы, аймақты немесе қандай да бір мемлекетті оқып білу.

4. Нақты социологиялық зерттеу жобалары Survey Projects, мысалы, «Америка және Британ мәдениетінің менің мемлекетімнің тұрмыс қалпына әсері.»

5. Баспа саласындағы жобалар Production Projects Менің тобымның суреті.

6. Қойылымдылық және ұйымдастырушылық жобалар Performance and Organizational Projects ағылшын тілі мен мәдениет кеші.

Жобалық технологияны қолданудың басты ережелері:

1. 
   Жобаға қатысушылардың субьекті қарым-қатынас тұрғысынан:
   

Шет тілдер саласындағы жобалық жұмыс оқу-ғылыми жобалық жұмыс барысындағы жарысқа емес, өзара байланыс, бірлесіп жұмыс істеу, өзара көмек көрсетуге негізделген. Оқытушы ғылыми-жобалық ұжымның бір мүшесі болып, кішкентай топтарда пікір, мағлұмат беруші, кеңесші, төреші және т.б. әртүрлі әлеуметтік рөлдерді атқара алады.

2. 
   Оқу сипаты тұрғысынан:
   

-Шет тілдері саласындағы жобалық жұмыс оқушының оқу хабардарлығының қалыптасу мен тиімді оқу барысының дамуына бағытталған және негізделген.

-Жобалық технологияның міндетті құрамы мен оны қолданудың шарты болып оқушылардың жеке жұмыстарына рефлективтік өзін-өзі бағалауды жүзеге асыруға көмектесетін оқу құралдарын, материалдарын, тапсырма түрлерін және мақсат, соңғы бағалау тәрізді оқушылардың жеке мониторингі табылады.(өзін өзі бағалаудың бақылау парақтары, аудио және видео жазбалары).

3. 
   Оқу жоба жұмысының мазмұны тұрғысынан:
   

Тұлғалық маңызды мағыналық мотивацияға бағытталу тұлғаның өзіндік дамуына, «мен концепциясының» жүзеге асуына, тұлғаның қоршаған әлемде өз орнын түсінуге, өз мүмкіндіктерін дұрыс бағалауына, алға қойған мақсаттардың жүзеге асу мүмкіншілігін болжауға, оларға қол жеткізуде дұрыс жолдарды таңдауға жағдай туғызады.

Нақты материалды соңғы өнімді құруға бағытталу үйреніп жатқан тілді меңгеруде оны қолданудың түпнұсқалық құрамына енгізілетін білім және оқу жағдайын қамтамасыз етеді.

Шет тілдері саласындағы жобалық жұмыс көбінесе оқу аудиториясынан тыс шығатын нақты проблемалық ізденулік, ғылыми, шығармашылық тапсырмаларды шешуге бағытталған пән аралық және интегративтік сипатқа ие.

4.Шет тілі мен мәдениеттің практикалық меңгеру мақсаты тұрғысынан:

Шет тілдер саласындағы жобалық жұмыс түрлі мағлұматтық танырлық, оқу кәсібилік, әлеуметтік мәдени мақсаттарда мәдени аралық қарым-қатынасының шынайы жағдайларында меңгеріп жатқан тілді қолдануға, осылайша қарым -қатынас жасау қабілеттіліктерінің қалыптасу деңгейін жүзеге асыруға, қабылдауға және оқушының нақты қарым-қатынасқа қатысты тапсырмаларды шешу дайындығын анықтауға мүмкіндік туғызады.

Шет тілдері саласындағы жобалық жұмыс ұлғаю сипатына ие және мағлұматтық, нақты тәжірибелік, ғылыми немесе шығармашылық тапсырмаларды шешу мақсаттарында тілді білім мен қарым-қатынастың қабілеттіліктерiн қамтамасыз етеді.

Шет тілдер саласындағы жобалық жұмыс үйреніп жатқан тіл мен мәдениетті меңгерудегі оқу бағдарламасының пәндік мазмұнына тікелей байланысты емес. Шет тілдері саласындағы жобалық жұмысты жүзеге асыру барысында оқушылардың белгілі бір тілдік құралдарын, қарым-қатынастық қабілеттіліктерін, ауызша және жазбаша сөйлеу қарым-қатынастарының стратегияларын жеке автономды түрде меңгеруге нақты жағдайлар жасалады.

5.Өнімді оқу жұмысын дамыту тұрғысынан:

Жобалық технология оқушының жеке жұмысында даму жағдайымен қамтамасыз етіп, тиімді оқу жұмысына төмендегілердің есебінен қолайлы жағдайлар жасайды:

-Тұлғалық білім беру өнім қалыптастыру бағыттылығы;

- Оқушының шығармашылық жеке оқу жұмысының маңыздылығы;

-Жеке оқу жұмысының субьектісі ретінде оқушының шығармашылық мүмкіндігінің жүзеге асырылуы;

-Оқу жұмысының тұлғалық маңызды себептерінің маңыздылығы;

-Оқу барысындағы түрлі субьектілердің өзара қарым-қатынастарының маңыздылығы;

Пәнаралық білімнің құрылуы;

Үйреніп жатқан тіл мен мәдениеттің меңгеру процесін шынайы мағлұматтық білім беру, жобалық ғылыми және әлеуметтік мәдени жұмыстар қатарына енгізілуі.

Ойлаудың шығармашылық сипаты мен тұлғаның жасампаздығын қамтамасыз ететін когнитивті процестерге әдетте кең білім өрісі, икемділік пен бейімделудің жоғарғы деңгейі тәрізді ойлаудың ерекшеліктерін жатқызады.

Келесі ұсынымдар шет тілін оқыту барысында жобалық жұмысты ұйымдатыру мен жүзеге асыруда педагогтарға көмектеседі.

Жобалық жұмыс және жалпы жобалық технология шет тілін үйренуде практикалық, даму және білім беру мақсаттарын біріктіре отырып, барлық салалардағы тіл мен мідениетті үйрену аясында тиімді оқу барысын дамыту мәселелерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Жобалық жұмыстың басты мақсаты үйреніп жатқан тілді меңгеру мен қолдану барысында тілдік және білім сапасындағы оқушының тәуелсіздігін, креативтігін және іскерлік белсенділікке деген қабілетін дамыту.

Жобалық технологияның негізі жобалық жұмыстың соңғы өнімі болып табылатын нақты, айқын анықталған білім беру өніміне деген бағыт. Жобалық технология шетел тілін үйренудің барлық салаларын біріктіру, мүмкіндік беру және сөйлеу қарым-қатынасының шапшаңдығы мен дұрыстығы арасындағы нақты балансты орнатады.

Шет тілін меңгерудің кез келген сатысында жобалық тапсырмалар үшін тақырып және нақты сұрақтар таңдауға мүлде шектеу қойылмаған.

Жобалық технология кез келген оқулықпен және басқа оқу-құралдарымен бірге жүре алады және сөйлеу тәжірибесімен шетел тілінде сөйлеу қарым қатынасының коммуникативті қабілет дамуының сатысында үйреніп жатқан тілдің жалпы жүйесінің түрлі формаларының қатарына қосыла алады.

Жоболық тапсырма шет тілін меңгеру мен қолдануда нақты өнім ретінде қарастырыла алады.

Шет тілі мұғалімінің жұмысында ең басты қиыншылық даму жағдайын жасау және басқару қызметін, тең серіктестік қарым-қатынас қызметін және оқушыларға байланысты үйлестіру болып табылады. Оқытушы мотивация тудыру және оны қолдау, жоба жұмысына қажеттілік пен қызығушылық тудыру, оқу жағдайымен шет тілін нақты қолдану арасында “көпір орнату” сияқты жобалық технологияның ең қиын мәселелерін шешеді.

1. 
   Коряковцева Н.Ф. Современная методика организации самостоятельной работы изучающих иностранный язык. - М.: АРКТИ, 2002. - 176 с.
   
2. 
   Красноперов Е. Ж. Технология личностно-ориентированного обучения ИЯ. // ИЯ в современном мире. – Алматы, 1999 с. 35-40.
   
3. 
   Нургалиева Г.К. Ценностные ориентации личности. – Алматы, 1993.
   
4. 
   Полат Е. С. Новые педагогические технологии. - М., 1991.
   

Қоғамдағы барлық салада тілдің бұқаралық қарым-қатынас аясындағы қызметі артуда. Тілдік қатынас адамның ойлау, пайымдау, сөйлеу, тыңдау, түсіну, айту және т.б. әрекеттеріне тікелей қатысты. Сондықтан тілдік қатынасқа байланысты айтылған, берілген, жазылған хабарды қабылдаудың әдіс-тәсілдерін айқындау; сол сияқты, қарым-қатынас құралдары мен тұлғаларын, олардың қолданылу жолдарын белгілеу қазіргі кезде өзекті мәселелер қатарына жатады.

«Жаңа номинациялық атаулар, жаңа қолданыстардың пайда болуында газет атаулының қызметі ерекше, өйткені газет арқылы көптеген сөздер жүйеге түсіп, нормаланады, кейбірі терминденеді, сонымен қатар бейтерминденудің айқын белгілерін байқауға болады» [1, 176]

Бүгінгі таңда жиі кездесіп жүрген өзге тілден ауысып келген сөздер сол тілде сөйлеушілерге әр түрлі әсер беруі мүмкін. Әрине, арнайы бір салада ақпаратты нақты, дәл беру үшін шетелдік терминологиялық лексиканың маңызы зор. Сол сияқты, сөздердің бір тілден екінші тілге ауысуы жаңа құбылыстарды атаумен байланысты болуы да заңды нәрсе. Қазақстанның алғашқы басылымдарында кейбір тілдік бірліктердің, терминдердің тілімізде ұғымы жоқтығынан өзге тілдік айтылу формасы мен жеткізілу мазмұны сол күйінде сақталып берілетін кездері жиі кездеседі. Мысалы, «Қазақ» газетіндегі: Переселен законы шықбай тұрғанда қазақ жерінде мұжық қаласы жоқ ба еді? [«Қазақ», 1913, №34] Бұл мысалда мәтіннің түпнұсқасын сол күйінше беру принципі басшылыққа алынғандығы байқалады әрі функционалдық қызметі қосалқы ешқандай элемент жоқ; мақсат – түпнұсқаның мазмұнын дәл, айқын, анық жеткізу дейді Б.Момынова [1, 179].

Бұқара-әлеумет пен газет арасындағы тығыз байланыстың болуы оның тіліне үнемі ықпал етіп отырады. Сондықтан да алғашқы газеттер, 1920-50 жылдардағы басылымдар тіліне тән кейбір тілдік тәсілдер бүгінгі таңда, оқырман деңгейінің жоғарылауына сәйкес, қолданыла бермейді.

Қазіргі кезде шет тілдік сөздер ғылыми стиль ғана емес, публицистика, радио, теледидар, интернет арқылы аудармалар жасау жолымен де енуде. Алғашқы қазақ басылымдарында әскери терминдер, қару-жарақ атауларын сол күйінде орыс тілінде берілуі оларға баламаның ұғымды дәл бере алмауынан туындады. Сонымен қатар басылымдар бұрын болмаған атауларды беруде жаңа номинациялық атаулар ретінде калька тәсілін қолданды.

Әлеуметтік ортаның газет тіліне әсері нәтижесінде газет типтері пайда болады. Алғашқы қазақ газеттері универсалды басылымдар болды, өйткені олардың бетінде қазақ қауымы үшін өзекті деген проблемалардың бәрі де көтеріліп отырды. Қазіргі таңда сол алғашқы басылымдардың атқарған қызметін ондаған салалық, сан түрлі деңгейлік газеттер жеке-жеке атқарады. Олардың әрқайсысының лексикасында айырмашылықтар байқалып отырады, әсіресе, салалық және оқырмандардың жас мөлшері ескерілетін басылымдар тіліне бұл айырмашылықтар анығырақ көрінеді дейді [1, 211].

Қазіргі кезде тілімізге орыс тілімен қатар заман талабына сай ағылшын тілінен тікелей еніп жатқан сөздер күннен күнге көбеюде.

Крысин өз еңбектерінде арнайы шет тілдік терминологияның әр түрлі салада қолданылуын кірме неологизмдердің пайда болуына байланысты олардың белсенді қолданылу процесі туралы айтады [2, 142].

Көптеген лингвисттер қазіргі кезеңдегі тілдік дамудағы құбылыстың бірі термин сөздердің жалпы қолданыстағы сөздерге айналуы дейді. Мысалы компьютерлік терминдер оны қолданушылар күн сайын көбейгендіктен барлық жерде қолданылады, яғни оның қолданылу аясы да кеңейеді. Ағылшын тілінің дүние жүзінде таралуы, ғылым, өнер, техниканың халықаралық сипат алуы көптеген сөздердің осы тілден келуіне себеп болады.

Тілдің даму барысына біздің тілімізге әр түрлі жақтан құйылған шетелдік сөздердің әсері көп. Соңғы кездерде біздің тілімізде шет тілдік сөздердің, соның ішінде ағылшын тілінен енген көбеюі еліміздің саяси өмірі, экономикасы, мәдениеті және қоғамның өркениеті бағыты саласындағы өзгерістермен байланысты. Бұл бұрын қалыптасқан сөз құралдарымен қатар жаңа әдістерді, сөз бет алысының ерекше үлгісін қажет етеді. Шет тілдік сөздердің кең таралуы қоғамның барлық салаларын қамтиды. Соның ішінде, әсіресе, қоғамдық-саяси лексика – үнемі жаңарып, өзгеріп отыратын лексика. Саяси салада кездесетін (президент, парламент, инаугурация, спикер, фракция, импичмент, департамент, консенсус т.б.), экономика саласында (инвестор, дефолт, брокер, дилер, холдинг, ипотека, банкомат және т.б.), ғылым мен техниканың алдыңғы қатарлы салаларында (компьютер, принтер, файл, драйвер, модем, мониторинг, плейер, пейджер, грант), мәдениет саласындағы (бестселлер, шоу, триллер, хит, шоу-мен т.б.) сөздер басылым беттерінде жалпы қолданыстағы қалыпты сөздерге айналуда. Мұның себептерін біз қоғамның барлық салаларында болып жатқан жаңалықтармен байланыстырамыз. Ал бұқаралық ақпарат құралдары оқырмандар мен тыңдаушыларды болып жатқан соңғы оқиғалармен, әр түрлі саладағы жетістіктермен таныстырып отыруды көздейді. Қоғамдық-саяси лексиканың кезеңдік сипаты газет тілін кезеңдерге бөлуге әкеледі. Мысалы, «инаугурация» сөзі еліміздің президентін сайлаумен байланысты келген болса, «хай тек» қоғамның компьютерлендірілуімен, «роуминг» байланыстың жаңа түрлерінің қажеттілігінен туындаған, өзіміз күнде қолданып жүрген ұялы телефондарға байланысты ақпарат құралдарында жиі қолданысқа енді.

Өзге тілден ауысып келген сөздер көбінесе ағылшын тілінде болғанмен, басқа тілдерден де енген сөздер жетерлік. Мысалы, итальян тілінен (папрацци), жапон және қытай тілдерінен (фэн-шуй, суши, караоке) енген сөздер.

Жаңаша атаулар басылымдарда алғаш қолданысқа енгенде аналитикалық тәсіл арқылы түсіндіріледі. Біраз уақыт өткен соң бұл атаулар жиі қолданылғандықтан түсініктемелерсіз беріледі.

Басқа тілдер тәрізді қазақ тілінің де құрамы бұрыннан өзге тілден енген сөздер арқылы толығып, дамып отырады. Елімізде соңғы жылдары жүріп жатқан қоғамдық-саяси, экономикалық және басқа да салалардағы өзгерістер тілімізге де өзгерістердің, соның ішінде кірме сөздердің пайда болуы арқылы толығуына әкелді. Тілімізге шет тілдік сөздердің қарқынмен енуі кірме сөздерді зерттеуді өзекті мәселеге айналдырады. Сөздердің бір тілден екінші тілге енуіне экстралингвистикалық факторлар әсер етеді. Бұл факторлар: мемлекетаралық қатынастың кеңеюі, елдің қоғамдық-саяси өміріндегі өзгерістер, әлемдік экономикалық кеңістікте глобализация және интеграция процесінің өсіп, көптеген ұғымдар мен терминдердің халықаралық сипат алуы.

Бұқаралық коммуникация құралдары қоғамның барлық саласын қамтиды және күнделікті өмірде теледидар, радио, баспа беттерінен, көркем және ғылыми-көпшілік әдебиетте кеңінен қолданылатын біздің тілімізге енген шет тілдік лексиканың актуалдануы оның белсенді қолданылуынан көрінеді.
Әдебиет

1. Момынова Б. Газет лексикасы. ­ – Алматы: Арыс, 1999.

2. Крысин Л.П. Иноязычное слово в контексте современной общественной жизни. Русский язык конца XX столетия (1985-1996).- М., 1996. -142-161 б.

3. Крысин Л.П. Иноязычные слова в современном русском языке. - Москва: Наука, 1968. -188 б.

Анализируя многомерную концепцию понятия «компетентность» и пути формирования профессиональных компетенций педагога (И.А. Зимняя, В.В, Сериков, Дж. Равен, Ш.Т. Таубаева), мы понимаем под понятием «компетентность» степень умелости, некий итог саморазвития специалиста. Профессиональные компетенции, в самом общем значении, понимаются как предметные области, о которых специалист должен быть хорошо осведомлен, проявляя готовность к выполнению профессиональной деятельности. Подчеркивая деятельностную природу категории «компетенция», многие зарубежные и отечественные ученые [6, 281], [7, 14], [8, 53] понимают под компетенциями не только предметные, декларативные знания («знать, что»), но и процедурные («знать, как») и ценностно-смысловые («знать, зачем и почему»).

Применительно к профессиональной подготовке будущего учителя ИЯ, студент должен обладать не только предметными знаниями таких языковых дисциплин как теория грамматики и лексикология, но и способностью успешно применять полученные знания на практике, на конкретном уроке иностранного языка. Речь идет о таком профессиональном знании (компетенции) учителя, которое американский ученый L. Shulman, [9, 9] называет педагогически-предметным (pedagogical content knowledge), т.е. использование изученного предметного знания для дальнейшего преподавания. Иными словами, можно прекрасно оперировать грамматическими правилами английского языка, но не быть способным передать это умение другим людям. Здесь возникают вопросы: при усвоении большого массива учебного материала по той же теории грамматики, задумывается ли студент о практическом применении этих знаний в будущей педагогической деятельности? Видит ли он смысл изучения этих предметных знаний для своей педагогической деятельности или лишь механически заучивает грамматические категории и правила с целью получения отметки и успешной сдачи экзаменационной сессии? На наш взгляд, современная система профессиональной подготовки будущего учителя ИЯ должна интегрировать предметно-знаниевый, творчески-деятельностный и личностно-развивающий аспекты высшего образования.

Одним из инновационных методов формирования профессиональных компетенций учителя ИЯ является интегративно-рефлексивный метод Teacher Language Awareness (с англ. букв. «языковая осведомленность учителя»). Согласно этому методу, интериоризация теоретических предметных знаний из разных учебных дисциплин происходит через рефлексию, интегрирующую жизненный личностный опыт студента с предметными знаниями и применением их для решения конкретных проблем академического и профессионального характера. Данный метод можно отнести к сознательно-ориентированному подходу к обучению (consciousness-raising approach), так как развитие основных профессиональных ролей будущего учителя ИЯ происходит на основе рефлексивного анализа собственного сознания и учебно-профессиональной деятельности. Британские методисты J. Edge [10, 11], T. Wright, R. Bolitho [11, 292], T. Wright [12, 115], S. Andrews [13, 25] рассматривая сущность метода Teacher Language Awareness, проводят аналогию между профессиональными ролями будущего учителя ИЯ и его основными профессиональными компетенциями (см. рисунок 1):

• 
  пользователь данного иностранного языка – речевая и коммуникативная компетенции (IELTS, TOEFL, DAF);
  
• 
  лингвист – аналитико-исследовательская компетенция (умение анализировать языковой материал и выявлять трудности его усвоения, умение применять теоретические знания, усвоенные при изучении языковых дисциплин, умение анализировать специфические языковые потребности учащихся);
  
• 
  учитель ИЯ – общепедагогическая компетенция (умение адекватно реагировать на фонетические, лексические и грамматические ошибки, умения создавать собственные учебные и коммуникативные задания, умение прогнозировать трудности ученика в процессе усвоения той или иной языковой категории иностранного языка)
  

учителя ИЯ в условиях метода Teacher Language Awareness

Актуальность применения метода TLA также объясняется проблемой фрагментарности куррикулума как системы всех учебных дисциплин и недостатком междисциплинарности. Данная фрагментарность также выражается недостаточной степенью сотрудничества между преподавателями. Процесс формирования профессиональной компетентности будущего учителя ИЯ должен происходить гармонично и интегративно, а не отдельными блоками посредством изучения отдельных предметов. Как показано на рисунке 2, рефлексируя о своем личностном опыте изучения языка в роли пользователя, осваивая аналитические способности лингвиста, затем развивая профессиональную компетенцию учителя, будущий специалист становится рефлексивным практиком и исследователем своей учебно-профессиональной деятельности.

Рисунок 3. Стадии обучения будущего специалиста ИЯ на основе методики Teacher Language Awareness

Как известно, обучающийся запоминает только 20% того, что видит, от 20% до 30% того, что слышит, 50% того, что видит и слышит одновременно и 80% того, что видит, слышит и делает одновременно. При применении метода TLA, занятия организуются на основе теории эмпирического обучения (обучение через делание) D. Kolb [14, 42], J. Moon [15, 58]. Как показано на рисунке 3, студентам сначала предоставляется возможность изучать современные аутентичные материалы по иностранному языку с целью изучения «живого» иностранного языка, а также занятия по оцениванию эффективности заданий, предложенных в школьных учебниках по ИЯ. Затем, студенты учатся создавать собственные учебные и коммуникативные упражнения для дальнейшего их применения в течение педагогической практики. Отправной точкой обучения должно быть изучение языковых явлений изучаемого иностранного языка с последующей рефлексией о потенциальных педагогических и методических трудностях представления языкового материала ученикам в школе и преподавания иностранного языка в целом [13, 25].

В условиях метода Teacher Language Awareness, студент, опираясь на свой собственный опыт изучения иностранного языка и прогнозируя трудности с которыми может столкнуться его ученики при изучении того или иного языкового аспекта (например, Passive Voice, Present Perfect, Participle), рефлексивно отражает их в своем сознании и учится выстраивать сценарий урока, учитывающий формы, средства и способы представления учебного материала, методические приемы организации интерактивной учебной деятельности. Другими словами, студент развивает способность рефлексировать, размышлять с позиции ученика, соотнося полученный педагогический опыт со своим конкретным опытом обучения.

В процессе обучения будущих учителей ИЯ на основе методики TLA, развитие профессиональной рефлексии следует осуществлять поэтапно, следуя логике развертывания схемы рефлексивного акта, который включает:

• уяснение для себя фактов, подлежащих анализу;

• наблюдение и осмысление ключевых идей и принципов, лежащих в

их основе;

• анализ всех составляющих компонентов данной ситуации;

• синтез знаний и идей для принятия решения;

• оценка принятого решения [15, 58].

Анализ литературы, посвященной разработке рефлексивной методики Teacher Language Awareness [10], [11], [12], [13] позволяет нам сформулировать основополагающие принципы обучения будущих учителей ИЯ на основе данного метода:

• 
  принцип междисциплинарности;
  
• 
  принцип интеграции теории, практики и рефлексии;
  
• 
  принцип актуализации субъектности студента посредством его включения в отбор и конструирование содержания собственной учебной деятельности;
  
• 
  принцип свободы выбора темы изучения языкового материала;
  
• 
  принцип интегративного формирования основных компетенций будущего учителя ИЯ;
  
• 
  принцип совместной деятельности обучающегося с другими (peer learning);
  
• 
  принцип активной дискуссии в группе (3-5 человек);
  
• 
  принцип ориентированности занятий на практический результат;
  
• 
  принцип ситуативной вовлеченности и контекстности обучения;
  
• 
  принцип актуализации результатов обучения.