Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Дін істері комитеті «Дін мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу және талдау орталығы» рмм исламдағЫ Әйелдің жағдайы және қҰҚЫҚтары
Мұра: 3 үй Ер баланың үлесі - 2 үй
жүктеу/скачать 262,96 Kb.
|
Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Дін істер-emirsaba.org
| Мұра: 3 үй
Ер баланың үлесі - 2 үй Қыз баланың үлесі - 1 үй қыз бала күйеу жігіт 2 үй 1үй 1 үй 2 үй ер бала үйленгенде: 2+1 3 үй қыз тұрмыс құрғанда: 1+2=3 үй мәһір беру, отбасын асырау (-) мәһір алу, отбасын асырауға міндетті емес (+)
үкімдердегі адамның физиологиялық және психологиялық жаратылысының назарға алынуы болып табылады. Куәгерлік мәселесінен де осыны аңғаруға болады. Куәгерлікке қатысты аяттың мағынасы мынадай: «Еркектеріңнен екі айғақ қойыңдар. Егер еркек болмаса онда өздерің ұнатқан айғақтардан бip еркек, екi әйел болады. Егер eкeyiнiң бipi жаңылса, екіншісі оның eciнe салады» (Бақара, 282). Куәгерлік мәселесіндегі ер мен әйелдің айырмашылығын былай көрсетуге болады: Біріншіден, ислам бір ер адамның куәгерлігін әрдайым екі әйелдің куәгерлігіне теңестіре бермейді. Еркектердің куәлігі қабылданбай, тек әйел адамның куәгерлігі есепке алынатын жағдайлар да болады. Еркектер 20
балаға қатысты жағдайлар, бала емізу, т.б.) әйелдің куәгерлігі жеткілікті болады. Яғни, бұл жерде куәгердің ер немесе әйел болуы емес, олардың тәжірибесі мен біліктілігі негізге алынады деген сөз. Екіншіден, әйелге тән физиологиялық ерекшеліктер, яғни оның жаратылысы мәселесі. Әйелдің жаратысы сезімтал және тез әсерленгіш. Мәселелерге көбінесе жаратылысындағы мейірімділік сезімімен қарайды. Әйел екі тараптың бірінің ықпалына түсуі немесе екі жақтың біріне аяушылықпен қарауы мүмкін. Ал, бұл жағдай оның куәгерлік міндетіне нұқсан келтіруі мүмкін. Сол себептен мұндай жағдайда ислам куәлікті екі әйелдің беруін талап етеді. Бірі ұмытса не қателессе, екіншісі есіне салып, қателікке жол берілмейді. Ислам діні куәгерлік мәселесінде әйелге ер адамның жауапкершілігіндей міндет жүктемей, екі әйелдің куәгерлігін бір еркекке тең ету арқылы оның құқығын шектемейді, керісінше оны қорғайды, бір күнә іске баруының алдын алған. Өйткені, куәгерлік үлкен жауапкершілікті керек ететін іс. Бұл мәселе бойынша аятта былай бұйырылады: «Куәлер шақырылған сәтте бас тартпасын. Аз, көп болса да белгілі мерзімге дейін жазудан ерінбеңдер. Осыларың Алланың қасында туралық; куәлік үшін мықтырақ және күдіктенбеуге де жақынырақ» (Бақара, 282). Ислам әйелді күнә іске кіруден қорғап, оның кейбір сезім мен толқуға беріліп, жалған куәгерлік секілді күнә іс жасауына тосқауыл болған. Жанына бір көмекші әйел қосу арқылы оған көмектескен. Ер адамдар секілді әйелдердің де сөз бостандығына құқығы бар. Ол әйел болғандықтан ғана оның салауатты пікірлерін теріске шығаруға болмайды. Құранда әйелдердің тек өз пікірін еркін айтып қана қоймай, пайғамбардың өзімен де, мұсылмандардың өзге жетекшілерімен де күрделі мәселелерді талқылауға қатысып, пікірталасқа түскен мысалдары кездеседі. Мысалы, Мужәдалә сүресінде «(Мұхаммед Ғ.С.) Расында Алла, ері жайында Аллаға шағып, сенімен тартысқан әйелдің сөзін естіді. Алла екеуіңнің сөйлескендеріңді де естиді. Шүбәсіз Алла, толық естуші, тым қырағы. Сондай сендерден жұбайларын зиһар еткендердің әйелдері аналары емес. Олардың аналары өздерін тапқандар ғана. Сөзсіз олар теріс әрі өтірік сөз сөйлейді. Шынында Алла тым кешірімді, ерекше жарылқаушы. Сондай жұбайларын зиһар еткендер, сосын айтқан сөздерінен қайтса, сонда екеуі қосылудан бұрын бір құл азат етуге тиіс. Міне сендерге осы нұсқау беріледі. Алла не істегендеріңді толық біледі. Сонда біреу құл таба алмаса, екеуі қосылудан бұрын тұтас екі ай ораза үстасын. Біреудің оған да шамасы келмесе, алпыс аш кісіні тамақтандырсын. Бұл Аллаға, Елшісіне иман келтірулерің үшін. Сондай-ақ осы Алланың шектері, қарсы болушыларға жан түршігерлік азап бар» (Мужәдалә, 1-4)» делінеді. Бұл сүре мұсылман әйелдің өз құқығына қол жеткізу үшін жұмсаған күш-жігерін көрсетеді. Яғни Хаула бинт Саләба пайғамбарға барып «Ей Алланың елшісі! Күйеуім менімен үйленген кезінде мен жас едім. Ол кезде 21
мені анасына ұқсатып жалғыз қалдырды» деп күйеуінің үстінен шағым айтады. Осыған байланысты ол жерден кетпей тұрғанда сүренің осы аяттары түскен. Осындай мысал Құранның «Тахрим» сүресінде кездеседі: «Алла (Т.) кәпірлерге Нұхтың әйелі мен Лұттың әйелін мысал көрсетті. Олар жақсы құлдарымыздан екі құлдың некесінде еді. Сонда екеуі де оларға опасыздық қылды. Сондықтан екі пайғамбар да ол екеуін Алладан еш қорғай алмады. «Екеуің тозаққа кірушілермен бірге кіріңдер» делінді. Алла (Т.) иман келтіргендерге Перғауынның әйелін мысал көрсетті. Сол уақытта ол: «Раббым! Өз жаныңнан маған пейіште бір үй жаса әрі мені Перғауыннан және оның істегендерінен құтқар. Сондай-ақ залым елден де құтқар» деген еді. Имран қызы Мәриямді мысал көрсетті. Ол ұятты жерін қорғаған. Сондықтан рухымыздан үрлеген едік. Ол, Раббының сөздерін және кітаптарын растаған еді. Сондай-ақ бой ұсынушылардан еді» (Тахрим, 10-12). Сондай-ақ Айша анаға нақақтан зинақор жаласы жабылғанда ол туралы аят түсіп, Айша ананың пәк әрі таза екендігін дәлелдеуі – олардың тек адамдар арасында ғана емес, Алланың алдында да қаншалықты абыройлы екендігінің бір көрінісі. Исламда әйелдердің білім алу құқығы ерлермен бірдей. Ислам діні мұсылмандарды білім алуға ұмтылуға міндеттегенде оларды ер мен әйел деп бөлмеді. Мұхаммед пайғамбар білім іздеу еркек болсын, әйел болсын, әрбір мұсылманның міндеті деп жариялады. Ислам тарихында дін негіздерін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуде мұсылман ғалымдарының ішінде әйел адамдардың да қосқан үлесі зор. Білім саласында аты шыққан дарынды әйелдердің басында Мұхаммед пайғамбардың жұбайлары ерекше аталады. Солардың ішінде айрықша қабілетімен ерекшеленген Айша ананың шоқтығы биік екені белгілі. Мұхаммед пайғамбар қайтыс болғаннан кейін ілім сұраған көпшілік соған келіп жүгінетін болған. Ол фиқһ, хадис, тәпсір, әдебиет, ақындық, медицина, шежіре, тарих сынды салаларда білім берумен қатар, аталмыш мәселелерде өзіне жеткен қате деректерді түзеп, кемшілігі барларын толықтыратын. Сол үшін Хаким сияқты үлкен ғалымдар дін ілімінің төрттен бірі Айша ана арқылы жеткенін айтқан. Ол Құран түсіндірмелерін пайғамбарымыздың қасында жүріп үйренген, түсіне алмаған тұстарын тіке өзінен сұрап, Құрандағы жайттардың іс жүзіндегі көрінісіне қырағылық танытқан. Ілімдегі тереңдігі жағынан басқалардан, өзге ғалым сахабалардан оқ бойы озық тұрды. Аяттардың түсу себебін біліп қана қоймай, дінді тиісінше түсіне білді. Көріп-білгендерін шебер тілмен түсіндіре де білді. Сонымен қатар ол хадис ғылымының алғашқы мектебі, мұсылманның сенім негіздерін белгілейтін өлшем Құран мен сүннетті ең жақсы білетін жан ретінде танылды. Бірқатар хадистерді естіген кезде ол пайғамбардың жанында жалғыз болған. Сондықтан хадис тізбегі бір ғана кісіден тұрған. Бұл 22
қасында үнемі Айша ананың болғанын көрсетеді. Сондықтан да оның жеткізген хадистері «фәрд» немесе «мүнфарид» деп аталады. Әсіресе, пайғамбардың отбасылық өмірі, жеке жағдайы, түнгі құлшылығы мен жалғыз қалған сәттеріне куә болып, басқаларға баяндауда Айша ананың орны ерекше. Айша ананың жеткізген хадис саны екі мыңнан асады. Ол арабтар әмәмун нас деп атайтын өткен күндерге қатысты ғылымға да жүйрік болған. Білімділігімен қоса сол білімін өзгелерге жеткізуде үлкен қажыр-қайрат танытқан. Оның білім мектебі хазірет Омар және баласы Абдуллах ибн Омар, Әбу Хурайра, Әбу Мұса әл-Әшғари, Абдуллах ибн Аббас және Абдуллах ибн Зүбайрден бастап Амр ибн Ас, Зәйд ибн Халид әл-Жухани сияқты маңызды сахабалардың жиналатын орны болған. Сонымен қатар ұстаздық жасап, ислам дінінің кеңірек таралуына үлес қосқан әйел кісілердің қатарына Хайра бинт Әби Хадра Әл-Әсләми, Умәйма бинт Абд ибн Бижад, Рукайка бинт Хуәйлид және Зейнеп бинт Қайсты жатқызуға болады. жүктеу/скачать 262,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|