Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық
жүктеу/скачать 10,84 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі. Оқулық В1
- Бұл бет үшін навигация:
- Есімшенің сөйлемдегі қызметі
- Сұрақтары
| Есімшенің сөйлемдегі қызметі
Бастауыш: Сөйлемде атау септігінде тұрып бастауыш болады. Мысалы: Жаз+ған үндемеді. Оқы+ған білімді болады. Баяндауыш: Жіктеліп, баяндауыш болады. Мысалы: Ертең мектепке бар+ар+мын. Қызықты қазір көр+ер+сің. Толықтауыш: Атау мен ілік септіктерінен басқа септіктер тұлғасында заттанып, толықтауыш болады. Жұрнақтары: -ған-ген-қан-кен Мысалы: Ұял+ған+ды Құнанбай кешірмейтін. Ол оқы+ған+дар+ын айтып берді. Пысықтауыш: Барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктерінде немесе көмекші есіммен, септеулік шылаулармен тіркесіп пысықтауыш болады. Мысалы: Біл+мек+ке (Б.с.) кетті көңілі. Осыны сез+ген сайын (қашан?) Абай тоқтаусыз жыр тереді. (М.Ә.) Анықтауыш: Есімше зат есіммен тіркесіп немесе ілік септігінде тұрып анықтауыш болады. Жұрнақтар: -ған-ген-қан-кен-атын-етін-йтын-йтін-ушы-уші. Мысалы: Көш+кен (қай?) ауылды іздеп табалық. (Ы.А.) Айт+қан+ның (кімнің?) аузы жаман, көр+ген+нің (кімнің?) көзі жаман. Ескерту : Көптік жалғау –ған,-ген,-қан,-кен,-атын,-етін,-йтын,-йтін тұлғалы есімшелерге ғана жалғанады. Есімшенің –ар,-ер,-р,-с,-мақ,-мек,-бақ,-бек,-пақ,-пек тұлғаларына көмектес септік жалғауы жалғанбайды. 311 Есімшенің жұрнақтары арқылы етістіктің шақ категориясы жасалады. 1. –ған-ген-қан-кен : бұрынғы өткен шақ есімшесі. 2. –ар-ер-р : болжалды келер шақ есімшесі. 3. –атын-етін-йтін-йтын : ауыспалы өткен шақ есімшесі. 4. –мақ-мек-бақ-бек-пақ-пек : мақсатты келер шақ есімше. сән әЛеМІ. әЛеМдІк сәнГерЛер Сын-бейне үстеулері IX БӨЛІМ екІншІ саБаҚ Сын-қимыл (бейне) үстеу Сын-қимыл (бейне) үстеу қимылдың, іс-әрекеттің амалын, сынын, бейнесін, тәсілін білдіреді. Сұрақтары: қайтіп? қалайша? қалай? кімше? Сын-қимыл (бейне) үстеуі, көбінесе, етістікпен тіркесіп жұмсалады. Мысалы: ақырын жүрді, тез келді, бірден сөйледі, шалқасынан құлады, балаша мәз болды, емін-еркін отырды, бостан-бос жүрді т. б. Сын-қимыл (бейне) үстеулері де жүктеу/скачать 10,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|